اوضاع نا‌بسامان بازار کتاب در دوران کرونا/ کتابخوانی یک سرمایه گذاری است

به گزارش خبرگزاری برنا در اصفهان؛ در آخرین آمار ارائه شده در زمینه کتابخوانی جهان، کشورهای هند، ژاپن، تایلند و چین بیشترین سرانه مطالعه کتاب در جهان را داشتند اما در کشور ایران هیچ آمار دقیق و رسمی از سوی «مرکز آمار ایران» در مورد میزان کتاب‌خوانی و یا نرخ مطالعه اعلام نشده است و طبق آمار ضد و نقیضی که هر باره منتشر شده است، سرانه مطالعه هر ایرانی 2 الی 70 دقیقه مطالعه در روز است. در چندماه گذشته که سایه کرونا بر کشور افتاد و بسیاری از فعالیت‌ها را به سمت فضای مجازی برد، آدم‌ها بیشتر در غار تنهایی خود فرو رفته و از اجتماع فاصله گرفتند. عده‌ای قرنطینه را فرصتی مناسب برای کتاب‌های خوانده نشده دانسته و عده‌ای سرگرم فضای مجازی شدند.

قرنطینه، انسان‌ها را به سمت رسانه سوق داد

علی خدایی نویسنده کتاب "آدم‌های چهارباغ" در گفتگو با خبرنگار برنا در ارتباط با اهمیت کتابخوانی در دوران کرونا، اظهار کرد: افراد در دوران کرونا به دلیل محدودیت حضور در جامعه، با خود کمی تنها‌تر شده‌اند. این تنهاتر شدن باعث شده است که انسان به رسانه‌های مختلفی سر بزند و استقبال از رسانه‌های مختلف ازجمله فضای مجازی، شبکه‌های تلویزیونی، کتاب و روزنامه بیشتر از قبل شده است. در این ایام اگر کسی کتابخوانی را انتخاب نکرده اما بین گزینه‌هایش بوده، اتفاق خوشایندی است.

وی درباره وجود پادکست‌ها و کتاب‌های آنلاین در کنار کتاب‌های کاغذی و استقبال مردم از آنها، گفت: امروزه کتاب‌های مجازی به شدت طرفدار پیدا کرده و مورد استقبال قرار گرفته است. علاوه بر آن گروهی به دنبال پدیده‌ای به نام پادکست رفته و پادکست ها را در ایران رونق داده اند و این یک اتفاق عالی بشمار میرود؛ اما شیرینی و عشقی که کتاب‌های کاغذی با خودشان به همراه دارند را  نه میتوان توصیف کرد و نه از دست داد.

این نویسنده با اشاره به کتاب مورد علاقه‌اش که به تازگی مطالعه کرده است، گفت: در این ایام کرونایی یکی از کتاب‌هایی که خوانده‌ام و بنظرم کتاب خوبیست، کتاب "تعمیرکار" اثر "برنارد مالامود" از نشر چشمه بود.

خرید کتاب به فرهنگ ایرانیان بازمی‌گردد

مدیر انجمن داستان نویسان استان اصفهان در ارتباط با میزان مطالعه افراد در ایام قرنطینه، به خبرنگار برنا گفت: من فکر می‌کنم در ایام کرونا و قرنطینه، مطالعه افراد بیشتر شده است. اما شاید این مطالعه صرفا مطالعه کتاب‌های کاغذی نباشد و شامل فایل های صوتی کتاب و یا پی‌دی‌اف‌ها هم می‌شود.

خدیجه شریعتی در رابطه با علت استقبال کم مردم از کتاب و کتابخوانی، افزود: به نظرمن دنیای مجازی بسیار وقت‌گیر است و عده زیادی از مردم ترجیح می‌دهند وقت آزاد خود را در این فضا سپری کنند و همین باعث کم شدن سران مطالعه کشور می‌شود.

وی ادامه داد: یکی دیگر از عوامل عدم استقبال مردم از کتاب را میتوان گرانی کتاب دانست؛ اما در کنار این موضوع، کتاب خواندن و خریدن کتاب تا حدودی به فرهنگ ما باز می‌گردد.

مدیر انجمن داستان نویسان استان اصفهان در ارتباط با حضور پررنگ کتاب‌های مجازی و پی‌دی‌اف، تصریح کرد: من به شخصه آدم سخت‌گیری نیستم و خودم نیز از کتا‌ب‌های غیرکاغذی و صوتی استفاده میکنم و آنها را رغیب نمی‌دانم و فکر میکنم شاید اگر کتاب کاغذی کم بشوند کمکی بزرگ به محیط زیست است.

