تهران بهم‌ریخته با نقاشی‌های دیواری بدون تفکر زیبا نمی‌شود/ دیوارنگاری متناسب تفریح شهرنشینان را ارزان می‌کند

به گزارش گروه اجتماعی برنا، سال گذشته، خسرو خسروی – رییس دانشکده هنر در خصوص نقاشی‌های دیواری شهر تهران گفته بود: «خرابی‌های شهر تهران در مدت زمان کوتاه از طریق بنیادهای ساختاری درست نمی‌شود به همین منظور هم شهر محتاج نقاشی دیواری است.»

و اما دیوارنگاری در ایران مانند بسیار از کشورهای دنیا شامل سبک‌ها و شیوه‌های مختلفی است. برخی از آن‌ها شعارها یا نگاره‌هایی است که توسط سازمان‌های دولتی کشیده شده‌است و شرایطی مانند وقوع جنگ عموماً شامل مسائل ملی، پیام‌های اعتقادی یا سیاسی و نظامی است  و به مثابه هنر در عرصه عمومی یا فعالیت هنری مستقل، در مقولهٔ دیوارنویسی یا نقاشی‌دیواری دسته‌بندی نمی‌شوند.در صورتی که برداشت‌های جامعه‌شناسان و مستندسازانی که به این مقولهٔ اجتماعی می‌پردازند پهنهٔ گسترده‌تری در پژوهش پیرامون آن دارند و کارشناسان معتقدند در شهرهای بزرگ و زندگی شهری دیوار نگاری می تواند در حال و احوال مردمان شهر اثرگذاری مثبت داشته باشد البته اگر درست از این هنر در دیواره های شهر استفاده شود. از این رو پای سخنان متخصص این هنر نشستیم.

 واما پیش از اینکه کامبیز درمبخش یک کاریکاتوریست مطرح باشد، یک گرافیست حرفه‌ای است؛ به همین علت برآن شدیم تا موضوع " نقاشی‌های دیواری " متناسب برای شهری خاکستری به نام تهران  را با وی  در میان بگذاریم تا از نظرات او که نگاه دقیق و ظریف‌تری نسبت به تاثیر نقاشی دیواری بر روان و ذهن شهرنشینان دارد بهره مند شویم و بدانیم نقاشی دیواری ها شهری در فضای تخصصی خود بر پایه چه اصولی باید باشد تا اثر فکری و روحی مدنظر را بر مخاطبی  که در زندگی پرسرعت شهری تنها  چند ثانیه فرصت مشاهده آن را دارد بگذارد .

دقایق این گفت و گو   پشت یکی از میزهای کافه کتابفروشی  نشرثالث ، میان عطر قهوه و کتاب گذشت . کافه ای درست نبش پل کریمخان ؛پلی در شهر تهران که ساخت و راه اندازی اش سبب روان شدن رفت‌وآمد در خیابان‌هایی چون  سنایی ، میرزای شیرازی و  ایرانشهر شد ، پلی که به شکل موقتی  در دهه٥٠ برای ورود کاروان بازی‌هایی آسیایی ١٩٧٤ در تهران ساخته شد ولی بیش از چهل سال است که همچنان پا برجاست!

*تهران محتاج نقاشی دیواری است

کامبیز درمبخش – هنرمند، کاریکاتوریست و گرافیست که برندهٔ چندین جایزه بزرگ معتبر جهانی است و تاکنون چندین نمایشگاه مستقل از آثارش در کشورهای مختلف جهان برگزار شده‌است در گفت‌وگو با خبرنگار شهری خبرگزاری برنا، در پاسخ به این سوال که وضعیت دیوانگاری های  شهر تهران را چگونه ارزیابی می‌کنید، بیان کرد: «یکی از مواردی بسیار مهم، راحت دیده شدن نقاشی شهری است ،نه اینکه در یک مکان پرت ، روی دیوار یک ساختمان کهنه‌، به منظور نوسازی طرحی بکشند، این یعنی هنر فدای  فضایی می‌شود که به آن مکان مربوط نیست. اگر  قصد به دیوارنگاری است آنهم درشهر ،ابتدا باید مکان مناسب برایش اختصاص یابد.  یکی از بدترین مکان ها برای نقاشی شهری  اتوبان‌ها است زیرا اتوبان محلی برای ایستادن و تماشای هنر نیست و در فاصله‌ی چند ثانیه آدمی از آن رد می‌شود و نمی‌تواند هیچگونه تمرکزی روی آن داشته باشد. یکی از مشکلات دیوارنگاری های تهران این است که  معمولا80 درصد نقاشی‌های دیواری شهر   به یکدیگر شبیه هستند و مدام تکرار شده‌اند برای مثال درهای کهنه و قدیمی یا مینیاتوری که بارها و بارها  تکرار شده است.»

