در مرام اهل بیت، «تحمیل» نبود، اما «تحمل» بود

سید محمد خاتمی با بیان این‌که در مرام اهل بیت، تحمیل نبود؛ اما تحمل بود، اظهار داشت؛ خشونت زبانی و غیرزبانی در روش آنان نبود، به مخالف خود هم احترام می‌گذاشتند و به ضایع شدن حق آنها راضی نبودند.
به گزارش گروه اخبار خبرگزاری برنا، حجت‌الاسلام والمسلمین «سیدمحمد خاتمی» در مراسم گرامیداشت سالروز شهادت حضرت فاطمه زهرا(س) که طبق سنت هر ساله، شب گذشته در دفتر وی و با حضور اصحاب فرهنگ و هنر، شخصیت‌های سیاسی، علما و روحانیون و... برگزار شد، اظهار کرد: درباره فضائل حضرت زهرا(س) و درک و باورداشت آنها، نباید مشکل زیادی وجود داشته باشد؛ زیرا هر انسان منصفی با رجوع به تاریخ می‌تواند خیلی ساده و روشن این فضائل را دریافت کند و روایات متعدد شیعه و سنی، تعابیر علی(ع) و سایر بزرگان در این مورد وجود دارد و حتی در قرآن کریم هم آیاتی در خصوص حضرت زهرا(س) یا مجموعه‌ای که ایشان در آن حضور داشتند نازل شده است که مصداق بارز آن سوره کوثر است؛ یعنی علاوه بر آنچه پیامبر(ص) از قول خداوند در مورد فاطمه(س) نقل می‌کنند، در قرآن هم تعابیر والایی در مورد آن بانوی بزرگوار به کار رفته است.
رییس جمهورپیشین ایران با اشاره به نمونه‌های دیگر از اشارات قرآن به حضرت زهرا(س) افزود: خداوند در آیه‌ای از قرآن می‌فرماید «قل لا اسئلکم علیه اجرا الا المودة فی القربی» (بگو: من بر انجام رسالت، از شما مزدی نمی‌خواهم، مگر دوستی و محبت درباره نزدیکانم). البته بحث‌های تفسیری در این مورد زیاد است، ولی مصداق بارز «قربی» حضرت زهراست. زیرا منظور از این کلمه فقط خویشاوندان نیست، چرا که بعضا نزدیک‌ترین خویشان پیامبر(ص) مورد عتاب قرآن قرار گرفته‌اند و در مقابل، کسانی که به لحاظ عرفی جزو قربی محسوب نمی‌شوند به این عنوان مشهور شده‌اند.
خاتمی ادامه داد: مفهوم اهل «بیت» در آیه تطهیر نیز صرفا به معنای کسانی که در خانه پیامبر(ص) هستند نیست، زیرا این تعبیر کل ائمه(ع) را نیز در می‌گیرد یا به عنوان مثال، ایشان سلمان را نیز «منّا اهل بیت» می‌خوانند. اما اهل بیت هرکس باشد، زهرا(س) هم به عنوان خویشاوند و هم به عنوان اهل بیت بارزترین مورد آن است.
وی افزود: اگر «قربی» فقط خویشاوندان نیست و «بیت» فقط بیت خاص پیامبر نیست؛ منظور از این تعابیر مرام، مکتب و رویکردی است که مورد قبول و خواست پیامبر(ص) بوده است و سفارش به قربی و اهل بیت(ع) یعنی سفارش به یک مرام، بینش و طرز تفکر.
رئیس‌جمهور اسبق کشورمان یادآور شد: اگر اسلام دین خدا برای اعتلای اخلاقی، عاطفی و عرفانی انسان آمده است، الگوهایی هم معرفی کرده که هم خود اوج کمالات را در این زمینه‌ها داشتند و هم معلم بشر برای آموختن آن اهدافی بودند که خداوند متعال برای انسان می‌خواستند.
وی در ادامه سخنان خود با بیان این‌که «بحث‌های مربوط به بینش، منش و روش اسلام گسترده است» افزود: بینش توحیدی اسلام مشخص است؛ محور این دین توحید، اعتقاد به معاد و گسترده‌تر بودن زندگی واقعی، از زندگی مادی و این نکته است که انسان مسئول، مکلف و در عین حال ذی حق است. اما بینش متعلق به اهل بیت(ع) علاوه بر اینها، دو ویژگی «عقل» و «عدل» هم دارد که معمولا پیروان اهل بیت را عدلیه و عقلیه گفته‌اند؛ عقلی که بزرگترین داده الهی است و عدل هم در معنای واقعی خود بسیار وسیع‌تر از آن چیزی است که این روزها عمدتا حول مسائل اقتصادی گفته می‌شود- گرچه این هم جزو عدل است-، بلکه الگوی عدل آن مرام، بینش و مکتبی است که پیامبر(ص) مودت آن را اجر رسالت دانسته و خداوند شهادت داده است که پاکیزه‌اند؛ آنها مروج عدل بودند و رفتار آنها ملاکی برای عدل است.
