چه کسانی از تخلف در قلب جزیره قشم حمایت می‌کنند/ ادامه تخریب بر خلاف نظر دولت و قوه قضاییه

به گزارش خبرگزاری برنا، بهمن ماه سال گذشته بود که ساخت و ساز استخرهای پرورش میگو در حریم ژئوسایت غار نمکدان قشم تبدیل به سوژه اصلی رسانه ها و موضوع مورد توجه فعالان حوزه گردشگری و محیط زیست شد. همان زمان بود که مسئولان تنها ژئوپارک جهانی ایران نسبت به خطر خروج از یونسکو هشدار دادند.

ژئوپارک جهانی قشم به عنوان تنها ژئوپارک جهانی منطقه خاورمیانه یک بار در سال ۱۳۸۵ ثبت جهانی شد، اما در سال ۱۳۹۱ به دلیل آنچه مشکلات مدیریتی اعلام شد، کارت قرمز گرفت و از این فهرست خارج شد. پس از آن با تلاش های صورت گرفته توسط سازمان منطقه آزاد قشم، پروژه ژئوپارک این جزیره در سال 1396 بود که مجددا موفق شد به فهرست ژئوپارک‌های یونسکو بازگردد. حالا در شرایطی که از مدت ها قبل مسئولان این ژئوپارک در حال آماده کردن شرایط برای بازدید دوره بازرسان یونسکو هستند، ساخت و سازهای غیرمجاز انجام شده در حریم یکی از مهمترین ژئوسایت های این مجموعه نگرانی زیادی ایجاد کرده است.

آخرین حریم ژئوپارک جهانی قشم 

بررسی اسناد و مدارک نشان می دهد که آخرین محدوده‌ای مشخص شده برای ژئوپارک جهانی قشم، شامل کل جزیره قشم، کل جزیره هنگام و یک نوار ۵۰۰ متری از ساحل جزیره قشم است؛ یعنی مساحتی نزدیک به ۲۰۰۰ کیلومتر مربع. همچنین باید بدانیم که طبق قوانین جمهوری اسلامی ایران و طبق توافقی که از طریق کمیسیون ملی یونسکو با سازمان ملل متحد انجام شده، هر نوع واگذاری و تغییر در این محدوده باید با دریافت یک استعلام از ژئوپارک باشد.

با این حال گاهی اوقات بدون اخذ مجوز از ژئوپارک، واگذاری‌هایی انجام می‌شود که مدیریت و حاکمیت سازمان منطقه آزاد قشم در ژئوپارک زیر سؤال می‌برد. تصور کنید که یکی از این واگذاری های بدون مجوز در عمل یک تعرض و تجاوز به حریم یکی از ژئوسایت ها باشد؛ نتیجه چنین رویکردی این می‌شود که ژئوپارک قشم دیگر توانایی ماندن در شبکه جهانی را نخواهد داست. مسئولان ژئوپارک جهانی قشم می گویند که واگذاری زمین خارج از ژئوپارک، در بهترین حالت یک تهدید است و در شرایط فعلی این تهدید خیلی جدی است.

تنها مرجع صدور مجوز طرح در ژئوپارک قشم

تنها مرجع قانونی تائید صدور مجوز برای طرح های محدوده ژئوپارک بین المللی قشم، مدیریت این مجموعه در سازمان منطقه آزاد است و بدون تائید این مدیریت، هیچ مجوزی نباید برای سرمایه گذاران صادر شود. صدور مجوز ایجاد استخر پرورش میگو در چند صد هکتار آن هم در مجاورت غارنمکدان که به عنوان یکی از مهمترین ژئوسایت های ژئوپارک جهانی قشم معرفی می شود، بدون هماهنگی با مدیریت ژئوپارک قشم از سوی مسئولان استان هرمزگان انجام شده که هیچگونه وجاهت قانونی ندارد. با این حال هنوز برخی چهره ها و شخصیت ها با آگاهی از خطرات بین المللی اجرای این طرح ها، برای ادامه روند ساخت مزارع میگو در حریم غار نمکدان پافشاری می کنند. مسئولان سازمان منطقه آزاد قشم بارها اعلام کرده اند که هیچگونه مجوزی برای ساخت و ساز خارج از ضوابط بین‌المللی در این منطقه داده نشده و پروژه پرورش میگو متوقف می‌شود و البته اجازه نخواهند داد تا کارت زرد دوم به تنها ژئوپارک جهانی کشورمان داده شود.

