تماس بشار اسد و بن زاید نشان‌دهنده تثبیت بشار اسد و حکومت مرکزی است/ امارات اولین کشوری بود که سفارتش را در دمشق باز کرد/ قدم بزرگ‌تر امارات می‌تواند کمک به بازسازی سوریه باشد

«نصرت‌الله تاجیک»، کارشناس مسائل خاورمیانه، در رابطه با تماس تلفنی بن زاید و بشار اسد و میزان اهمیت آن به خبرنگار خبرگزاری برنا گفت: با انتشار خبر گفتگوی بن زاید و بشار اسد در فضای رسانه‌ای ایران، خیلی‌ها در این محافل تعجب کردند و به آن خیلی بها دادند اما واقعیت امر اینطور نیست. امارات در میان اعرابی که سفارت‌شان را در سال‌های اولیه درگیری‌های داخلی سوریه و جنگ نیابتی و تروریسم وارداتی تعطیل کرده بودند و در میان کشورهای حاشیه خلیج فارس اولین کشوری بود که سفارتش را در دمشق باز کرد. اما اجازه دهید مروری بر اصل و واقعیت این تماس داشته باشیم. بر اساس توییتر محمد بن زاید آل نهیان، ولیعهد ابوظبی و رئیس امارات متحده عربی، او در تماس تلفنی با بشار اسد رئیس‌جمهور سوریه داشته درباره حمایت امارات از سوریه برای مقابله با ویروس کرونا و در مورد مسائل مختلف دوجانبه و منطقه‌ای گفتگو کرده است. به نظر می‌رسد آنگونه که وی در این توئیت در توجیه این تماس گفته است: «همبستگی انسانی در ایام محنت والاتر از هر مساله دیگری است» این در حالیست که کرونا در خود امارات شیوع بیشتری نسبت به سوریه داشته اگرچه گسترش این ویروس در این کشور جنگ زده با توجه به از بین رفتن زیرساخت‌های اجتماعی و بهداشتی و نیز مشکلات تامین مالی و لجستیک مبارزه با آن می‌تواند، فاجعه‌ بار باشد و لازم است جامعه جهانی و همسایگان این کشور و مخصوصا" کشورهای ثروتمند عرب و آنهائی که با کمک به مخالفین اسد این کشور را به این وضعیت انداختند و کشورهای اروپا توجه ویژه ای به این امر داشته باشند. ولی امارات دارای امکانات زیاد و بسیار بیشتری است که انشاالله این تماس زمینه را برای کمک به سوریه فراهم کند. ولی در مجموع به نظر میرسد وی با اهدافی از این فرصت اوضاع کرونائی جهان استفاده و در صورت وجود اراده واقعی و نه استفاده ابزاری روابط دو کشور را که از سال گذشته 10 روز بعد از سفر غافلگیر کننده رئیس جمهور سودان به سوریه و دیدار با بشار اسد بعد از آنکه موضوع بازگشت سوریه به اتحادیه عرب در یکی از جلسات این اتحادیه مطرح شد، با افتتاح سفارت امارات در دمشق شروع شد، وارد مرحله بعدی و هدفمندتر ‌کند ولی به دلیل مطالب بالا نمی‌توان آن را پیامی مثبت برای حامیان بشار اسد دانست.

این تحلیگر مسائل بین‌الملل با بیان اینکه اماراتی‌ها نقش تخریبی ترکیه، قطر و عربستان را در سوریه نداشته‌اند، بیان کرد: البته اماراتی‌ها ممکن است کمک مالی به برخی از گروه‌های داخلی سوریه و یا تروریستی وارداتی داشته باشند ولی مانند سعودی‌ها و قطری‌ها نقش پررنگ در مخالفت با اسد که خواهان سرنگونی وی شوند را نداشته اند. حتی از سال ۲۰۱۱ اماراتی‌ها در ماجرای سوریه فعال نبودند، آنها بیشتر نقش‌شان در یمن و در کنار سعودی‌هاست که آن هم باز از یک سال پیش راه‌شان را تا حدی از سعودی‌ها جدا کرده‌اند.

او تاکید کرد: تماس تلفنی بن‌زاید و بشار اسد اگرچه قابل توجه است اما امر بدیعی نیست. به عقیده من این تماس نشان‌دهنده یک پیروزی و تثبیت بشار اسد و حکومت مرکزی است و یک قدم رو به جلو و امیدواری برای تحقق صلح در سوریه است، نه بدلیل وزن امارت در تحولات منطقه و یا میزان درگیری‌اش در حوادث سوریه بلکه عمیق تر شدن شکاف بین مخالفین اسد که ممکن است اثرات دومینوئی داشته باشد و سایرین نیز به آن تاسی کنند. البته ائتلاف چند کشور مانند ترکیه، قطر و عربستان در مخالفت با بشار چند سالی است که بدلیل فشار بین‌المللی دچار شکست شده و کمک‌های مالی به مخالفین بشار اسد، روند نزولی پیدا کرد که مقدمه‌ای نیز برای شکست داعش شد. 

