از تست بر موش تا گاید لاین، مسیری طولانی

به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری برنا، گاید لاین ها توصیه نامه هایی هستند که توسط متخصصین تهیه شده و معمولا در مسائل مربوط به سلامت مبنای تصمیم گیری در سطوح مختلف از بالین تا جامعه قرار می گیرند. گاید لاین ها برای طیف وسیعی از موضوعات نوشته می شوند از رویکرد به دیابت تا محدودیت عوامل خطر بالقوه محیطی و اثر جراحی بایپس کرونری.

نوشته شدن یک گاید لاین البته با جمع آوری اطلاعات مقاله ها توسط افراد متخصص در یک زمینه خاص متفاوت است. این مسیر طولانی و مهم است که می تواند بر نتایج تاثیر عمیقی بگذارد. برای نوشتن یک گاید لاین شاید ضروری باشد که از بیش از یک گروه استفاده شود.شناسایی افراد مرتبط شامل ملحوظ کردن تمام گروه هایی است که فعالیتشان شامل حوزه گاید لاین می شود و یا دلیل منطقی برای ورود آنها به پروسه وجود دارد. موضوع مهم این است که مطمئن شد که بحث کافی در مورد شواهد ( یا عدم وجود آنها) در زمان نوشتن توصیه ها در گاید لاین صورت گرفته است. مشخص است که عرضه اطلاعات یکسان به گروهی متشکل از تیمی یکدست به لحاظ تخصصی به نوشته شدن گاید لاینی متفاوت با گاید لاینی می انجامد که توسط گروهی چند تخصصی آماده شده استو در مورد گروه های متخصصین تک تخصصی واضح است که نتایج به صورت سازمان مند دارای سو گیری در حوزه ای خواهد بود که مورد نظر آنهاست. مثلا اگر گاید لاینی در مورد اثر عوامل محیطی بر سقط جنین بحث کند گروه متخصصین زنان و زایمان به طور سازمان مندی نقش عوامل محیطی را بر سقط بیشتر از خطای پزشکی همکارانشان مورد عنایت قرار می دهند و در نهایت مقاله هایی که اثر امواج مویابل یا آلودگی هوا را بر سقط بررسی کرده و نتایج مثبتی را نشان داده مورد توجه بیشتری قرار می گیرد. از این روست که درفرایند نوشته شدن چنین گایدلاینی باید طیف وسیعی از گروه ها، از اپیدمیولوژیست، تا متخصصین طب کار و حتی مهندسین حضور داشته باشند.

افراد متخصصی که به نوشتن گاید لاین می پردازند باید از مهارت های ذیل برخوردار باشند و داشتن دانش صرف پزشکی نمی تواند کافی باشد:

جستجوی منابع علمی و بدست آوردن آنها،اپیدمیولوژی، آمار زیستی، مطالعات بهداشتی، تجربه بالینی، توانایی مدیریت گروهی

تشخیص و ارزیابی شواهد

بهترین روش انجام تشخیص و ارزیابی شواهد مرور نظام مند است. هدف مرور نظام مند جمع آوری تمام شواهد قابل دستیابی، ارزیابی قابلیت استفاده از آنها در پاسخ به سوال و بررسی شواهد برای اجتناب ازخطر سوگیری و استخراج و خلاصه سازی یافته هاست.

قدم اول در جمع آوری شواهد این است که بایددید آیا مرور نظام مند اخیری در آن حوزه منتشر شده است؟ کتابخانه کاکرین (cochrane) هم مرور های گروه مرور کاکرین را نشان می دهد.اگر مرور نظام مندی وجود ندارد قدم معمول اول، بررسی پایگاه های مدلاین و امبیس با استفاده از استراتژی جستجوی مناسب برای نوع مطالعه مورد نیاز است، مثلا برای پاسخ به سوالات در مورد خطر یک عامل محیطی، مطالعات همگروهی آینده نگر اطلاعات مورد نظر را فراهم می کنند.

زمانی که مطالعات شناسایی شد، آنها براساس میزان ارتباط با سوال اصلی گایدلاین و برای سو گیری مورد ارزیابی قرار می گیرند. این فرایند باعث کنار گذاشته شدن مطالعات بی ربط به سوال و مسئله اصلی گاید لاین می شود.اطلاعات از مطالعات مربوطه در مورد مزایا، خطرات و احتمالا هزینه های هر موضوع مورد نظر استخراج می شود. این اطلاعات به شکلی عرضه می شود که اجازه مقایسه نتایج مطالعات مختلف را بدهد. در صورتیکه که امکان پذیر باشد متا آنالیز میتواند نتایج چندین مطالعه را به لحاظ آماری یک کاسه کند.

شواهد خلاصه شده براساس میزان در معرض سوگیری بودن طبقه بندی می شوند. طبقه بندی های متفاوتی برای بررسی قدرت شواهد و میزان قدرت توصیه بر اساس آنها وجود دارد، سیستم زیر یکی از این طبقه بندی هاست:

دسته بندی شواهد:

درجه یک الف: شواهد براساس متا آنالیز چندین مطالعه تصادفی

درجه یک ب: شواهد از حداقل یک مطالعه تصادفی

درجه دو الف: شواهد از حداقل یک مطالعه دارای شاهد بدون تصادفی سازی

درجه دو ب: شواهد از حداقل یک مطالعه شبه تجربی ( غیر از مطالعه دارای شاهد تصادفی)

درجه سه: شواهد از مطالعات غیر تجربی توصیفی مانند مطالعات مقایسه ای و مورد شاهدی

درجه چهار: شواهد از نظر کمیته های متخصصین یا نظرات و تجربیات افراد مورد وثوق

قدرت توصیه:

الف: مستقیم براساس شواهد درجه یک

ب: مستقیم براساس شواهد درجه دو و یا نتیجه گیری شده براساس توصیه های مبتنی برشواهد درجه یک

ج: مستقیم براساس شواهد درجه سه و یا نتیجه گیری شده براساس توصیه های مبتنی برشواهد درجه دو

د: مستقیم براساس شواهد درجه چهار و یا نتیجه گیری شده براساس توصیه های مبتنی برشواهد درجه سه

بنابراین توصیه های گاید لاین ها براساس میزان قوت شواهد خواهد بود، برای مثال برفرض مشاهده اثر امواج موبایل یا شیرین کننده مصنوعی بر سقط جنین در موش ها مطالعه درجه دو ب است که می تواند حداکثر منجر به توصیه ای با قدرت ب شود و در صورت حتی وجود یک مطالعه با سطح درجه یک الف مانند متاآنالیز چند مطالعه هم گروهی، یا درجه یک ب مانند یک مطالعه همگروهی که نشان دهنده عدم ارتباط باشد توصیه با قدرت بالاتر صورت خواهد گرفت.

در این میان عوامل دیگری هم بر اجرای توصیه های گاید لاین موثرند مانند: طبیعت شواهد ( آیا در معرض خطر سو گیری هستند)، تعمیم پذیری شواهد به جمعیت مورد نظر ( آیا اثرات عوامل محیطی بر حاملگی موش قابل تعمیم به زنان حامله است؟)، هزینه ها، دانش نظام سلامت و سیاستگذازی و عقاید و ارزش ها گروه نویسنده گاید لاین.