جهانی سازی غربی و جهانی شدن اسلامی/۴ و پایانی
جهانی شدن در کلام خدا و معصومان
آیات و روایات اسلامی نیز، پروسه جهانی شدن اسلام را مورد تأیید و تأکید قرار داده اند.
به گزارش سرویس سیاسی برنا، جهانی سازی ریشه در غرب دارد، و در غرب متولد شده و بارور گردیده است. اصول و مبانی فکری و فلسفی آن دقیقاً همان اصول و مبانی تفکر غرب است. اندیشمندان متعددی نیز بر ارتباط مستقیم بین جهانی سازی و غرب و بر پروژه بودن آن تأکید دارند.
در رأس پروژه جهانی سازی آمریکاست، اما آمریکا به دلایل مختلفی از صلاحیت رهبری جهانی سازی برخوردار نیست. سپس این پرسش پیش می آید که اگر آمریکا یا مسیحیت دولتی قادر به رهبری عادلانه جهان نیست، پس چه کسی از این توانایی برخوردار است؟! پاسخ، اسلام است. اما آیا جهانی سازی اسلام براساس تعالیم دینی اثبات پذیر است؟! این جهانی سازی بر چه اصولی استوار است و ویژگیها و ابزارهای آن کدام است؟!(22) در پاسخ به پرسشهای مذکور، مباحث زیر را مرور می کنیم:
جهانی شدن در کلام خدا و معصومان
اسلام جهانی تولد یافت، مسلمانان برای جهانی کردن اسلام بسیار کوشیدند، شیعیان هم به حکومت جهانی حجت بن الحسن ـ علیه السلام ـ دل سپرده اند. آیات و روایات اسلامی نیز، پروسه جهانی شدن اسلام را مورد تأیید و تأکید قرار داده اند. از جمله آیات و روایات فراوانی که درباره جهان مداری اسلام است، موارد زیر تنوع و کاربرد بیشتری دارد:
الف ـ قرآن: آیاتی از قرآن به مسأله جهانی شدن اسلام اشاره دارند:
1ـ «وَ نُرِیدُ أَن نَّمُنَّ عَلَی الَّذِینَ اسْتُضْعِفُوا فِی الاَْرْضِ وَ نَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَ نَجْعَلَهُمُ الْوَارِثِینَ وَ نُمَکِّنَ لَهُمْ فِی الاَْرْضِ وَ نُرِیَ فِرْعَوْنَ وَ هامانَ وَ جُنُودَهُما مِنْهُمْ مَّا کَانُوا یَحذَرون»
«ما می خواهیم بر مستضعفان زمین منت نهیم و آنان را پیشوایان و وارثان روی زمین قرار دهیم و حکومتشان را در زمین پابرجا سازیم؛ و به فرعون و هامان و لشکریانشان، آنچه را از آنها [= بنی اسرائیل] بیم داشتند، نشان دهیم!»
این دو آیه، هر چند به قصه حضرت موسی ـ علیه السلام ـ ، فرعون و بنی اسرائیل مربوط است، ولی محتوا و مفهوم آیات، تنها به آن بر نمی گردد. آنچه در آن دوره اتفاق افتاد، جلوه ای از اراده خداوند برای حاکمیت بخشیدن مستضعفان بر مستکبران بود، در حالی که اراده خدا در این باره، به طور کامل تحقق نیافته است. پس روزی می رسد که خداوند حاکمیت خویش بر زمین را از طریق سپردن آن به دست بندگان صالح تحقق بخشد.
2ـ «قَالَ رَبِّ فَاَنْظِرنی إِلَی یَومِ یُبْعَثُونَ قالَ فَإِنَّکَ مِنَ الْمُنْظَرینَ إِلی یَوْمِ الْوَقْتِ الْمَعْلُومِ»(25)
«(شیطان) گفت: پروردگارا! مرا تا روز رستاخیز مهلت ده (و زنده نگهدار؛ خداوند) فرمود: تو از مهلت یافتگانی! (اما نه تا روز رستاخیز، بلکه) تا وقت معینی.»
برپایه این آیه، روزی فرا می رسد که شیطان دیگر بر انسان حاکمیت ندارد. در واقع، خداوند با مهلت درخواستی ابلیس تا روز قیامت، موافقت نکرد و تا زمان معینی (= تا قبل از برپایی قیامت) به او مهلت داد. با پایان یافتن حاکمیت شیطان بر انسان، جهانی شدن اسلام از سوی بنده صالح خداوند تبارک و تعالی یعنی حجت بن الحسن ـ علیه السلام ـ آغاز می شود.
3ـ «هُوَ الَّذِی أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدی وَ دینِ الْحَقِّ لَیُظْهِرَهُ عَلی الدِّینِ کُلِّهِ وَ لَوْ کَرِهَ الْمُشْرِکُونَ»
«او کسی است که رسولش را با هدایت و آیین حق فرستاد، تا آن را بر همه آیینها غالب گرداند، هر چند مشرکان کراهت داشته باشند.»
امام صادق ـ علیه السلام ـ در تفسیر این آیه فرمود: «سوگند به خدا، هنوز تفسیر این آیه تحقق نیافته است.» راوی پرسید: فدایت شوم پس چه زمانی تحقق می یابد؟ امام فرمود: «وقتی با اراده خدا، قائم قیام کند.» بنابراین، جهانی شدن اسلام و تشکیل حکومت واحد جهانیِ امام زمان ـ علیه السلام ـ با به کارگیری علوم و فنون نوین به انجام می رسد و تداوم آن با تدبیر، تدبر، دانش و بینش میسر می شود.
4ـ «وَ لَقَدْ کَتَبْنا فِی الزَّبُورِ مِنْ بَعْدِ الذِّکْرِ أَنَّ الاَْرْضَ یَرِثُها عِبادِیَ الصّالِحُونَ»
«در زبور بعد از ذکر (تورات) نوشتیم که بندگان شایسته ام وارث (حکومت) زمین خواهند شد!»
«یرثها» جنبه جهان شمولی دارد، یعنی همه حاکمان زمین، عباد صالح خواهند شد. این مطلب در مزامیر داوود، ـ مزمور 37 ـ به این صورت آمده است: «حلیمان وارث زمین خواهند شد». زبور در این جا، نه زبور داوود، بلکه به اعتقاد مرحوم طبرسی، مراد مطلق کتاب آسمانی است. از این رو، برخی از مفسران، آیه فوق را این گونه ترجمه می کنند: «علاوه بر قرآن در زبور هم گفتیم: بندگان شایسته ام وارث (حکومت) زمین خواهند شد!»
5ـ «وَعَدَ اللّهُ الَّذینَ ءَامَنُوا مِنْکُمْ وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ لَیَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِی الاَْرْضِ کَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذینَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَ لَیُمَکِّنَنَّ لَهُمْ دینَهُمُ الَّذِی ارْتَضی لَهُمْ وَ لَیُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْناً یَعْبُدُونَنِی لا یُشْرِکُونَ بِی شیْئاً وَ مَنْ کَفَرَ بَعْدَ ذلِکَ فَاُولئِکَ هُمُ الْفاسِقُونَ»
«خداوند به کسانی از شما که ایمان آورده و کارهای شایسته انجام داده اند، وعده می دهد که قطعاً آنان را حکمران روی زمین خواهد کرد، همان گونه که به پیشینیان آنها خلافت روی زمین را بخشید؛ و دین و آیینی را که برای آنان پسندیده، پابرجا و ریشه دار خواهد ساخت؛ و ترسشان را به امنیت و آرامش مبدل می کند، آن چنان که تنها مرا می پرستند و چیزی را شریک من نخواهند ساخت، و کسانی که پس از آن کافر شوند فاسق اند.»