شریعتی ادامه داد: حضور کتاب‌های مجازی در کنار کتاب‌های فیزیکی مشکلی ندارد، مشکل اصلی اینجاست که نویسنده کتابی را چاپ میکند و بعضی از افراد بدون پرداختن هزینه کتاب و به صورت غیرقانونی از کتاب استفاده می‌کنند و آسیب جدی به نویسنده و یا ناشر وارد می‌شود. شاید اگر جریمه ای بابت این موضوع در نظر گرفته شود، مردم حاضر به پرداخت پول برای خواندن کتاب خواهند شد.

نویسنده کتاب "وقتی قو ها پیر می‌شوند" در ارتباط با وظیفه اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی در کتاب‌خوان کردن مردم، گفت: فعالیت اداره فرهنگ و ارشاد برای کتابخوان کردن مردم، به دو قسمت تقسیم می‌شود. اول اینکه در اخذ مجوز به تجدید نظر کنند چراکه خیلی از  مردم به سمت کتاب های ممنوعه، در سایت‌ها و گروه‌های مختلف رفته و از آنها استفاده می‌کنند. مورد دوم در نظر گرفتن تخفیف و سوبسید به مخاطبان در ازای عرضه کتاب‌ است.

وی به کتاب‌هایی که در ایام قرنطینه خوانده است، اشاره کرد و گفت: این مدت من بسیار کتاب خوانده‌ام و چون طیف مخاطب ها بایکدیگر متفاوت است و هریک نوعی از کتاب را می‌پسندند، نمی‌توانم کتابی را به طور قطعی معرفی کنم. کتاب"من از گورانی‌ها میترسم" اثر " بلقیس سلیمانی" و کتاب "ناطور دشت" از " جی.دی سالینجر" کتاب‌هایی است که می‌توانم برای مطالعه در این ایام معرفی کنم.

حق فروش کتاب، از کتاب فروشان واقعی گرفته شد

اکبر چیت‌ساز، رئیس اتحادیه کتاب و لوازم‌التحریر اصفهان در گفت و گو با خبرنگار برنا با اشاره به وضعیت کتاب‌فروشی‌ها در دوران کرونا، گفت: وضع اقتصادی کشور، اصلا خوب نیست و این قضیه در کتاب فروشی‌ها به دلیل سرانه مطالعه پایین در ایران، بیشتر نمایان است.

وی تصریح کرد: در دو سال گذشته، که توان فروش کتاب برای کتاب‌فروشی ها امکان پذیر نیست، فروش کتاب های درسی در کتاب فروشی ها غدغن شده و توزیع کتاب‌های آموزشی توسط آموزش و پرورش صورت می‌گیرد.

چیت‌ساز افزود: کسی که برای خرید کتاب درسی به کتاب‌فروشی ها می‌آمد، علاوه بر کتاب درسی بقیه وسایل مورد نیازش را هم تهیه میکرد و با توجه به شرایطی که آموزش و پرورش برای صنف کتاب‌فروشی ها بوجود آورده است این اتفاق بسیار کمتر شده است.

وی با اشاره پیگیری‌های صورت گرفته در این باره، گفت: من چندین نامه به آموزش و پرورش،  وزیر وقت، مجلس و نمایندگان مجلس اصفهان نوشتم که علت این عمل آموزش و پرورش چیست؟ و هربار در جواب به من گفتند که پیگیری می‌کنند اما نتیجه‌ای حاصل نشد.

رئیس اتحادیه کتاب و لوازم‌التحریر اصفهان با توجه به گرانی کاغذ گفت: در این میان ناشرانی وجود دارندکه قیمت کتاب‌هایش را با50 درصد تخفیف به فروش می‌گذارند، این ناشر باید سود زیادی داشته باشد که آن هم در این شرایط امکان پذیر نیست.

کتابخانه‌های مجازی فعال اند

سرپرست کتابخانه های عمومی استان اصفهان در گفتگو با خبرنگار برنا در ارتباط با حال و هوای کتابخانه‌ها در ایام کرونا، اظهار کرد: کتابخانه‌ها مثل بقیه دستگاه‌های فرهنگی و دولتی که در گروه‌های 2 و 3 قرار می‌گیرند طبق رنگ‌بندی شهرستان‌ها، روزهایی را تعطیل است.

امیر هلاکویی گفت: در ایامی که کتابخانه‌ها باز هستند، محدودیت ارائه خدمات را همراه داریم. همچنین یک قفسه را مختص به منابع بازگشتی قرار داده‌ایم که بعد از سه هفته که اطمینان لازم و کامل را در جهت سالم بودن آنها پیدا کردیم، آن کتاب ها به قفسه های اصلی خود باز می‌گردند.

وی با بیان اینکه فاصله گذاری اجتماعی در کتابخانه‌ها حرف اول را میزند، تصریح کرد: در کتابخانه‌هایی که استقبال مردم زیاد باشد حضور افراد در آن مکان نوبت‌بندی می‌شود و امکان حضور همه اعضا وجود ندارد. همچنین بخش کودک و فعالیت‌هایی که نیاز به حضور جمعی مردم دارند تعطیل است. سال های پیش، حدود 20 هزار برنامه داشته‌ایم که متاسفانه امسال آنها را نداریم.