تاجیک با بیان اینکه تماس امارات با بشار اسد قدم خوبی است، اظهار کرد: قدم بزرگتر این است که با این اقدام امارات و تداوم آن توسط سایر اعراب همان مقدار که در تخریب زیر ساخت‌های سوریه نقش داشته‌اند به بازسازی سوریه کمک کنند تا این فاجعه انسانی که با کمک‌های مالی  آنها شکل گرفته و آلام مردم این کشور بهبود یابد، مخصوصا پناهندگانی که در لبنان، ترکیه و اردن هستند، بتوانند هر چه سریع‌تر به خانه‌های خود بازگردند.

دیپلمات بازنشسته کشورمان در پاسخ به این سوال که آیا رابطه امارات و ترکیه بر تمایل امارات به ایجاد رابطه با سوریه تاثیر گذاشته است یا خیر، گفت: من اینطور فکر نمی‌کنم. اماراتی‌ها یک خیز جاه‌طلبانه‌ای برای سیاست‌های منطقه‌ای‌شان برداشته‌اند و این ملموس است. دخالت در یمن، اقدامات در زمینه تکنولوژی و صنایع هسته‌ای و تسلیحاتی همین امر را تایید می‌کند. آنها می‌خواهند نقشی را در مسائل منطقه‌ای ایفا کنند ولی تحرکات‌شان در مسائل منطقه و تاثیر روابط‌شان با ترکیه در مخالفت با اقدامات اردوغان در ادلب، بعید است خیلی بر رابطه با سوریه وزنی داشته باشد. اگرچه با اقداماتی که اردوغان در ادلب و لیبی انجام داد در یک شرایط متعارف بین‌المللی و غیر کرونائی و نیز وجود انسجام حداکثری درونی اعراب انتظار می‌رفت که اعراب بخواهند، سلسله اقداماتی برای زهر چشم گرفتن از ترکیه صورت دهند ولی همچنان نمی توان با دلیل ثابت کرد امارات بخواهد با این تماس چنین ماموریتی را ایفا کند. در مجموع اگرچه رسانه‌های حامی اردوغان در ترکیه، محمد بن زاید و محمد بن سلمان را دو دشمن سرسخت ترکیه می‌دانند ولی با امیر قطر روابط دوستانه ای دارند و تماس بن زاید با اسد 4 روز بعد از تماس اردوغان و امیر قطر صورت گرفته ولی از منظر تحلیلی ممکن است بتواند اهداف محمد بن زاید در این تماس را به صورت زیر خلاصه کرد تا شاید به وضوح بیشتر زمینه‌هائی که باعث شده این سئوال به ذهن شما برسد کمک کند: 

1- ایجاد وجاهت منطقه ائی و بین المللی بعد از خراب شدن چهره امارات در شراکت با عربستان در کشتار مردم یمن. این برای امارات مخصوصا" اگر برنامه اکسپوی 2020 دبی قرار بود به موقع برگزار شود. 

2- احتمال جدا کردن نسبی راه خود با عربستان در مسائل منطقه ائی همانگونه که در یمن تا حدی اتفاق افتاد.

3- تلاش اعراب و از جمله امارات برای اقناع بشار اسد جهت دوری از ایران در مقابل بازسازی سوریه و تثبیت قدرتش.

4- در صورت صحت بند 3 وجود احتمال دیگری نیز بی زمینه نیست که در هماهنگی بین محمد بن سلمان و محمد بن زاید، سعودی‌ها چراغ سبزی به امارات داده‌اند تا سوریه به جامعه عربی برگردد. در اینصورت بند 2 منتفی می‌شود.

5- برای سناریو سازی تکمیلی در زمینه اهداف بن زاید می‌توان بند 4 را اینگونه فرموله کرد که مخالفت السیسی با اقدامات اردوغان در سوریه و همبستگی وی و رؤسای جمهور الجزایر و تونس با اسد در جنگ علیه تروریسم  و سفر احتمالی آنان به این کشور که اردوغان امیدوار بود با این دو رابطه عمیق تر داشته باشد و از آنها علیه مصر، عربستان و امارات استفاده کند. 

او در پایان گفت: لذا در جمع بندی می‌توان گفت که در صورت صحت سه بند 3 و 4 و 5 چهارچوبه ای بدست می‌آید که کمی به شکل‌گیری تصویر آینده موقعیت سوریه در میان اعراب کمک می‌کند. البته وضعیت شیوع ویروس کرونا در جهان و منطقه و انجماد تحرکات دیپلماتیک می‌تواند باعث کاهش سرعت تحولات نیز بشود، اما قدرت‌گیری روز افزون روسیه در سوریه، همکاری های روسی اماراتی نباید باعث غفلت ایران از صحنه سیاسی و یارگیری‌های آینده در سوریه شود که این همه سرمایه‌گذاری مادی و معنوی در این کشور، کرده است.