در واقع آیه مذکور بر این مسأله دلالت دارد که خداوند، جهان را با خاندان رسالت و امامت شروع کرد، با آنها نیز به خاتمه می رساند. یعنی جهان در آغاز در اختیار شایسته ترین بندگان خدا بود، و در انتها هم در ید قدرت صالحان روی زمین است. احادیث بسیاری نیز تصریح دارد که حکومت الهی آینده زمین را فردی از خاندان رسول خدا ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ به دست می گیرد. او از فرزندان علی ـ علیه السلام ـ و فاطمه ـ سلام الله علیها ـ است، و این خاندان و ولی عصر ـ علیه السلام ـ کلیدهای حکمت و معدنهای رحمت الهی اند.
ب ـ حدیث: برخی از روایات و احادیث اسلامی به تفسیر آیات مربوط به جهانی شدن اسلام پرداخته اند. از جمله:
1ـ رسول خدا ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ فرمود:
«خلفا و جانشینان من و حجتهای خدا بر خلق پس از من دوازده نفرند، اول آنان برادرم و آخرشان فرزندم. گفته شد: ای رسول خدا! برادرت کیست؟ فرمود: علی بن ابی طالب، سؤال شد: فرزندت کیست؟ فرمود: مهدی که زمین را از قسط و عدل پر سازد، همان سان که از ظلم و جور پر شده باشد. قسم به آنکه مرا به حق به عنوان بشارت دهنده و ترساننده برانگیخت، اگر از عمر دنیا یک روز باقی مانده باشد، خدا آن را چنان طولانی سازد تا فرزندم مهدی قیام کند، سپس عیسی بن مریم پشت سرش به نماز ایستد.»
2ـ رسول خدا ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ فرمود:
«در آخر الزمان مردی از فرزندان من قیام کند که اسم او همانند اسم من و کنیه اش مثل کنیه من است، زمین را از عدل پر سازد، چنان که از ظلم پر شده است و او مهدی ـ علیه السلام ـ است.»
3ـ پیامبر فرمود:
«مهدی از ما (از من) است. چهره ای نورانی دارد، و بینی اش خمیده. زمین را از قسط و عدل پر سازد، چنان که از ظلم و جور پر شده است.»
4ـ رسول خدا ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ فرمود:
«اگر از عمر دنیا جز یک روز نمانده باشد، خدای تعالی آن روز را چنان طولانی کند تا در آن روز مردی از من و اهل بیتم قیام کند که اسم او اسم من است.»
5ـ علی ـ علیه السلام ـ از پیامبر ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ پرسید:
«آیا مهدی ـ علیه السلام ـ از ما آل محمد است یا غیر ماست؟ رسول خدا ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ فرمود: بلکه از ماست. خداوند به سبب او ختم کند [کمال بخشد[ چنان که به ما آغاز کرد.»
این احادیث پنج گانه بر پنج نکته مهم تأکید دارند: اولاً اسلام درصدد گسترش خود در گستره جهان است؛ ثانیاً گسترش جهانی اسلام با یدِ قدرت امام زمان ـ علیه السلام ـ تحقق می یابد؛ ثالثاً حکومت امام زمان ـ علیه السلام ـ یک حکومت جهانی است؛ رابعاً جهانی شدن اسلام بر پایه عدل و قسط قرار دارد؛ خامساً حکومت جهانی امام زمان ـ علیه السلام ـ عمری طویل دارد.
جهانی شدن اسلام و تشکیل حکومت واحد جهانی امام زمان ـ علیه السلام ـ
با به کارگیری علوم و فنون نوین به انجام می رسد و تداوم آن با تدبیر، تدبر، دانش و بینش میسر می شود.
حکومت جهانی اسلامی و اصول فکری آن: مبانی فکری و فلسفی تمدن و فرهنگ اسلامی، ره آورد وحی الهی، بعثت انبیا و امامت اولیاست که عقل و فطرت اصیل انسانی بر آن مهر تأیید می زند. این مبانی ارکان تمدن اسلامی در چهار قرن گذشته را ساخته و تداوم آن، نوید دهنده جهانی شدن تمدن اسلامی است.
برخی از مهم ترین عناصر این مبانی عبارت اند از:
فطرت گرایی: توحید نخستین شرط تشرف انسان به اسلام و لازمه ورود به جامعه جهانی اسلام است. از این رو، قرآن با تعابیری چون لا إِلهَ إِلاَّ اللّهُ،لا إِله إِلاَّ هُو،لا إِلهَ إِلاَّ... اهتمام ویژه خود را بر این اصل ابراز کرده است. یکتاپرستی، نقطه اشتراک همه انسانهایی است که در جامعه جهانی اسلام مشارکت می ورزند، و آن، فراگیرترین عامل همگرایی اجتماعی انسانها به شمار می رود. به همین دلیل، خداوند می فرماید:
«فَأَقِمْ وَجْهَکَ لِلدِّینِ حَنِیفاً فِطْرَتَ اللّهِ الَّتِی فَطَرَ النّاسَ عَلَیْها لا تَبْدِیلَ لِخَلْقِ اللّهِ ذلِکَ الدِّینُ الْقَیِّمُ وَ لکِنَّ أَکْثَرَ النّاسِ لا یَعْلَمُونَ»
«پس روی خود را متوجه آیین خالص پروردگار کن! این فطرتی است که خداوند، انسانها را بر آن آفریده؛ دگرگونی در آفرینش الهی نیست، این است آیین استوار؛ ولی اکثر مردم نمی دانند.»
آخرت گرایی: از آخرت گرایی در اندیشه اسلامی به عنوان اعتقاد به معاد یاد می شود. تأکید اسلام بر معاد، به منظور تأسیس یک نظام جهانی است تا در کنار اعتقاد به مبدأ، سرنوشت ساز بودن نقش این باور (= اعتقاد به معاد) در جهت گیری زندگی فردی، جمعی و جهانی هویدا گردد؛ زیرا چنین اعتقادی، رفتار اجتماعی را متأثر می سازد و آن را تحت کنترل در می آورد.
قرآن کریم در این باره می فرماید:
«اَفَحَسِبْتُمْ اَنَّمَا خَلَقْناکُمْ عَبَثاً وَ اَنَّکُمْ اِلَیْنا لا تُرْجَعُونَ»
«آیا چنین پنداشتید که شما را بیهوده آفریده ایم و هرگز به سوی ما باز نمی گردید؟»
کرامت انسانی: خداوند انسان را گرامی داشته و در قرآن فرموده است: «وَ لَقَدْ کَرَّمْنا بَنِی ءَادَمَ»؛ «ما آدمی زادگان را گرامی داشتیم.» از نظر دین، انسان موجودی هم مادی و هم رحمانی است. از این رو، برنامه جهانی شدن تمدن اسلامی با برنامه جهانی شدن غربی که در پی سلطه بر انسان است، از بنیان متفاوت است؛ زیرا اسلام در پی ارج نهادن به انسانهاست، و تنها به استقلال آگاهانه و آزادانه او از پیام دین می اندیشد، و هرگز درصدد تحمیل عقیده بر او نیست. با توجه به این سه اصل، برنامه های جهانی اسلام عبارت اند از:
1ـ طبقه بندی انسانها بر مدار عقیده و ایمان، نه نژاد و خون و ...؛
2ـ نفی سلطه گری و سلطه پذیری براساس قاعده نفی سبیل؛
3ـ طرح و اجرای اصول و حقوق مشترک برای همه انسانها، اعم از کافر و مسلمان.
ساختار نظام جهانی اسلامی: تحقق ایده جهانی شدن اسلام و قوام آن بر پایه مبانی فکری و فلسفی، منوط به ارکان و ساختاری مناسب است که برخی از آنها عبارت اند از:
سلطنت خدا: حاکمیت بر جهان هستی، تنها از آن خداست. در واقع، اراده الهی بر سراسر گیتی حاکم، و ادامه هستی به مدد و فیض او وابسته است.