ساخت و ساز در کمتر از 400 قدمی حریم غار نمکدان

برخی به فاصله چند کیلومتری میان استخرهای پرورش میگو و دهانه ورودی غار نمکدان اشاره می کنند و از احداث این مزارع دفاع می کنند. این در حالی است که از دیواره این مجموعه ها تا آغاز حریم پیش بینی شده برای ژئوسایت غار نمکدان کمتر از چهارصد قدم فاصله وجود دارد. اینجا دقیقا صحبت از حریم یک ژئوسایت مطرح است؛ در رابطه با حریم این گنبد نمکی، دهانه غار مد نظر نیست. بسیاری از کسانی که امروز در صف مدافعان ایجاد این مزارع پروش میگو قرار گرفته اند، حتی یک مرتبه هم بازدید میدانی از این منطقه نداشته اند و تصوری از چشم انداز آسیب دیده منطقه ندارند. در حالی که بسیاری از ساکنان منطقه نگران از بین رفتن این ژئوسایت و ظرفیت های اقتصادی و گردشگری آن هستند، گروهی همچنان موضع حمایت از منافع اشخاص خاص را سر لوحه صحبت های خودشان قرار داده اند.

سرعت عجیب ایجاد مزارع پرورش میگو در نقطه خاص

سرعت ایحاد استخرهای پرورش میگو در زمینی به مساحت چند صد هکتار آن هم در نزدیکی حریم غار نمکدان، از همان ابتدا موجب تعجب بود. بی توجهی مسؤولان مربوطه اما طی تنها چند هفته کار را به جایی رساند که در محوطه ای که زمان انتشار خبر اولیه فقط دو کانکس در آن استقرار داشت، تخریب گسترده در اصل اثر اتفاق افتاد. با این وجود تا هفته ها پروژه نه تنها متوقف نشد، بلکه با قوت ادامه پیدا کرد. شاهدان عینی هنوز هم با شگفتی از سرعت بالای تخریب و ساخت و ساز در منطقه و حجم بالای ماشین آلات منتقل شده می گویند. هرچند برخی از مدافعان این پروژه میگویند که ایجاد این طرح ها می تواند نقش قابل توجهی در درآمدزایی و اقتصاد جامعه محلی ایفا کند اما نکته دارای اهمیت این است که باید استانداردها در این زمینه رعایت شود تا ضمن توسعه اقتصادی جاذبه های فرهنگی و گردشگری آسیب نبیند.

سوالی که ایجاد می شود این است که چه افرادی با چه پشتوانه ای توانسته اند در فرصت زمانی اندک تعداد قابل توجهی از ماشین آلات سنگین مورد نیاز برای گودبرداری و ایجاد پروژه پرورش میگو را از مسیرهای غیراصلی و جاده های نامناسب به منطقه برسانند؟ تاثیر کار سرمایه گذار و پشتیبانان او در محدوده غار نمکدان به اندازه ای چشمگیر است که در زمانی کوتاه موجب تغییر چشم انداز منطقه شده است. در این میان کارشناسان هشدار می دهند که در صورت احداث کانال انتقال آب از دریا به استخرهای ساخته شده، کیفیت زمین و به مرور وجود غار نمکدان با خطر مواجه خواهد شد.

اصرار بر خلاف نظر دولت و قوه قضاییه

نخستین بار پاییز سال گذشته بود که رییس دادگستری قشم از تشکیل شورای حفاظت از اراضی برای توقف اجرای برخی طرح ها در اراضی مورد اشاره و اصلاحاتی در واگذاری ها خبر داد. اما ساخت و سازهای بدون مجوز برای ایجاد استخرهای پرورش میگو با سرعت انجام شد. همان زمان مدیر ژئوپارک جهانی قشم اعلام کرد که به سرمایه‌گذار و کسی که تخریب را انجام می‌دهد شفاهی و با تذکر کتبی اخطار دادیم و خواستیم کار را شروع نکند و استعلام بگیرد تا محدوده اثر طبیعی ملی و جهانی را اعلام کنیم. متاسفانه حرف‌شنوی نداشتند و به کار خود ادامه دادند و تا این لحظه توقف عملیات صورت نگرفته است. مدتی بعد ماجرا بالا گرفت. گروهی از ساکنان جزیره قشم و فعالان حوزه گردشگری و طرفداران محیط زیست با تجمع در محل غار نمکدان چشم ها را به سوی ساخت و سازهای بدون مجوز در این منطقه هدایت کردند.

