بررسی شعار ایکوموس جهانی از نگاه معماری

به گزارش گروه خبر خبرگزاری برنا،  اینکه منظور از منظر فرهنگی در شعار امسال ایکوموس جهانی چیست نیز خود جای بحث و بررسی دارد. منظر فرهنگی را می‌توان از جهات مختلفی مورد مطالعه قرار دارد که یکی از وجوه آن بررسی این شعار از نگاه معماری است. به همین منظور به گفت‌وگو با علیرضا قلی‌نژاد، عضو هیات‌علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و عضو هیات اجرایی کمیته ملی موزه‌های ایران نشستیم تا شعار ایکوموس جهانی را از نگاه معماری بررسی کنیم.

چه ارتباطی میان موزه و منظر فرهنگی که شعار امسال ایکوموس را ساخته‌اند، وجود دارد؟

این شعارها از حوزه‌های کاربردی، درونی و موزه‌ای شروع شده و مشخص می‌کند که تکالیف موزه‌ها محصور در فضای کالبدی آنها نیست و موزه‌ها باید از حصارهای خود بیرون آیند که این اتفاق از طریق تعامل موزه با محیط پیرامون و جامعه رخ می‌دهد. باید توجه داشت مناظر فرهنگی سلسله‌مراتبی دارد اما در یک تعریف کلی می‌توان گفت هر آنچه حاصل تعامل پویا بین انسان و محیط پیرامون او اعم از طبیعی و انسان‌ساخت است، منظر فرهنگی محسوب می‌شود.

منظر فرهنگی در این شعار چه مفهومی دارد؟

مفهوم منظر فرهنگی از قرن 16 تا امروز دچار تغییراتی شده است. اگر بخواهیم روند آن را بررسی کنیم، خواهیم دید در ابتدا آنچه با عنوان منظر فرهنگی قلمداد می‌شد، مناظر طبیعی بود، اما هر چه به امروز نزدیک می‌شویم محصولاتی را که حاصل تصمیمات فاعلانه انسان در محیط است، منظر فرهنگی می‌نامند. در دوران‌های مختلف تاریخی بخش‌هایی از محیط طبیعی، به‌عنوان منظر فرهنگی طبیعی وجود داشت که امروز از بین رفته است و دیگر در اختیار انسان نیست و عاملی که سبب تخریب آن شده، تصمیم فاعلانه فرهنگی خود انسان بوده که حکم به تخریب این بخش از طبیعت داده است.

منظر فرهنگی از نگاه معماری چطور قابل توجیه است؟

باید توجه کرد همان‌طور که هر نقطه‌ای واجد کیفیت جغرافیایی است، کیفیت فرهنگی نیز دارد، یعنی همان‌طور که محیط طبیعی سیر تحول مداخلاتی را تجربه کرده، محیط فرهنگی انسان نیز با این مداخلات درگیر شده که این مداخلات به مرور زمان نام تعامل پویای انسان با محیط‌زیست را به خود گرفت. اگر به منظر فرهنگی که امسال مورد تاکید ایکوموس جهانی قرار دارد، از نظر معماری و شهرسازی نگاه شود، می‌توان گفت تغییراتی که انسان برای زندگی بهتر در محیط‌زیست ایجاد می‌کند، درنهایت منجر به تولیداتی می‌شود که منظر فرهنگی او را می‌سازد. باید توجه کرد که مرز بین معماری و میراث فرهنگی، بسیار اندک بوده و امروز معماران هستند که بر محیط طبیعی لباسی تن می‌کنند که می‌توان آن را میراث یا منظر فرهنگی نامید.

با توجه به این شعار مسئولیت معماران و شهرسازان در ایجاد منظر فرهنگی چیست؟

مسئولیت معماران و شهرسازان در ساخت منظر فرهنگی، مسئولیتی سنگین است، چراکه بسیاری از طرح‌های آنها، محیط پیرامون بشر را شکل می‌دهد. بنابراین با توجه به نقش مهم معماران در شکل دادن به منظر فرهنگی پیرامون انسان، امروز شاهد تغییرات بناها در نقاط مختلفی از کشور هستیم که با معماری سنتی و آنچه در بناهای قدیمی ایرانی دیده می‌شود، متفاوت است. در شرایط کنونی معماری ایران در حال تجربه نوعی از معماری وارداتی است که استمرار آن در طول زمان بر بناها و شهرهایی که قرار است در آینده نام میراث فرهنگی بر آنها گذاشته شود، تاثیر می‌گذارد. اما برای ارزیابی یک بنا تنها نگاه معمار کافی نیست بلکه باید هر بنا را از نگاه مردمی ارزیابی کرد که می‌خواهند از آن استفاده کنند. یک بنا باید با سنت و فرهنگ مردم یک کشور هماهنگی داشته باشد و توجه به این نکته است که نگاه همه‌جانبه در معماری و شهرسازی را شکل می‌دهد و سبب می‌شود منظر فرهنگی به درستی ایجاد شود.

منبع: ریحانه جاویدی- فرهیختگان