به بیان دیگر، جهان و تمامی ارکان و عناصرش در ید قدرت لایزال الهی قرار دارد، و هم اوست که انسان را بر سرنوشت خویش حاکم کرده، و اداره جامعه بشری را به وی سپرده است؛ یعنی اینکه، خداوند سبحان، حاکمیت خویش در تدبیر جامعه را به انسان واگذاشته که آن نیز تجلی اراده خداست. در حقیقت، حاکمیت خدا بر روی زمین به دست رهبر برگزیده الهی صورت می گیرد. در چنین نظامی، عقلانیت، معنویت و عدالت، جامعه را به جهانی در مسیر کمال تبدیل می کند.
جانشینی انسان: مهم ترین ویژگی امامت و رهبری در ساختار نظام جهانی اسلام، برگزیده الهی بودن است. علی بن ابی طالب ـ علیه السلام ـ در این باره فرمود:
«وَ خَلَّفَ فیکُمْ مَا خَلَّفَتِ الاَنْبِیاءُ فی اُمَمِها، اِذْ لَمْ یَتْرُکُوهُمْ هَمَلاً، بِغَیْرِ طَریقٍ واضِحٍ، وَ لا عَلَمٍ قائِمٍ.»
«او نیز چون پیامبران امتهای دیرین برای شما میراثی گذاشت؛ زیرا ایشان امت خود را وانگذارد، مگر به رهنمون راهی روشن و نشانه ای معین.»
به علاوه، امامت و رهبری از ویژگیهای دیگری برخوردار است. از جمله مرکز وحدت و یکپارچگی، زعامت معنوی و سیاسی، اساس و پایه فعالیت بشریت، هسته مرکزی نظم اجتماعی، مشروعیت بیعت مردمی، اسوه فردی و جمعی. همچنین، رهبری و امامت در نظام جهانی اسلام، محور و قطب ایدئولوژیک به شمار می رود؛ همان گونه که علی ـ علیه السلام ـ فرمود:
«اَما وَاللّهِ لَقَد تَقَمَّصَها ابْنُ اَبی قُحافَةَ وَ اِنَّهُ لَیَعْلَمُ اَنَّ مَحَلّی مِنْها مَحَلُّ الْقُطبِ مِنَ الرَّحی، یَنْحَدِرُ عَنّی السَّیْلُ، و لا یَرْقی اِلَیَّ الطَّیْرُ.»
«آگاه باشید، به خدا سوگند که فلان (ابابکر) خلافت را چون جامه ای بر تن کرد، و قطعاً می دانست که جایگاه من نسبت به حکومت اسلامی آنان چونان محور است نسبت به آسیاب.»
امت واحده: انسانها در نظام جهانی اسلام، در دوران بلوغ و شکوفایی عقلی و معنوی قرار دارند، و به مرحله والای تعالی رسیده اند، و بالفعل از ارزشهای واقعی انسانی برخوردارند. جامعه جهانی اسلامی، جامعه ای همگون و متکامل است، و در آن، استعدادها و ارزشهای انسانی شکوفا می گردد. نیازهای اساسی فطری برآورده می شود، از همه ابزارها برای تحقق صلح و عدالت بهره می گیرند؛ و به این دلایل است که خداوند در قرآن می فرماید:
«وَ إِنَّ هذِهِ أُمَّتُکُمْ أُمَّةً واحِدَةً وَ أَنَا رَبُّکُمْ فَاتَّقُونِ»
«و این امت شما امت واحدی است؛ و من پروردگار شما هستم؛ پس از مخالفت فرمان من بپرهیزید.»
قانون یگانه: حدیث ثقلین، گویای آن است که راز دست یابی به سعادت دنیوی و اخروی، پیروی و اقتدا به قانون خوب (= کتاب الله) و مجری خوب (= اهل البیت) است. اگرچه، جامعه بشری از نقصان قانون رنج برده، رنجِ فقدان مجریان صالح، همواره عمیق تر بوده است. در تهیه قانونی که در جامعه جهانی اسلام حاکمیت می یابد، عقل که قادر به ترسیم حدود و تعیین همه جانبه مسائل انسان نیست، دخالتی ندارد. این قانون، قانون شرع است که خداوند آگاه به همه نیازهای انسان، آن را نازل کرده است. از این رو همه جانبه بوده و کاملاً با فطرت انسانها سازگار است. در دوره تحقق حکومت جهانی اسلام، قانون تمام و کمال (= کامل) اسلام یا در حقیقت، سیستم حقوقی اسلام به اجرا در می آید که همه در برابر آن یکسان اند، و برای هر شخصی به اندازه توان و استعداد، حقوق و وظایفی تعیین شده است.
تحقق ایده جهانی شدن اسلام و قوام آن بر پایه مبانی فکری و فلسفی، منوط به ارکان و ساختاری مناسب است.
ویژگیهای حکومت جهانی موعود اسلامی: ویژگیهای نظام جهانی اسلام یا مختصات جهانی شدن اسلامی، با هیچ نظام دیگر مقایسه نمی پذیرد. در این نظام، جهانی بر پایه معنویت، عقلانیت، انسانیت، عدالت، امنیت، و ... شکل می گیرد، و از این رو، جامعه ای است کامل و متعالی.. اینک برخی از این ویژگیها را مرور می کنیم:
عدالت گستری: عدالت در نظام جهانی اسلام، فراگیر، گسترده و عمیق است. به این سبب، جهانی شدن اسلامی به تاریخ سراسر ظلم و جورِ جهان پایان می دهد؛ به ریشه کنی ستمها و تبعیضها از جامعه بشری می پردازد و یک نظام اجتماعی بر پایه مساوات و برابری مستقر می کند. احادیث بسیاری به این موضوع (= عدالت در جامعه جهانی اسلام) پرداخته اند. از جمله، ابو سعید خدری ـ از محدثین اهل سنت ـ از پیامبر ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ نقل می کند:
«... شما را به ظهور مهدی ـ علیه السلام ـ بشارت می دهم که زمین را پُر از عدالت می کند، همان گونه که از جور و ستم پر شده است، ساکنان آسمانها و زمین از او راضی می شوند و اموال و ثروتها را به طور صحیح تقسیم می کند. کسی پرسید: معنای تقسیم صحیح ثروت چیست؟ فرمود: به طور مساوی در میان مردم، سپس فرمود: و دلهای پیروان محمد را از بی نیازی پر می کند و عدالتش همه را فرا می گیرد.»
علی عقبه از پدرش چنین نقل می کند:
«هنگامی که قائم قیام کند، براساس عدالت حکم می کند، و ظلم و جور در دوران او برچیده می شود، و راهها در پرتو وجودش امن و امان می گردد، و زمین برکاتش را خارج می سازد، و هر حقی به صاحبش می رسد ... و کسی موردی را برای انفاق و صدقه و کمک مالی نمی یابد، زیرا همه مؤمنان بی نیاز و غنی خواهند شد.»
و در روایتی دیگر آمده است:
«یَمْلاءُ اللّهُ بِهِ الاَْرْضَ عَدْلاً وَ قِسْطاً بَعْدَ ما مُلِئَتْ ظُلْماً وَ جَوْراً.»
«خداوند به وسیله او (حضرت مهدی) زمین را پر از عدل و داد می کند، پس از آن که از جور و ستم پر شده باشد.»
توسعه یافتگی: اطلاعات و صنعت در دوره حکومت جهانی امام عصر ـ علیه السلام ـ به آخرین درجه تکامل خود می رسد. در این دوران، هم توسعه علمی و هم توسعه اقتصادی به صورت همه جانبه اتفاق می افتد. از این رو، تمام علوم برای دست یابی به حداکثر پیشرفت و تولیدات به کار می افتد. احادیثی بر این موضوع اشاره دارند.