وی با بیان اینکه زمانی که قرار است یک شهر زیبا سازی شود ابتدا باید خود آن شهر زیبا باشد نه اینکه بخواهیم صرفا با نقاشی کردن آن را زیبا کنیم ادامه داد : اکثر مشکلات زیباسازی شهر تهران از برنامه ریزی ها و مدیریت های  بدون حساب کتاب  به وجود آمده است .  مثال بارز آن ساختمان مدرنی است که در چهارراه جهان کودک وجود دارد، ساختمانی که هیچ تناسبی از نظر زیبایی و معماری با محیط اطراف خود ندارد. تهران دچار ناهماهنگی ساخت و ساز است .»

درمبخش در پاسخ به این سوال که در انتخاب دیوارنگاری باید چه اصل هایی را مدنظر قرار داد گفت: « پشت اکثر دیوارنگاری های شهر تهران تفکر و هنر ارزنده ای دیده نمی شود.  طراحی و اجرای نقاشی های دیواری  باید توسط متخصص آن انجام گیرد  اما شاهد اتفاقی برعکس این در ایران هستیم. نباید مردم تصور ‌کنند که کسی روی دیوارهای شهر تمرین نقاشی کرده است؛ وقتی   مبحث زیباسازی شهر است باید عالی باشد . دیوارنگاری می تواند یک فرصت مناسب برای جوانان هنرمند خلاق باشد تا بهترین طرح های خود را بعد از تصویب در دیوارهای شهر ثبت کنند . فرصت دادن به جوانان موفق یک شانس برای آن‌ها تلقی می‌شود تا به مراحل بالاتر دست پیدا کنند.»

وی در پاسخ به این سوال که چگونه یک نقاشی می‌تواند در ذهن آدم‌ها تأثیر گذار باشد و روان او را بهم بریزد یا انرژی مثبت به ذهن فرد القاء کند، گفت: «شهرتهران دچار معضل کمبود رنگ است . همه چیز در این شهر گرد گرفته  به رنگ خاکستری و قهوه‌ای تیره درآمده و رنگ‌هایی که بکار می‌روند رنگ‌های شادی نیستند. یکی از تاثیرات بکارگیری رنگ های شاد در شهر این است که تفریحات ساکنانش را ارزان قیمت می کند . زمانی که از منزل بیرون می‌آیید لازم نیست پولی خرج کنید تا به شما خوش بگذرد همین که بیرون از منزل قرار می‌گیرید و مغازه‌ها، فروشگاه‌ها، نقاشی‌ها و کافه‌ها خوش رنگ و تمیز را  می‌بینید به شما خوش خواهد گذشت.  این اصلی است که در زیباسازی خیلی از کشورهای دنیا به آن دقت می شود . و اما چرا در کشورهای دیگر اینگونه است؟ چون برای زیباسازی شهرشان از افراد متخصص استفاده می کنند ، وقت صرف شده و فکر و اندیشه‌ بکارگرفته می شود . به این صورت نیست که بدون هیچ هدفی دیواری را رنگ کرده باشند.  هر چقدراز شهرهای کشورهای اروپایی دور شده و  به سمت  خاورمیانه  می آییم  رنگ‌ها غبارگرفته‌تر می‌شوند. زیبایی تهران تنها در شب به علت نورپردازی‌هاست وگرنه روزهای آن  خاکستری است.»

درمبخش در ادامه افزود: «لباس پوشیدن مردم بسیار در رنگ‌ها موثر است؛ اکثر  لباس‌های شهروندان سیاه یا خاکستری است. اگر دقت کرده باشید بسیاری از ماشین‌های ایرانیان تنها به دو رنگ مشکی و سفید بسنده می‌کند. برخی از موضوعاتی که به زیباسازی مربوط است به خود مردم هم برمی‌گردد.»

به گفته این هنرمند رنگ در استرس، خشم، اضطراب و آرامش مردم بسیار تأثیرگذار است.