سرپرست کتابخانه‌های عمومی استان اصفهان در ارتباط با فضای مجازی کتابخانه‌ها گفت: فضای مجازی کتابخانه آنلاین فعال است و در این فضا فعالیت‌های متعددی از جمله فضای بلاگ و وبلاگ، اینستاگرام و کانال‌ها و بحث هایی مانند: غصه‌گویی، نشست‌های کتاب، نشست‌های معرفی کتاب، تندخوانی و... انجام می‌شود.

هلاکویی اظهار کرد: در چند روز گذشته به مناسبت شب یلدا و روز پرستار حدود 700 فعالیت در فضای مجازی را شاهد بودیم. علاوه بر این‌، طرحی برای جذب کتاب راه‌اندازی شد که تا کنون حدود 130 هزار جلد کتاب، به کتابخانه ها اهدا شده است و این یک رکورد محسوب می‌شود.

وی درباره شرایط عضوگیری کتابخانه‌ها، تصریح کرد: افرادی که سال گذشته عضو کتابخانه بودند به مدت  1 الی 4 ماه تمدید عضویت برایشان انجام گرفت. همچنین در چند نوبت عضو گیری رایگان با هدف کمک به مردم در شرایط اقتصادی کنونی به عمل آمد.

سرپرست کتابخانه های عمومی استان اصفهان ادامه داد: برای عضوگیری، اصلا نیازی به حضور مردم نیست و آنها می‌توانند با مراجعه به سامانه "نهاد کتابخانه ها" برای عضوگیری درخواست دهند.

هلاکویی با بیان اینکه ایجاد کتابخانه های مجازی، اتفاق خوبیست، تصریح کرد: نکته قابل توجه این است که با ایجاد این فضا حق نویسندگان، ناشرین و مولفین حفظ شود. چون نهاد کتابخانه‌ها نهادی قانونی‌ست و کتابی را بدون خرید حق مولف، نویسنده و ناشردر کتابخانه دیجیتال قرار نخواهیم داد.

وی افزود: گنجینه‌ای خاص و ارزشمند در اصفهان تشکیل شده است که در آن 14 هزار جلد کتاب صوتی که توسط همکاران روشن دل در واحد کتابخانه ولی عصر اصفهان تهیه شده، قرار دارد.

سرپرست کتابخانه های عمومی، در ارتباط با اقدامات صورت گرفته جهت سوق دادن مردم به کتابخوانی، گفت: ما سعی بر این داشتیم که 3 حوزه را برای کتابخوان کردن مردم در سبد خانوار جا دهیم. همچنین توجه ما بر روی گرانی کتاب، افزایش قیمت کاغذ و همچنین کم بودن توانایی خرید کتاب برای برخی از انسان وجود داشته است. منتهی اگه ما به کتاب نه به عنوان کالای تشریفاتی و هزینه‌بر و بلکه به عنوان کالایی سرمایه‌ای بنگریم؛ چون خواندن کتاب سرمایه گزاریست، سرمایه گزاریی بلند مدت.

وی در ادامه گفت: اولین حوزه، حوزه "ایجاد انگیزه" است که در غالب فعالیت های فرهنگی تعریف شده است. حوزه دوم، حوزه "دسترسی" است که در4 سال گذشته 35 باب کتابخانه را افتتاح کردیم و امسال 15 باب کتابخانه افتتاح خواهد شد. آخرین حوزه، بحث "مهارتی" است که بحث انتخاب کتاب را در برمی‌گیرد.

اوضاع کتابفروشی ها نا به سامان و سرانه مطالعه کشور همچنان پایین است و این موضوع تاثیر بسزایی در شرایط کتاب‌خوانی و سرانه مطالعه کشور گذاشته است. کتاب فروشی ها نیازمند حمایت هستند و این حمایت ها فقط با رجوع کردن به کتاب و کتابخوانی صورت میگیرد. البته موضوع قابل توجه این است که افرادی از این اوضاع سو استفاده میکنند و به هم‌نوع خود ضرر می‌رسانند. با توجه به شواهد، کتاب فروشی که چهل سال کتاب فروش بوده است، دو سالیست که توان فروختن کتاب را ندارد. آیا ظلم نیست که کتاب ها بدست آموزش و پرورش، مدیر و معلمان به فروش برسد و کسب و کار کتاب فروشی ها لطمه ببینند؟ آیا این اتفاقات باعث بهتر شدن وضعیت است یا جز سود داشتن برای عده‌ای آثاری ندارد؟ آیا باعث بهتر شدن این روند میشود؟ و آیا فضای مجازی، کرونا، راه اندازی کسب و کار های آنلاین، نمیتواند یکی از علت این اتفاقات باشند؟

مانیدا ایزدخواستی خبرنگار خبرگزاری برنا- اصفهان