امام صادق ـ علیه السلام ـ فرمود:
«علم و دانش بیست و هفت حرف (بیست و هفت شعبه و شاخه) است، تمام آنچه پیامبران الهی برای مردم آورده اند، دو حرف بیش نبود و مردم تاکنون جز آن دو حرف را نشناخته اند؛ اما هنگامی که قائم ما قیام کند بیست و پنج حرف (شعبه و شاخه علم) دیگر را در میان مردم آشکار و منتشر می سازد، و این دو حرف موجود را هم به آن ضمیمه می کند تا بیست و هفت حرف کامل شود.»
در حدیثی دیگر آمده است:
«حکومت او، شرق و غرب جهان را فراخواهد گرفت و گنجینه های زمین برای او ظاهر می شود و در سراسر جهان جای ویرانی باقی نخواهد ماند مگر آن که آن را آباد خواهد ساخت.»
امام باقر ـ علیه السلام ـ نیز فرمود:
«هنگامی که قائم ما قیام کند دستش را بر سر بندگان گذارد و خردهای آنان را گرد آورد و رشدشان را تکمیل گرداند.»
معنویت جویی: معنویت در حکومت جهانی امام زمان ـ علیه السلام ـ در حد اعلی است. در روایتی آمده است:
«رجالٌ لا ینامونَ اللَّیلَ لَهُمْ دَوِیٌّ فی صلاتِهِمْ کدوِیِّ النَّحْلِ یَبیتونَ قِیاماً عَلی أطرافِهِمْ.»
«مردانی که شبها نمی خوابند، در نمازشان مانند صدای زنبوران عسل در کندو زمزمه و تضرع می کنند، شب را با نگهبانی دادن پیرامون خود به صبح می رسانند.»
صلح و آرامش: در یک حکومت ایده آل، امنیت شرط توسعه و لازمه پرداختن به معنویت است.
در حدیث می خوانیم:
«حَتّی تَمْشی الْمَرْأَةُ بَیْنَ العِراقِ اِلی الشّامِ لا تَضَعُ قدمَیْها اِلاّ عَلَی النَّباتَ وَ عَلی رأسِها زینَتُها لا یُهیجُها سَبُعٌ وَ لا تَخافُهُ.»
«(راهها امن می شود چندان که) زن از عراق تا شام برود و پای خود را جز بر روی گیاه نگذارد. جواهراتش را بر سرش بگذارد، هیچ درنده ای او را به ترس نیفکند و او نیز از هیچ درنده ای نترسد.»
رضایت مندی: حکومت جهانی اسلام، «یرضی بخلافته السماوات و الارض» است؛ یعنی آسمان و زمین، توأمان اظهار رضایت و خشنودی می کنند، و حکومتی است که «سماواتیان از آن خوش می دارند و آن را دوست دارند، حکومتی که نتیجه و برکات آن برای همه، حتی مردگان، فرج و گشایش است.»
نعمت و برکت: خدا به واسطه صالحانی که حکومت جهانی را در دست دارند، برکت را به آنان ارزانی می کند.
در حدیث می خوانیم:
«یَتَمَسَّحونَ بِسَرْجِ الإِمامِ یَطلُبونَ بذلک البَرَکَةَ.»
«به زین اسب امام دست می سایند تا برکت یابند.»
فرمان برداری: اطاعت از امام زمان ـ علیه السلام ـ در حکومت جهانی اش، خالص و کامل است.
در حدیث آمده است:
«با جانشان امام را در جنگها یاری می کنند و هر دستوری بدیشان بدهد، انجامش می دهند.»
ابزارهای شکل دهی به حکومت جهانی اسلامی: نظام جهانی اسلام، برای تحقق خویش، نخست به اصل دعوت و هدایت عمومی و سپس در مواجهه با انسانهای لجوج به جهاد فی سبیل الله متکی است.
1ـ اصل دعوت (امر به معروف و نهی از منکر): قرآن در این باره می فرماید:
«ما اَرْسَلناکَ اِلاّ کافَّةً للنّاسِ بَشِیراً وَ نَذِیراً»
«ما تو را جز برای بشارت و بیم دادن همه مردم نفرستادیم.»
و نیز اضافه می کند:
«قُلْ یا اَیُّهَا النّاسُ اِنِّی رسُولُ اللّهِ اِلَیْکُمْ جَمیعاً»
«بگو: ای مردم من فرستاده خدا به سوی همه شما هستم.»
همچنین، پیامبر گرامی اسلام ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ رسالت خود را دعوت و هدایت تمامی مردم دانست و فرمود:
«... فَاِنّی رَسُولُ اللّه الی النّاسِ کافَّةً لاُنْذِرَ من کانَ حیّاً وَ یَحِقَّ القولُ علی الکافرین.»
«من پیامبر خدا برای تمامی بشریت هستم، وظیفه دارم زنده ها را انذار و هشدار دهم و فرمان عذاب بر کافران مسلم گردد.»
دعوت و هدایت اسلامی بر پایه صلح و دوستی قرار دارد؛ زیرا همان گونه که راغب اصفهانی در مفردات می نویسد:
«الصُّلْحُ تَخْتَصُّ بازالَةِ النِّفارِ بَیْنَ النّاسِ.»
«صلح به زدودن کدورت از میان مردم اختصاص دارد و به زدودن آن کمک می کند.»
خداوند سبحان هم به پیامبر دستور می دهد که چنانچه دشمن تو از در مسالمت وارد شد، تو نیز با آن موافقت کن:
«وَ اِنْ جَنَحُوا لِلسَّلْمِ فَاجْنَحْ لَها»
«اگر تمایل به صلح نشان دهند، تو نیز از در صلح درآی.»
2ـ اصل جهاد و جنگ عادلانه: اگر دعوت اسلامی مؤثر نیفتاد، و انسانهای لجوج به مقابله با اسلام برخاستند، و یا کسانی که دعوت را پذیرفتند، با خطر مواجه شوند، آن گاه اسلام بر جهاد و یا دفاع تأکید می ورزد.
به آیاتی در این باره توجه کنید:
1ـ «یا أَیُّهَا النَّبِیُّ جاهِدِ الکُفَّارَ وَ الْمُنافِقِینَ وَاغْلُظْ عَلَیْهِمْ وَ مَأْوایهُمْ جَهَنَّمُ وَ بِئْسَ الْمَصِیرُ»
«ای پیامبر! با کافران و منافقان جهاد کن، و بر آنها سخت بگیر! جایگاهشان جهنم است؛ و چه بد سرنوشتی دارند!»
2ـ «وَ قاتِلُوا فِی سَبِیلِ اللّهِ الَّذینَ یُقاتِلُونَکُمْ وَ لا تَعْتَدُوا إِنَّ اللّهَ لا یُحِبُّ الْمُعْتَدِینَ»
«و در راه خدا، با کسانی که با شما می جنگند، نبرد کنید! و از حد تجاوز نکنید، که خدا تعدی کنندگان را دوست نمی دارد!»
3ـ «وَ اقْتُلُوهُمْ حَیْثُ ثَقِفْتُمُوهُمْ وَ أَخْرِجُوهُمْ مِنْ حَیْثُ أَخْرَجُوکُمْ وَ الْفِتْنَةُ أَشَدُّ من القَتْلِ وَ لا تُقتِلُوهُمْ عِندَ الْمَسْجِدِ الحرامِ حَتّی یَقتلوکُمْ فیهِ فَإِن قتَلُوکُمْ فَاقْتُلُوهُمْ کَذلِکَ جَزاءُ الْکافِرینَ»
«و آنها [= بت پرستانی که از هیچ گونه جنایتی ابا ندارند] را هر کجا یافتید به قتل برسانید! و از آنجا که شما را بیرون کردند آنها را بیرون کنید! و فتنه (و بت پرستی) از کشتار هم بدتر است! و با آنها، در نزد مسجدالحرام (در منطقه حرم)، جنگ نکنید! مگر اینکه در آنجا با شما بجنگند. پس اگر (در آنجا) با شما پیکار کردند، آنها را به قتل برسانید. چنین است جزای کافران!»
