علت افزایش تورم در تابستان

تورم همین طور رشد پیدا می‌کند و به نظر نمی‌رسد هدف تورمی بانک مرکزی (22 تا 24 درصد برای سال 99) تحقق پیدا کند. حالا مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی به تحلیل تورم در سه ماهه تابستان امسال پرداخته است.

به گزارش برنا به نقل از اتاق بازرگانی، طبق این گزارش، شاخص قیمت مصرف‌کننده با 14.07 درصد افزایش در پایان تابستان 1399 نسبت به پایان بهار، بالاترین نرخ رشد شاخص قیمت مصرف‌کننده در طول چهارفصل گذشته را ثبت کرد.

همچنین از بین گروه‌های کالایی، گروه «حمل‌ونقل» که خودرو نیز در این گروه قرار دارد، بیشترین رشد را داشته است. دخانیات، مبلمان و لوازم‌خانگی و تفریح و فرهنگ نیز رشدی بالاتر از شاخص کل را تجربه کرده‌اند. در طبقه‌بندی دیگری از شاخص کل نیز، شاخص کالاهای بادوام با 34.39 درصد رشد، در رتبه اول قرار دارد که عمدتاً ناشی از رشد نرخ ارز و همچنین تمایل به نگهداری کالای بادوام به جای پول نقد است.

شاخص اجاره‌بها یکی از اجزای مهم شاخص قیمت مصرف‌کننده است که به علت سهم بالای آن در هزینه‌های خانوار، تغییرات آن تأثیر بسزایی در رفاه خانوار دارد. شاخص اجاره‌بها در شهریورماه نسبت به خردادماه 1399 در حدود 12 درصد رشد داشته که بالاترین رشد طی چند سال اخیر است.

رشد شاخص قیمت باعث شده است تا تورم نقطه‌به‌نقطه در شهریورماه به 34.4 درصد و نرخ تورم متوسط سالیانه به 26 درصد برسد. نکته قابل‌توجه آنکه شاخص قیمت مصرف‌کننده در شهریورماه 1399 نسبت به اسفندماه 1398، در حدود 21.84 درصد رشد داشته، یعنی تقریباً تمام هدف تورمی 22 درصدی سال 1399 در 6 ماه نخست محقق شده و ازاین‌رو به نظر می‌رسد تا پایان سال، نرخ تورم اختلاف زیادی باهدف تورمی تعیین‌شده توسط بانک مرکزی داشته باشد.

*نرخ تورم در تابستان چرا افزایش یافت؟

 از مهم‌ترین علل افزایش نرخ رشد شاخص قیمت مصرف‌کننده در فصل تابستان را می‌توان افزایش انتظارات تورمی دانست که خود را در رشد سهم پول (به‌عنوان جزء سیال و تورم‌زای نقدینگی) از نقدینگی نشان می‌دهد و از ابتدای سال 1399 شدت گرفته است.

افزایش انتظارات تورمی به علت رشد پایه پولی و نقدینگی و...، باعث شده تا تمایل به نگهداری پول (به‌عنوان جزء سیال و تورم‌زای نقدینگی) به جای شبه پول در تابستان به‌شدت افزایش‌یافته و رشد پول نسبت به شبه پول فاصله زیادی بگیرد. اتفاقی که در شهریورماه 1397 نیز رخ‌داده بود. روند فزاینده رشد پول از پاییز 1398 آغازشده و در سال 1399 شدت گرفته است. در بازه یک‌ساله (شهریورماه 1399 نسبت به شهریورماه 1398) درحالی‌که نقدینگی 36 درصد رشد داشته، پول 80 درصد و شبه پول 28 درصد رشد داشته است. این موضوع نشان از افزایش قابل‌توجه انتظارات تورمی و کاهش نرخ سود حقیقی متناسب با آن را دارد.

رشد قابل‌توجه پول نسبت به شبه پول باعث شده تا سهم پول از نقدینگی در شهریورماه 1399 به 21 درصد برسد که پس از سال 1391 این بالاترین سهم پول از نقدینگی است.