درمبخش در پاسخ به این سوال که نقاشی‌های شهری باید دارای چه جذابیتی باشند تا شهروندان را برای چند ثانیه متوقف و وادار به تفکر کنند، اظهار کرد: « به روحیه افراد شهر باید توجه داشت . در شهری با مردمان غمگین یا افسرده نباید از رنگ های شاد دور شد و از طرح هایی استفاده کرد که افراد را یاد اتفاقات غمگین می اندازد برای شهر تهران شاد بودن نقاشی‌ها مهم است؛ مدام نقاشی‌های غمگین در شهر می‌بینیم و علت تکراری بودن نقاشی‌های شهری این است که همه نقاش‌ها با یک نوع تفکر و فکر انتخاب می شود آنهم بدون هیچ خلاقیت و تازگی ،یک اثر مذهبی و ملی می‌تواند مدرن هم باشد و لازم نیست که یک نقاشی کلیشه‌ای و تکراری مدام روی دیوارها کشیده شود.»

وی در پاسخ به این سوال که در کدام نقاط  تهران باید توجه بیشتری به دیوارنگاری بشود  بیان کرد: «پارک‌ها؛ چون محلی برای توقف هستند و جالب اینکه  در پارک‌ها کمبود نقاشی بشدت احساس می‌شود. مسوولان مربوطه می‌توانند با جایگذاری دیوار یا استند محلی برای به نمایش گذاشتن نقاشی‌ها در پارک ایجاد کنند. ضمن اینکه پارک یک فضای سبز است و با این طراحی ها شکل یک گالری در فضای باز را به خود می گیرد و بسیار برای رهگذران پارک ها اثرگذار است . در بسیاری از کشورها ، هنرمندان بدون اینکه که کسی به آن‌ها سفارشی داده باشد نقاشی های دیواری را از  روی عشق و علاقه  بر دیوارها نقش می دهند چون به نوعی تبلیغ خودشان و عرضه آثارشان هم  است.»

این هنرمند در ادامه با بیان این موضوع که مشکلات زیباسازی شهر تهران با نقاشی حل نمی‌شود، گفت: «به قدری تهران بهم ریختگی دارد که با نقاشی روی دیوار ،زیباسازی انجام نمی‌گیرد. به طور مثال  در خیابان منوچهری طبقات پایین مغازه ها و  ساختمان‌ها بسیار شیک اما طبقات بالا خرابه است و از دید یک توریست این نمای ساختمانی افتضاح و مسخره است!»

درمبخش در پاسخ به این سوال که چرا در مدارس ایران به نقاشی دانش‌آموزان بهایی داده نمی‌شود، بیان کرد: «این مسئله به تفکر   افرادی که در رأس کار هستند، برمی‌گردد. مدرسه محل مناسب و خوبی برای نقاشی کشیدن است چرا که نقاشی‌های کودکان بسیار باخلاقیت هستند و به رشد خلاقیت نیز کمک می کند اما  برخی معلم‌ها، نقاشی‌های کودکان را خراب می‌کنند با با امر ونهی کردن در نقاشی، خلاقیت را از کودک می‌گیرند. ذهن کودک به قدری زیباست که بهترین‌ها را روی کاغذ می‌کشد و ممکن است طرح‌ها و اثرهایی بهتر از آرتیست‌های بزرگ خلق کند. بسیاری از هنرمندان معروف دنیا کارهایشان را به صورت بچگانه خلق می‌کنند و روی کاغذ پدید می‌آورند؛ کودکان این استعداد را از ابتدا در خود دارند اما با بزرگ شدن این استعداد رو به نابودی می‌رود.»

این هنرمند و گرافیست در پاسخ به این سوال که نقاشی کشیدن و تماشای نقاشی تا چه میزان ذهن افراد را آرام می‌کند، گفت: «بهترین مثال خودم هستم. زمانی که نقاشی می‌کشم در یک حالت خوبی که می‌گویم از غروب‌ها هم بهتر است، قرار می‌گیریم؛ نقاشی  مرا به دنیایی می‌برد که رویایی است و با دنیا واقعی فرق می‌کند و تنها رنگ و طرح می‌بینم. نقاشی کردن یک راه نجات برای آدم‌های عصبی و آشفته حال است اما همه شانس استعداد نقاشی کشیدن را ندارند!»