عدالت در نظام جهانی اسلام، فراگیر، گسترده و عمیق است. به این سبب،
جهانی شدن اسلامی به تاریخ سراسر ظلم و جور جهان پایان می دهد؛ به ریشه کنی ستمها و تبعیض ها از جامعه بشری می پردازد و یک نظام اجتماعی بر پایه مساوات و برابری مستقر می کند.
پایان
در رأس پروژه جهانی سازی آمریکاست، اما آمریکا به دلایل مختلفی از صلاحیت رهبری جهانی سازی برخوردار نیست. سپس این پرسش پیش می آید که اگر آمریکا یا مسیحیت دولتی قادر به رهبری عادلانه جهان نیست، پس چه کسی از این توانایی برخوردار است؟! پاسخ، اسلام است. اما آیا جهانی سازی اسلام براساس تعالیم دینی اثبات پذیر است؟! این جهانی سازی بر چه اصولی استوار است و ویژگیها و ابزارهای آن کدام است؟!(22) در پاسخ به پرسشهای مذکور، مباحث زیر را مرور می کنیم:
جهانی شدن در کلام خدا و معصومان
اسلام جهانی تولد یافت، مسلمانان برای جهانی کردن اسلام بسیار کوشیدند، شیعیان هم به حکومت جهانی حجت بن الحسن ـ علیه السلام ـ دل سپرده اند. آیات و روایات اسلامی نیز، پروسه جهانی شدن اسلام را مورد تأیید و تأکید قرار داده اند. از جمله آیات و روایات فراوانی که درباره جهان مداری اسلام است، موارد زیر تنوع و کاربرد بیشتری دارد:
الف ـ قرآن: آیاتی از قرآن به مسأله جهانی شدن اسلام اشاره دارند:
1ـ «وَ نُرِیدُ أَن نَّمُنَّ عَلَی الَّذِینَ اسْتُضْعِفُوا فِی الاَْرْضِ وَ نَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَ نَجْعَلَهُمُ الْوَارِثِینَ وَ نُمَکِّنَ لَهُمْ فِی الاَْرْضِ وَ نُرِیَ فِرْعَوْنَ وَ هامانَ وَ جُنُودَهُما مِنْهُمْ مَّا کَانُوا یَحذَرون»
«ما می خواهیم بر مستضعفان زمین منت نهیم و آنان را پیشوایان و وارثان روی زمین قرار دهیم و حکومتشان را در زمین پابرجا سازیم؛ و به فرعون و هامان و لشکریانشان، آنچه را از آنها [= بنی اسرائیل] بیم داشتند، نشان دهیم!»
این دو آیه، هر چند به قصه حضرت موسی ـ علیه السلام ـ ، فرعون و بنی اسرائیل مربوط است، ولی محتوا و مفهوم آیات، تنها به آن بر نمی گردد. آنچه در آن دوره اتفاق افتاد، جلوه ای از اراده خداوند برای حاکمیت بخشیدن مستضعفان بر مستکبران بود، در حالی که اراده خدا در این باره، به طور کامل تحقق نیافته است. پس روزی می رسد که خداوند حاکمیت خویش بر زمین را از طریق سپردن آن به دست بندگان صالح تحقق بخشد.
2ـ «قَالَ رَبِّ فَاَنْظِرنی إِلَی یَومِ یُبْعَثُونَ قالَ فَإِنَّکَ مِنَ الْمُنْظَرینَ إِلی یَوْمِ الْوَقْتِ الْمَعْلُومِ»(25)
«(شیطان) گفت: پروردگارا! مرا تا روز رستاخیز مهلت ده (و زنده نگهدار؛ خداوند) فرمود: تو از مهلت یافتگانی! (اما نه تا روز رستاخیز، بلکه) تا وقت معینی.»
برپایه این آیه، روزی فرا می رسد که شیطان دیگر بر انسان حاکمیت ندارد. در واقع، خداوند با مهلت درخواستی ابلیس تا روز قیامت، موافقت نکرد و تا زمان معینی (= تا قبل از برپایی قیامت) به او مهلت داد. با پایان یافتن حاکمیت شیطان بر انسان، جهانی شدن اسلام از سوی بنده صالح خداوند تبارک و تعالی یعنی حجت بن الحسن ـ علیه السلام ـ آغاز می شود.
3ـ «هُوَ الَّذِی أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدی وَ دینِ الْحَقِّ لَیُظْهِرَهُ عَلی الدِّینِ کُلِّهِ وَ لَوْ کَرِهَ الْمُشْرِکُونَ»
«او کسی است که رسولش را با هدایت و آیین حق فرستاد، تا آن را بر همه آیینها غالب گرداند، هر چند مشرکان کراهت داشته باشند.»
امام صادق ـ علیه السلام ـ در تفسیر این آیه فرمود: «سوگند به خدا، هنوز تفسیر این آیه تحقق نیافته است.» راوی پرسید: فدایت شوم پس چه زمانی تحقق می یابد؟ امام فرمود: «وقتی با اراده خدا، قائم قیام کند.» بنابراین، جهانی شدن اسلام و تشکیل حکومت واحد جهانیِ امام زمان ـ علیه السلام ـ با به کارگیری علوم و فنون نوین به انجام می رسد و تداوم آن با تدبیر، تدبر، دانش و بینش میسر می شود.
4ـ «وَ لَقَدْ کَتَبْنا فِی الزَّبُورِ مِنْ بَعْدِ الذِّکْرِ أَنَّ الاَْرْضَ یَرِثُها عِبادِیَ الصّالِحُونَ»
«در زبور بعد از ذکر (تورات) نوشتیم که بندگان شایسته ام وارث (حکومت) زمین خواهند شد!»
«یرثها» جنبه جهان شمولی دارد، یعنی همه حاکمان زمین، عباد صالح خواهند شد. این مطلب در مزامیر داوود، ـ مزمور 37 ـ به این صورت آمده است: «حلیمان وارث زمین خواهند شد». زبور در این جا، نه زبور داوود، بلکه به اعتقاد مرحوم طبرسی، مراد مطلق کتاب آسمانی است. از این رو، برخی از مفسران، آیه فوق را این گونه ترجمه می کنند: «علاوه بر قرآن در زبور هم گفتیم: بندگان شایسته ام وارث (حکومت) زمین خواهند شد!»
5ـ «وَعَدَ اللّهُ الَّذینَ ءَامَنُوا مِنْکُمْ وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ لَیَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِی الاَْرْضِ کَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذینَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَ لَیُمَکِّنَنَّ لَهُمْ دینَهُمُ الَّذِی ارْتَضی لَهُمْ وَ لَیُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْناً یَعْبُدُونَنِی لا یُشْرِکُونَ بِی شیْئاً وَ مَنْ کَفَرَ بَعْدَ ذلِکَ فَاُولئِکَ هُمُ الْفاسِقُونَ»
«خداوند به کسانی از شما که ایمان آورده و کارهای شایسته انجام داده اند، وعده می دهد که قطعاً آنان را حکمران روی زمین خواهد کرد، همان گونه که به پیشینیان آنها خلافت روی زمین را بخشید؛ و دین و آیینی را که برای آنان پسندیده، پابرجا و ریشه دار خواهد ساخت؛ و ترسشان را به امنیت و آرامش مبدل می کند، آن چنان که تنها مرا می پرستند و چیزی را شریک من نخواهند ساخت، و کسانی که پس از آن کافر شوند فاسق اند.»
در واقع آیه مذکور بر این مسأله دلالت دارد که خداوند، جهان را با خاندان رسالت و امامت شروع کرد، با آنها نیز به خاتمه می رساند. یعنی جهان در آغاز در اختیار شایسته ترین بندگان خدا بود، و در انتها هم در ید قدرت صالحان روی زمین است. احادیث بسیاری نیز تصریح دارد که حکومت الهی آینده زمین را فردی از خاندان رسول خدا ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ به دست می گیرد. او از فرزندان علی ـ علیه السلام ـ و فاطمه ـ سلام الله علیها ـ است، و این خاندان و ولی عصر ـ علیه السلام ـ کلیدهای حکمت و معدنهای رحمت الهی اند.