تمایل به نگهداری پول به جای شبه پول، به معنای آن است که هریک ریال نقدینگی (قبلی و جدید) پیامدهای تورمی بیشتری نسبت به قبل خواهد داشت. همچنین این شاخص می‌تواند افزایش انتظارات تورمی را نیز نشان دهد که درنهایت منجر به کاهش نرخ بهره حقیقی می‌شود. درنتیجه تقاضا برای سپرده‌های سرمایه‌گذاری کاهش‌یافته و سهم پول از نقدینگی افزایش می‌یابد.

بنابراین در تابستان 1399 دو اتفاق به‌طور هم‌زمان در حال رخ دادن بود، اول، رشد قابل‌توجه نقدینگی و دوم، تورم‌زایی بیشتر نقدینگی. در تابستان 1399، نقدینگی 9.17 درصد افزایش داشته که رشد فصلی بسیار بالایی است. همچنین رشد «پول» در تابستان به‌شدت افزایش داشته و به 19.65 درصد رسیده است به‌طوری‌که سهم پول از رشد نقدینگی به 42 درصد رسیده که بالاترین مقدار از سال 1390 تاکنون است.

افزایش قابل‌توجه نرخ ارز، یکی از مهم‌ترین علل افزایش شاخص قیمت مصرف‌کننده در تابستان است که نه‌تنها بر شاخص قیمت مصرف‌کننده و تولیدکننده به‌سرعت اثر می‌گذارد، بلکه به‌شدت بر انتظارات تورمی نیز اثرگذار است. نرخ ارز در سامانه نیما در تابستان در حدود 40 درصد رشد داشته است. متناسب با رشد نرخ ارز، شاخص کالاهای بادوام نیز رشد حدود 34 درصدی داشته است.

در بلندمدت رشد نقدینگی و تورم با یکدیگر به‌صورت متناسب حرکت می‌کنند، اما در کوتاه‌مدت جذب نقدینگی در بازار دارایی‌ها از ترکیب نقدینگی نیز اثر می‌پذیرد، می‌تواند میان این دو فاصله بیندازد. در گزارش تحلیل تورم بهار 1399 اشاره شد که انتظار می رود در آینده نزدیک، با خروج بخشی از منابع از بازار سهام و ورود به بازار کالاهای مصرفی، نسبت حجم نقدینگی به شاخص قیمت مصرف‌کننده مجدداً نزولی شود، یعنی نقدینگی افزایش‌یافته که کمتر به تورم تبدیل‌شده بود، با سرعت بیشتری به تورم تبدیل شود (همان‌طور که در بالا اشاره شد، این تغییر سرعت ناشی از تغییر در ترکیب نقدینگی است). به‌طوری‌که نرخ رشد نقدینگی در تابستان 9.17 درصد و نرخ رشد شاخص قیمت 14.1 درصد بوده است.

طبق این گزارش، هریک ریال نقدینگی جدید، تورم‌زایی به‌مراتب بیشتری نسبت به قبل دارد. در این میان سیاست‌هایی که منجر به رشد پایه پولی و نقدینگی می‌شود می‌تواند فرایند تبدیل رشد نقدینگی به تورم را سرعت بخشد. در شرایطی که دولت به‌شدت با کسری بودجه مواجه است، سیاست‌ها و تصمیماتی نظیر همسان‌سازی حقوق بازنشستگان و افزایش فوق‌العاده ویژه کارکنان دولت، باید اولاً باملاحظه شرایط معیشتی همه گروه‌های درآمدی و آحاد جامعه و در راستای کاهش نابرابری صورت گیرد؛ ثانیاً با تمهیدات لازم در خصوص تأمین منابع مالی واقعی، پایدار و غیرتورمی انجام شود تا درنهایت منجر به پولی شدن کسری بودجه و تورم‌های فزاینده نشود.