خاتمی تصریح کرد: منظور از «مودت» فقط دوست داشتن نیست؛ بلکه مودت یعنی سرسپرده بودن و الگو گرفتن از کسی که او را دوست داریم و در مورد منش اهل بیت بطور خاص باید از «اخلاق» آنها نام ببرم که در طول تاریخ همواره مطرح بوده است و صرف نظر از سخن پیامبر(ص) که فرمودند «انی بعثت لاتمم مکارم الاخلاق»، کانون این اخلاق و تجلی گاه آن، خاندان بزرگوار ایشان از جمله حضرت صدیقه طاهره(س) است که در جای خود بحث مفصلی دارد.
رئیس موسسه بین المللی گفت‌وگوی فرهنگ‌و تمدن‌ها در خصوص روش اخلاقی اهل بیت(ع) گفت: همه وجود این بزرگواران، عبودیت خدا و همه رسالت آنها دعوت به دین خدا و اجرای دین خدا در زندگی اجتماعی و فردی انسانها بوده است. اما روش آنها، روش «تحمیل» نبود و ما در رفتار پیامبر(ص)، علی(ع) و حضرت زهرا(س) هیچ گاه روش تحمیل را نمی‌بینیم، بلکه روش آنها تعلیم، توجیه و دعوت بود.
وی تصریح کرد: در مرام اهل بیت، تحمیل نبود؛ اما «تحمل» بود. آنها حتی به مخالف خود احترام می‌گذاشتند و به ضایع شدن حق آنها راضی نبودند. چرا که در نظر آنها ایمانی ارزش دارد که از روی آگاهی و اختیار بدست آید و نیز دائما توسط آنها به مردم هشدار داده می‌شد که خودشان حق را بشناسند، از آن دفاع کنند و در مقابل باطل و ناحق اعتراض کنند.
وی ادامه داد: در عین حال در هیچ مرحله‌ای، در روش اهل بیت(ع) خشونت زبانی و غیر زبانی را نمی‌بینیم و این روش در میان آنها جایی ندارد و حتی خشونت‌هایی که در بعضی دوره‌ها اتفاق افتاد، مورد تایید بزرگان این مکتب نبود و در طول تاریخ شیعیان-خصوصا شیعیان 12 امامی-هیچ گاه توسل به خشونت یافت نمی‌شود و حتی برخی فرقه‌های اسلامی که قیام بالسیف را سرلوحه کار خود قرار داده بودند مورد توجه قرار نگرفتند.
خاتمی یادآور شد: روش عقلانی اهل بیت از ظاهرپرستی فاصله می‌گیرد و اصولا تفاوت این مکتب با دیگران این است که به عقل و خرد اعتماد می‌کند و از ظاهرپرستی احتراز دارد و دین را در ظواهر نمی‌بیند. آنها برای تحمیل ظواهر دنیایی اعمال خشونت نمی‌کردند و حتی با آنکه حکومت عدل را ترویج می‌کردند، پایه آن را رضایت مردم می‌دانستند نه تحمیل؛ و گرنه امامان ما می‌توانستند عده و عُده جمع کنند و حتی به برخی از آنان پیشنهاد شد که با توجه به عده و عُدّه جمع شده حکومت را بدست گیرند؛ تا جایی که شعار بنی عباس در ابتدا، خشنودی آل پیامبر(ص) بود، اما آنها بدون آگاهی و خواست مردم نخواستند با زور و کودتا حتی حکومت عدل را برپاکنند.
وی با اشاره به وضعیت فعلی جهان اسلام اظهار کرد: امروز خشونت توسط کسانی که ظاهرپرست هستند اتفاق می‌افتد و اگرچه از گذشته در شیعیان اخباری‌گری کمتر به چشم خورده و مکتب عقل و اجتهاد آن را بیرون رانده است؛ اما در دوره خودمان، عده‌ای ظاهر پرستی را همه دین دانسته و رسالت خود را تحمیل ظواهر دین بدون احترام به حقوق انسانها می‌بینند؛ اما همه اینها استثناء است و ارتباطی با اهل بیت(ع) ندارد.
رئیس جمهور اسبق کشورمان تأکید کرد: باید روش و منش خاندان اهل بیت(ع) را پیگیری کرد و با شخصیت آنها آشنایی داشت و به روش‌های محکم مورد تایید آنها در زندگی فردی و اجتماعی رسید تا به «مودت فی القربی» عمل کنیم و نیز با توجه به معنای آیه تطهیر آن چهره‌ها را همانگونه که پاک و مطهر بودند، بیابیم و در این زمینه به کار تحقیقاتی نیازمند هستیم.
سید محمد خاتمی در پایان سخنان خود به ذکر مصیبت اهل بیت(ع) پرداخت.