ب ـ حدیث: برخی از روایات و احادیث اسلامی به تفسیر آیات مربوط به جهانی شدن اسلام پرداخته اند. از جمله:
1ـ رسول خدا ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ فرمود:
«خلفا و جانشینان من و حجتهای خدا بر خلق پس از من دوازده نفرند، اول آنان برادرم و آخرشان فرزندم. گفته شد: ای رسول خدا! برادرت کیست؟ فرمود: علی بن ابی طالب، سؤال شد: فرزندت کیست؟ فرمود: مهدی که زمین را از قسط و عدل پر سازد، همان سان که از ظلم و جور پر شده باشد. قسم به آنکه مرا به حق به عنوان بشارت دهنده و ترساننده برانگیخت، اگر از عمر دنیا یک روز باقی مانده باشد، خدا آن را چنان طولانی سازد تا فرزندم مهدی قیام کند، سپس عیسی بن مریم پشت سرش به نماز ایستد.»
2ـ رسول خدا ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ فرمود:
«در آخر الزمان مردی از فرزندان من قیام کند که اسم او همانند اسم من و کنیه اش مثل کنیه من است، زمین را از عدل پر سازد، چنان که از ظلم پر شده است و او مهدی ـ علیه السلام ـ است.»
3ـ پیامبر فرمود:
«مهدی از ما (از من) است. چهره ای نورانی دارد، و بینی اش خمیده. زمین را از قسط و عدل پر سازد، چنان که از ظلم و جور پر شده است.»
4ـ رسول خدا ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ فرمود:
«اگر از عمر دنیا جز یک روز نمانده باشد، خدای تعالی آن روز را چنان طولانی کند تا در آن روز مردی از من و اهل بیتم قیام کند که اسم او اسم من است.»
5ـ علی ـ علیه السلام ـ از پیامبر ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ پرسید:
«آیا مهدی ـ علیه السلام ـ از ما آل محمد است یا غیر ماست؟ رسول خدا ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ فرمود: بلکه از ماست. خداوند به سبب او ختم کند [کمال بخشد[ چنان که به ما آغاز کرد.»
این احادیث پنج گانه بر پنج نکته مهم تأکید دارند: اولاً اسلام درصدد گسترش خود در گستره جهان است؛ ثانیاً گسترش جهانی اسلام با یدِ قدرت امام زمان ـ علیه السلام ـ تحقق می یابد؛ ثالثاً حکومت امام زمان ـ علیه السلام ـ یک حکومت جهانی است؛ رابعاً جهانی شدن اسلام بر پایه عدل و قسط قرار دارد؛ خامساً حکومت جهانی امام زمان ـ علیه السلام ـ عمری طویل دارد.
جهانی شدن اسلام و تشکیل حکومت واحد جهانی امام زمان ـ علیه السلام ـ
با به کارگیری علوم و فنون نوین به انجام می رسد و تداوم آن با تدبیر، تدبر، دانش و بینش میسر می شود.
حکومت جهانی اسلامی و اصول فکری آن: مبانی فکری و فلسفی تمدن و فرهنگ اسلامی، ره آورد وحی الهی، بعثت انبیا و امامت اولیاست که عقل و فطرت اصیل انسانی بر آن مهر تأیید می زند. این مبانی ارکان تمدن اسلامی در چهار قرن گذشته را ساخته و تداوم آن، نوید دهنده جهانی شدن تمدن اسلامی است.
برخی از مهم ترین عناصر این مبانی عبارت اند از:
فطرت گرایی: توحید نخستین شرط تشرف انسان به اسلام و لازمه ورود به جامعه جهانی اسلام است. از این رو، قرآن با تعابیری چون لا إِلهَ إِلاَّ اللّهُ،لا إِله إِلاَّ هُو،لا إِلهَ إِلاَّ... اهتمام ویژه خود را بر این اصل ابراز کرده است. یکتاپرستی، نقطه اشتراک همه انسانهایی است که در جامعه جهانی اسلام مشارکت می ورزند، و آن، فراگیرترین عامل همگرایی اجتماعی انسانها به شمار می رود. به همین دلیل، خداوند می فرماید:
«فَأَقِمْ وَجْهَکَ لِلدِّینِ حَنِیفاً فِطْرَتَ اللّهِ الَّتِی فَطَرَ النّاسَ عَلَیْها لا تَبْدِیلَ لِخَلْقِ اللّهِ ذلِکَ الدِّینُ الْقَیِّمُ وَ لکِنَّ أَکْثَرَ النّاسِ لا یَعْلَمُونَ»
«پس روی خود را متوجه آیین خالص پروردگار کن! این فطرتی است که خداوند، انسانها را بر آن آفریده؛ دگرگونی در آفرینش الهی نیست، این است آیین استوار؛ ولی اکثر مردم نمی دانند.»
آخرت گرایی: از آخرت گرایی در اندیشه اسلامی به عنوان اعتقاد به معاد یاد می شود. تأکید اسلام بر معاد، به منظور تأسیس یک نظام جهانی است تا در کنار اعتقاد به مبدأ، سرنوشت ساز بودن نقش این باور (= اعتقاد به معاد) در جهت گیری زندگی فردی، جمعی و جهانی هویدا گردد؛ زیرا چنین اعتقادی، رفتار اجتماعی را متأثر می سازد و آن را تحت کنترل در می آورد.
قرآن کریم در این باره می فرماید:
«اَفَحَسِبْتُمْ اَنَّمَا خَلَقْناکُمْ عَبَثاً وَ اَنَّکُمْ اِلَیْنا لا تُرْجَعُونَ»
«آیا چنین پنداشتید که شما را بیهوده آفریده ایم و هرگز به سوی ما باز نمی گردید؟»
کرامت انسانی: خداوند انسان را گرامی داشته و در قرآن فرموده است: «وَ لَقَدْ کَرَّمْنا بَنِی ءَادَمَ»؛ «ما آدمی زادگان را گرامی داشتیم.» از نظر دین، انسان موجودی هم مادی و هم رحمانی است. از این رو، برنامه جهانی شدن تمدن اسلامی با برنامه جهانی شدن غربی که در پی سلطه بر انسان است، از بنیان متفاوت است؛ زیرا اسلام در پی ارج نهادن به انسانهاست، و تنها به استقلال آگاهانه و آزادانه او از پیام دین می اندیشد، و هرگز درصدد تحمیل عقیده بر او نیست. با توجه به این سه اصل، برنامه های جهانی اسلام عبارت اند از:
1ـ طبقه بندی انسانها بر مدار عقیده و ایمان، نه نژاد و خون و ...؛
2ـ نفی سلطه گری و سلطه پذیری براساس قاعده نفی سبیل؛
3ـ طرح و اجرای اصول و حقوق مشترک برای همه انسانها، اعم از کافر و مسلمان.
ساختار نظام جهانی اسلامی: تحقق ایده جهانی شدن اسلام و قوام آن بر پایه مبانی فکری و فلسفی، منوط به ارکان و ساختاری مناسب است که برخی از آنها عبارت اند از:
سلطنت خدا: حاکمیت بر جهان هستی، تنها از آن خداست. در واقع، اراده الهی بر سراسر گیتی حاکم، و ادامه هستی به مدد و فیض او وابسته است.
به بیان دیگر، جهان و تمامی ارکان و عناصرش در ید قدرت لایزال الهی قرار دارد، و هم اوست که انسان را بر سرنوشت خویش حاکم کرده، و اداره جامعه بشری را به وی سپرده است؛ یعنی اینکه، خداوند سبحان، حاکمیت خویش در تدبیر جامعه را به انسان واگذاشته که آن نیز تجلی اراده خداست. در حقیقت، حاکمیت خدا بر روی زمین به دست رهبر برگزیده الهی صورت می گیرد. در چنین نظامی، عقلانیت، معنویت و عدالت، جامعه را به جهانی در مسیر کمال تبدیل می کند.