بهمن ماه سال گذشته بود که پس از بازدید میدانی مسئولان قضایی منطقه، مدیران سازمان منطقه آزاد قشم و برخی از مدیران استانی، دادستان قشم نیز دستور توقیف بخشی از آن پروژه را که کاملاً متصل به حریم گنبد نمکی بود، صادر کرد. آن زمان 6 نماینده تهران در مجلس دهم در تذکری به حسن روحانی رئیس جمهور خواستار لغو مجوز و توقیف عملیات ساخت مرکز پرورش میگو در محدوده ژئوپارک قشم شدند. مدتی بعد پروژه‌های پرورش میگو در محدوده میراث طبیعی - ملی ژئوپارک جهانی قشم با حضور رییس سازمان امور اراضی کشور، دادستان شهرستان قشم، مدیرکل جهاد کشاورزی استان هرمزگان، مدیرعامل سازمان منطقه آزاد قشم و جمعی از معاونان و مدیران این سازمان مورد بررسی قرار گرفت.

از طرف دیگر مسئولان سازمان منطقه آزاد قشم در نامه ای به رییس جمهوری موضوع را به رییس قوه مجریه گزارش دادند. رئیس جمهور نیز در پاسخ به نامه سازمان منطقه آزاد قشم با موضوع گزارش "واگذاری زمین در محدوده ژئوپارک و غار نمکدان قشم" گفت: حفظ منافع مهمی که در لیست سازمان یونسکو است، ضروری است. بدون تدبیر و هماهنگ اقدامی صورت نگیرد. با این حال همچنان اصرارها و پافشاری برای ایجاد مجموعه پرورش میگو در حریم غار نمکدان از سوی برخی افراد خاص ادامه دارد.

اصرار به پرورش میگو در نقطه خاص

در این مدت مسئولان سازمان منطقه آزاد قشم بارها پیشنهاد داده اند تا زمینی با وسعت مشابه زمین های غیرمجاز واگذار شده در نقاطی دیگر جانمایی شده و به سرمایه گذاران تحویل داده شود؛ اما گویی اصرار به پرورش میگو تنها در همان نقطه خاص و در حریم قانونی ژئوسایت غار نمکدان مورد قبول سرمایه گذاران و پشتیبانان آنان است. این در حالی است که پیش از آن سرمایه گذارانی واگذاری زمین از سوی سازمان منطقه آزاد قشم در نقاطی نزدیک به محل فعلی انجام ساخت و سازهای غیرمجاز را خواسته بودند؛ درخواست هایی که با نتیجه منفی استعلام ها و مخالفت سازمان همراه شده بود.

پشت پرده اصرار بر خلاف منافع ملی

خطر خروج ژئوپارک جهانی قشم از یونسکو به دلیل ساخت و سازهای بدون مجوز، تغییر چشم انداز طبیعی و تخریب احتمالی حریم ژئوسایت غار نمکدان جدی است. سال هاست که کارشناسان از مشخص نبودن تکلیف عبارت منافع ملی صحبت می کنند. مشخص نبودن همین تعریف امروز در قشم کار را به جایی رسانده است که گروهی از افراد به واسطه حمایت های گذشته خود از برخی اشخاص و با پشتیبانی حامیان خود دست به تخریب و ساخت و ساز در حریم منطقه ای می زنند که می تواند موجب تضعیف جایگاه بین المللی جمهوری اسلامی ایران در میان کشورهای منطقه و سایر کشورهای جهان شود. شاید وقت آن باشد که نهادهای نظارتی به دقت بررسی کنند که چه کسانی از تخریب تنها ژئوپارک جهانی کشور سود می برند؟ باید به دنبال پاسخ این پرسش باشیم که در اجرای طرح های بدون مجوز در نقطه ای خاص از جزیره قشم منفعت چه کسانی نهفته است؟ آیا باز هم پای ادای دیون سیاسی در حمایت های صورت گرفته از این پروژه خاص مطرح است؟ ردیابی پول های کثیف و  امروز باید به افکار عمومی پاسخگو بود.