هنرمندان فیگوراتیو ایرانی، مدیون صادق تیرافکن هستند

به گزارش خبرگزاری برنا، در این مراسم توکا ملکی، بهنام کامرانی و امیرعلی قاسمی، درباره زنده‌یاد صادق تیرافکن به سخنرانی پرداختند.

در ابتدای این مراسم که برای بزرگداشت و بررسی آثار زنده‌یاد صادق تیرافکن برگزار شد، فیلمی با عنوان تخت جمشید پخش شد و پس از آن امیرعلی قاسمی به عنوان اجرا کننده برنامه از دکتر بهنام کامرانی و توکا ملکی دعوت کرد تا در پنلی که به این منظور برگزار شده بود، حضور پیدا کنند.

دکتر بهنام کامرانی در ابتدای سخنانش با اشاره به اینکه این مراسم به همت بنیاد تیرافکن برگزار شده است، اظهار داشت: به سهم خودم از آقای قاسم تیرافکن (برادر زنده‌یاد صادق تیرافکن) که در این یکی دو سال که صادق در بین ما نیست، اهتمام ویژه‌ای برای معرفی آثار این هنرمند داشته‌اند و بنیاد تیرافکن را نیز دائر کرده‌اند. صادق تیرافکن جزء نسلی از هنرمندان قرار می‌گیرد که خود من هم از آن نسل محسوب می‌شوم و به آن «تجربه‌گرا» می‌گویم. در واقع در مقطعی که نسل ما قرار می‌گیرد، یعنی انقلاب و جنگ، تقریبا اکثر هنرمندانی که گرایش به هنر معاصر در آنها مشهود است، هنرمندانی هستند که تجربیات متفاوتی دارند. همانطور که می‌دانید تیرافکن هم تجربه های زیادی را پی گرفت از تئاتر، فیلم سازی و سرانجام عکاسی؛ عکاسی مستند اقناعش نمی‌کند و به عکاسی طراحی شده روی می‌آورد و بعد از آن فتوکولاژ، چیدمان و ...

این پژوهشگر هنر در ادامه با اشاره به آثار تیرافکن، افزود: در کارهای او ما نشانه‌هایی از سنت را می‌بینیم اما در واقع این سنت حاد می‌شود البته کارهای تیرافکن انتقادی نیست اما ما می‌توانیم در آثار او، رفت و آمد بین مسئله قهرمان معاصر و مواجهه با پدیده‌های روزمره را ببینیم.

کامرانی سپس با نمایش آثاری از تیرافکن که تاکنون دیده نشده بود و مقایسه آنها با آثار ابتدایی این هنرمند و آثار درخشان پایانی او، به بررسی نگاه تئاترال او پرداخت و گفت: صادق مرتب در حال تجربه‌کردن بود از تک‌پرسوناژ تا تبدیل به بافت شدن انبوهی از افراد گرفته تا انتخاب قاب‌های آثار که خیلی به دقت صورت می‌گرفته است. از منظر نشانه‌های معاصر در آثار او، مخاطره جویی شبه‌قهرمانانه در عین حال روی دیگر آثار صادق تیرافکن است که خارج از پرداختن به زندگی روزمره قرار می‌گیرد.

در ادامه این مراسم، امیرعلی قاسمی متنی را که دکتر آنده آ.دی.فیتزپاتریک، دانشیار تاریخ و تئوری هنر دانشگاه اوتاوای کانادا در یکم جولای سال میلادی جاری، درباره مجموعه دوقلوهای صادق تیرافکن با عنوان «بازنویسی تاریخ عکاسی ایران، کارهای اولیه صادق تیرافکن»، برای حضار قرائت کرد.

در بخشی از این متن آمده است: «درگذشت صادق تیرافکن در اردیبهشت 92 برای خانواده و دوستانش و برای تاریخ عکاسی ایران، فاجعه‌ای بود. به نظر می‌رسید آنچه به عنوان مجموعه آثار صادق تیرافکن می‌شناسیم، به تعدادی محدود است و اثر هنری جدیدی قرار نیست از این هنرمند تأثیرگذار که وقتی زندگی هنری‌اش خاتمه یافت در اوج قدرت هنری و خلاقیت بود، کشف شود. با این همه به یمن تلاش‌های پایان‌ناپذیر برادر سخت کوشش، قاسم تیرافکن، در راه اندازی بنیاد فرهنگی تیرافکن برای محافظت از آرشیو و آثار صادق تیرافکن، حالا با آثاری مواجه شده ایم که پیش از این هرگز دیده نشده و به نمایش درنیامده‌اند.»

دکتر فیتزپاتریک در پایان نوشتارش آورده است: «تمام هنرمندان بعدی که در حال کار‌کردن در فضای عکاسی معاصر هنری هستند و بر موضوع فیگور و هویت تأکید دارند از اساس وامدار خلاقیت و فاصله‌گیری از سنتی هستند که در عکس های هنری اولیه صادق تیرافکن به هنر ایران معرفی شده است.»

در ادامه این نشست، توکا ملکی نیز با تشکر از دکتر قاسم تیرافکن برای تلاشش در بنیاد تیرافکن، به سخنرانی پرداخت و گفت: جوانمرگی در هنر مصادف است با اسطوره سازی؛ فرصتی را فراهم می‌کند که هنرمندی را بر صدر بنشانیم و از او بتی بسازیم و در این فرصت دشمنان دیروز تبدیل به ستایشگران امروز می‌شوند. اما من به آثار صادق تیرافکن واقعا به عنوان کسی نگاه می‌کنم که تجربه کرد و همچنان در حال تجربه بود، بنابراین زمان و فرصتی می‌برد تا مشخص شود که این هنرمند ستاره‌ای بود در هنر معاصر ایران که درخشید و تمام شد و یا نور پر فروغی است که ماندگار خواهد بود.

وی ادامه داد: فکر می‌کنم باید کارهای تیرافکن را در دوره‌ای که کار کرد و زمانی که تجربه کرد، بسنجیم. 50 سال عمر و 30 سال تجربه واقعا زمان کمی است برای اینکه مشخص شود که مسیر کاری یک هنرمند دقیقا به کجا می‌رسد و چقدر مداومت دارد.

ملکی سپس به بررسی آثار تیرافکن از نظر مفهوم و موضوع پرداخت و گفت: قضاوت من بر اساس آثار به نمایش درآمده او است و طبیعتا به نمایش درآمدن آثار دیده نشده او می‌تواند مسیر این نگاه را عوض کند.

او در ادامه به بررسی و مقایسه آثار تیرافکن در بستر تاریخی هنر ایران و بستر اجتماعی هنرمند پرداخت.

در پایان این مراسم، امیرعلی قاسمی کتاب «تاریخی برای فردا» شامل آثاری از صادق تیرافکن که به مناسبت بی‌ینال ونیز امسال منتشر شده است، را معرفی و عنوان کرد که به زودی این کتاب که به زبان انگلیسی است، به زبان فارسی نیز منتشر خواهد شد.

این مراسم با گفتگویی تخصصی حول محور آثار تیرافکن، توسط سخنرانان این مراسم، پایان یافت.