جانشینی انسان: مهم ترین ویژگی امامت و رهبری در ساختار نظام جهانی اسلام، برگزیده الهی بودن است. علی بن ابی طالب ـ علیه السلام ـ در این باره فرمود:
«وَ خَلَّفَ فیکُمْ مَا خَلَّفَتِ الاَنْبِیاءُ فی اُمَمِها، اِذْ لَمْ یَتْرُکُوهُمْ هَمَلاً، بِغَیْرِ طَریقٍ واضِحٍ، وَ لا عَلَمٍ قائِمٍ.»
«او نیز چون پیامبران امتهای دیرین برای شما میراثی گذاشت؛ زیرا ایشان امت خود را وانگذارد، مگر به رهنمون راهی روشن و نشانه ای معین.»
به علاوه، امامت و رهبری از ویژگیهای دیگری برخوردار است. از جمله مرکز وحدت و یکپارچگی، زعامت معنوی و سیاسی، اساس و پایه فعالیت بشریت، هسته مرکزی نظم اجتماعی، مشروعیت بیعت مردمی، اسوه فردی و جمعی. همچنین، رهبری و امامت در نظام جهانی اسلام، محور و قطب ایدئولوژیک به شمار می رود؛ همان گونه که علی ـ علیه السلام ـ فرمود:
«اَما وَاللّهِ لَقَد تَقَمَّصَها ابْنُ اَبی قُحافَةَ وَ اِنَّهُ لَیَعْلَمُ اَنَّ مَحَلّی مِنْها مَحَلُّ الْقُطبِ مِنَ الرَّحی، یَنْحَدِرُ عَنّی السَّیْلُ، و لا یَرْقی اِلَیَّ الطَّیْرُ.»
«آگاه باشید، به خدا سوگند که فلان (ابابکر) خلافت را چون جامه ای بر تن کرد، و قطعاً می دانست که جایگاه من نسبت به حکومت اسلامی آنان چونان محور است نسبت به آسیاب.»
امت واحده: انسانها در نظام جهانی اسلام، در دوران بلوغ و شکوفایی عقلی و معنوی قرار دارند، و به مرحله والای تعالی رسیده اند، و بالفعل از ارزشهای واقعی انسانی برخوردارند. جامعه جهانی اسلامی، جامعه ای همگون و متکامل است، و در آن، استعدادها و ارزشهای انسانی شکوفا می گردد. نیازهای اساسی فطری برآورده می شود، از همه ابزارها برای تحقق صلح و عدالت بهره می گیرند؛ و به این دلایل است که خداوند در قرآن می فرماید:
«وَ إِنَّ هذِهِ أُمَّتُکُمْ أُمَّةً واحِدَةً وَ أَنَا رَبُّکُمْ فَاتَّقُونِ»
«و این امت شما امت واحدی است؛ و من پروردگار شما هستم؛ پس از مخالفت فرمان من بپرهیزید.»
قانون یگانه: حدیث ثقلین، گویای آن است که راز دست یابی به سعادت دنیوی و اخروی، پیروی و اقتدا به قانون خوب (= کتاب الله) و مجری خوب (= اهل البیت) است. اگرچه، جامعه بشری از نقصان قانون رنج برده، رنجِ فقدان مجریان صالح، همواره عمیق تر بوده است. در تهیه قانونی که در جامعه جهانی اسلام حاکمیت می یابد، عقل که قادر به ترسیم حدود و تعیین همه جانبه مسائل انسان نیست، دخالتی ندارد. این قانون، قانون شرع است که خداوند آگاه به همه نیازهای انسان، آن را نازل کرده است. از این رو همه جانبه بوده و کاملاً با فطرت انسانها سازگار است. در دوره تحقق حکومت جهانی اسلام، قانون تمام و کمال (= کامل) اسلام یا در حقیقت، سیستم حقوقی اسلام به اجرا در می آید که همه در برابر آن یکسان اند، و برای هر شخصی به اندازه توان و استعداد، حقوق و وظایفی تعیین شده است.
تحقق ایده جهانی شدن اسلام و قوام آن بر پایه مبانی فکری و فلسفی، منوط به ارکان و ساختاری مناسب است.
ویژگیهای حکومت جهانی موعود اسلامی: ویژگیهای نظام جهانی اسلام یا مختصات جهانی شدن اسلامی، با هیچ نظام دیگر مقایسه نمی پذیرد. در این نظام، جهانی بر پایه معنویت، عقلانیت، انسانیت، عدالت، امنیت، و ... شکل می گیرد، و از این رو، جامعه ای است کامل و متعالی.. اینک برخی از این ویژگیها را مرور می کنیم:
عدالت گستری: عدالت در نظام جهانی اسلام، فراگیر، گسترده و عمیق است. به این سبب، جهانی شدن اسلامی به تاریخ سراسر ظلم و جورِ جهان پایان می دهد؛ به ریشه کنی ستمها و تبعیضها از جامعه بشری می پردازد و یک نظام اجتماعی بر پایه مساوات و برابری مستقر می کند. احادیث بسیاری به این موضوع (= عدالت در جامعه جهانی اسلام) پرداخته اند. از جمله، ابو سعید خدری ـ از محدثین اهل سنت ـ از پیامبر ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ نقل می کند:
«... شما را به ظهور مهدی ـ علیه السلام ـ بشارت می دهم که زمین را پُر از عدالت می کند، همان گونه که از جور و ستم پر شده است، ساکنان آسمانها و زمین از او راضی می شوند و اموال و ثروتها را به طور صحیح تقسیم می کند. کسی پرسید: معنای تقسیم صحیح ثروت چیست؟ فرمود: به طور مساوی در میان مردم، سپس فرمود: و دلهای پیروان محمد را از بی نیازی پر می کند و عدالتش همه را فرا می گیرد.»
علی عقبه از پدرش چنین نقل می کند:
«هنگامی که قائم قیام کند، براساس عدالت حکم می کند، و ظلم و جور در دوران او برچیده می شود، و راهها در پرتو وجودش امن و امان می گردد، و زمین برکاتش را خارج می سازد، و هر حقی به صاحبش می رسد ... و کسی موردی را برای انفاق و صدقه و کمک مالی نمی یابد، زیرا همه مؤمنان بی نیاز و غنی خواهند شد.»
و در روایتی دیگر آمده است:
«یَمْلاءُ اللّهُ بِهِ الاَْرْضَ عَدْلاً وَ قِسْطاً بَعْدَ ما مُلِئَتْ ظُلْماً وَ جَوْراً.»
«خداوند به وسیله او (حضرت مهدی) زمین را پر از عدل و داد می کند، پس از آن که از جور و ستم پر شده باشد.»
توسعه یافتگی: اطلاعات و صنعت در دوره حکومت جهانی امام عصر ـ علیه السلام ـ به آخرین درجه تکامل خود می رسد. در این دوران، هم توسعه علمی و هم توسعه اقتصادی به صورت همه جانبه اتفاق می افتد. از این رو، تمام علوم برای دست یابی به حداکثر پیشرفت و تولیدات به کار می افتد. احادیثی بر این موضوع اشاره دارند.
امام صادق ـ علیه السلام ـ فرمود:
«علم و دانش بیست و هفت حرف (بیست و هفت شعبه و شاخه) است، تمام آنچه پیامبران الهی برای مردم آورده اند، دو حرف بیش نبود و مردم تاکنون جز آن دو حرف را نشناخته اند؛ اما هنگامی که قائم ما قیام کند بیست و پنج حرف (شعبه و شاخه علم) دیگر را در میان مردم آشکار و منتشر می سازد، و این دو حرف موجود را هم به آن ضمیمه می کند تا بیست و هفت حرف کامل شود.»
در حدیثی دیگر آمده است:
«حکومت او، شرق و غرب جهان را فراخواهد گرفت و گنجینه های زمین برای او ظاهر می شود و در سراسر جهان جای ویرانی باقی نخواهد ماند مگر آن که آن را آباد خواهد ساخت.»
امام باقر ـ علیه السلام ـ نیز فرمود:
«هنگامی که قائم ما قیام کند دستش را بر سر بندگان گذارد و خردهای آنان را گرد آورد و رشدشان را تکمیل گرداند.»
معنویت جویی: معنویت در حکومت جهانی امام زمان ـ علیه السلام ـ در حد اعلی است. در روایتی آمده است:
«رجالٌ لا ینامونَ اللَّیلَ لَهُمْ دَوِیٌّ فی صلاتِهِمْ کدوِیِّ النَّحْلِ یَبیتونَ قِیاماً عَلی أطرافِهِمْ.»
«مردانی که شبها نمی خوابند، در نمازشان مانند صدای زنبوران عسل در کندو زمزمه و تضرع می کنند، شب را با نگهبانی دادن پیرامون خود به صبح می رسانند.»
صلح و آرامش: در یک حکومت ایده آل، امنیت شرط توسعه و لازمه پرداختن به معنویت است.
در حدیث می خوانیم:
«حَتّی تَمْشی الْمَرْأَةُ بَیْنَ العِراقِ اِلی الشّامِ لا تَضَعُ قدمَیْها اِلاّ عَلَی النَّباتَ وَ عَلی رأسِها زینَتُها لا یُهیجُها سَبُعٌ وَ لا تَخافُهُ.»
«(راهها امن می شود چندان که) زن از عراق تا شام برود و پای خود را جز بر روی گیاه نگذارد. جواهراتش را بر سرش بگذارد، هیچ درنده ای او را به ترس نیفکند و او نیز از هیچ درنده ای نترسد.»
رضایت مندی: حکومت جهانی اسلام، «یرضی بخلافته السماوات و الارض» است؛ یعنی آسمان و زمین، توأمان اظهار رضایت و خشنودی می کنند، و حکومتی است که «سماواتیان از آن خوش می دارند و آن را دوست دارند، حکومتی که نتیجه و برکات آن برای همه، حتی مردگان، فرج و گشایش است.»
نعمت و برکت: خدا به واسطه صالحانی که حکومت جهانی را در دست دارند، برکت را به آنان ارزانی می کند.
در حدیث می خوانیم:
«یَتَمَسَّحونَ بِسَرْجِ الإِمامِ یَطلُبونَ بذلک البَرَکَةَ.»
«به زین اسب امام دست می سایند تا برکت یابند.»
فرمان برداری: اطاعت از امام زمان ـ علیه السلام ـ در حکومت جهانی اش، خالص و کامل است.
در حدیث آمده است:
«با جانشان امام را در جنگها یاری می کنند و هر دستوری بدیشان بدهد، انجامش می دهند.»
ابزارهای شکل دهی به حکومت جهانی اسلامی: نظام جهانی اسلام، برای تحقق خویش، نخست به اصل دعوت و هدایت عمومی و سپس در مواجهه با انسانهای لجوج به جهاد فی سبیل الله متکی است.
1ـ اصل دعوت (امر به معروف و نهی از منکر): قرآن در این باره می فرماید:
«ما اَرْسَلناکَ اِلاّ کافَّةً للنّاسِ بَشِیراً وَ نَذِیراً»
«ما تو را جز برای بشارت و بیم دادن همه مردم نفرستادیم.»
و نیز اضافه می کند:
«قُلْ یا اَیُّهَا النّاسُ اِنِّی رسُولُ اللّهِ اِلَیْکُمْ جَمیعاً»
«بگو: ای مردم من فرستاده خدا به سوی همه شما هستم.»
همچنین، پیامبر گرامی اسلام ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ رسالت خود را دعوت و هدایت تمامی مردم دانست و فرمود:
«... فَاِنّی رَسُولُ اللّه الی النّاسِ کافَّةً لاُنْذِرَ من کانَ حیّاً وَ یَحِقَّ القولُ علی الکافرین.»
«من پیامبر خدا برای تمامی بشریت هستم، وظیفه دارم زنده ها را انذار و هشدار دهم و فرمان عذاب بر کافران مسلم گردد.»
دعوت و هدایت اسلامی بر پایه صلح و دوستی قرار دارد؛ زیرا همان گونه که راغب اصفهانی در مفردات می نویسد:
«الصُّلْحُ تَخْتَصُّ بازالَةِ النِّفارِ بَیْنَ النّاسِ.»
«صلح به زدودن کدورت از میان مردم اختصاص دارد و به زدودن آن کمک می کند.»
خداوند سبحان هم به پیامبر دستور می دهد که چنانچه دشمن تو از در مسالمت وارد شد، تو نیز با آن موافقت کن:
«وَ اِنْ جَنَحُوا لِلسَّلْمِ فَاجْنَحْ لَها»
«اگر تمایل به صلح نشان دهند، تو نیز از در صلح درآی.»
2ـ اصل جهاد و جنگ عادلانه: اگر دعوت اسلامی مؤثر نیفتاد، و انسانهای لجوج به مقابله با اسلام برخاستند، و یا کسانی که دعوت را پذیرفتند، با خطر مواجه شوند، آن گاه اسلام بر جهاد و یا دفاع تأکید می ورزد.
به آیاتی در این باره توجه کنید:
1ـ «یا أَیُّهَا النَّبِیُّ جاهِدِ الکُفَّارَ وَ الْمُنافِقِینَ وَاغْلُظْ عَلَیْهِمْ وَ مَأْوایهُمْ جَهَنَّمُ وَ بِئْسَ الْمَصِیرُ»
«ای پیامبر! با کافران و منافقان جهاد کن، و بر آنها سخت بگیر! جایگاهشان جهنم است؛ و چه بد سرنوشتی دارند!»
2ـ «وَ قاتِلُوا فِی سَبِیلِ اللّهِ الَّذینَ یُقاتِلُونَکُمْ وَ لا تَعْتَدُوا إِنَّ اللّهَ لا یُحِبُّ الْمُعْتَدِینَ»
«و در راه خدا، با کسانی که با شما می جنگند، نبرد کنید! و از حد تجاوز نکنید، که خدا تعدی کنندگان را دوست نمی دارد!»
3ـ «وَ اقْتُلُوهُمْ حَیْثُ ثَقِفْتُمُوهُمْ وَ أَخْرِجُوهُمْ مِنْ حَیْثُ أَخْرَجُوکُمْ وَ الْفِتْنَةُ أَشَدُّ من القَتْلِ وَ لا تُقتِلُوهُمْ عِندَ الْمَسْجِدِ الحرامِ حَتّی یَقتلوکُمْ فیهِ فَإِن قتَلُوکُمْ فَاقْتُلُوهُمْ کَذلِکَ جَزاءُ الْکافِرینَ»
«و آنها [= بت پرستانی که از هیچ گونه جنایتی ابا ندارند] را هر کجا یافتید به قتل برسانید! و از آنجا که شما را بیرون کردند آنها را بیرون کنید! و فتنه (و بت پرستی) از کشتار هم بدتر است! و با آنها، در نزد مسجدالحرام (در منطقه حرم)، جنگ نکنید! مگر اینکه در آنجا با شما بجنگند. پس اگر (در آنجا) با شما پیکار کردند، آنها را به قتل برسانید. چنین است جزای کافران!»
عدالت در نظام جهانی اسلام، فراگیر، گسترده و عمیق است. به این سبب،
جهانی شدن اسلامی به تاریخ سراسر ظلم و جور جهان پایان می دهد؛ به ریشه کنی ستمها و تبعیض ها از جامعه بشری می پردازد و یک نظام اجتماعی بر پایه مساوات و برابری مستقر می کند.
پایان
نظر شما
اخبار برگزیده
پرونده ویژه
