آیین‌ عزاداری محرم در سیستان و بلوچستان

به گزارش خبرگزاری برنا ، لباس‌های عزا، بیرق‌های مشکی، خیمه‌های افراشته، چشمهای بە ماتم نشسته و صدای طبل و سنج و زنجیر از جمله آیین‌های ماه محرم است کە با تفاوت‌هایی هر سال در سراسر ایران اسلامی با شور و حال خاصی برگزار می‌شود.

این روزها نیز مثل قرن‌ها و سال‌های قبل، باز محرم با حال و هوای خاص خودش شهرهای مختلف استان سیستان و بلوچستان را دگرگون کرد و شور حسینی دلها، کوچه‌ها و خیابان‌ها را فراگرفته است.

نوحه خوانی، سینه زنی، زنجیرزنی، شبیه خوانی یا تعزیه خوانی و خواندن زیارت عاشورا از جمله‌ آیین‌های معمول مردم این خطه از میهن اسلامی در ایام محرم به شمار می‌رود.

عزاداری ماه محرم در منطقه سیستان با برگزاری مراسم گلدسته گردانی در روستاهای قدیمی منطقه سیستان آغاز شد، این مراسم نمادی از آغاز قیام امام حسین (ع) است.

قیام حسینی نه تنها در یک پیکار و ستیز میان اقلیت حق و اکثریت باطل خلاصه نمی‌شود بلکه یک پیام جاودانه الهی و انسانی به‌وجود آورده است که در تمام اعصار سبب کوتاه شدن دست مستکبران و ظالمان از دامان اسلام و انسانیت می‌شود، امروز ما به ماهیت پیام و قیام شهدا نیازمندیم تا اسلام اصیل را حفظ کرده و باور‌ها را از هر گونه جهالت و ضلالت به دور نگه داریم و راه را برای حکومت جهانی مهدی موعود (ع) هموار کنیم.

در این ماه عزادارن چه کوچک و چه بزرگ، با دلی غمگین و جامعه سیاه بر تن، تا پاسی از شب با اقامه عزای حسینی به عشق سرور و سالار شهیدان در مساجد و تکایا به سوگ امام حسین (ع) می‌نشینند.

عاشورا نه تنها یک حادثه بلکه یک فرهنگ است، فرهنگی برخواسته از اسلام ناب محمدی (ص) که نقش حیاتی در استحکام اندیشه‌های اسلامی دارد. ایام محرم در سیستان و بلوچستان نیز از حال و هوای خاص خود برخوردار بوده  که نشان از ارادت مردم ولایتمدار منطقه سیستان به اهل بیت (ع) دارد.

گلدسته گردانی در شب اول محرم

 سیستانی‌ها روزها قبل از فرا رسیدن این ماه، خود را آماده کرده و لباس‌های سیاه بر تن می‌کنند و با این عمل خود را با بازماندگان کربلا، عاشورای حسینی و مصیبت بزرگ تاریخ همدرد و همدل کرده و با قهرمان حادثه کربلا تجدید بیعتی دوباره می‌بندند.

در شب نخست ماه محرم در بسیاری از روستاهای قدیمی منطقه سیستان مراسم مشعل و چراغ و یا گلدسته روشن می‌شود و حسینیان به نماد آغاز قیام امام حسین (ع) این گلدسته‌ها را در سطح روستا می‌گردانند.

در روزهای نخست ماه محرم عزاداران هر شب پای سخنرانی‌های مختلف در این زمینه می‌نشینند و با تعریف قیام خونین کربلا در غم عزیزان اشک می‌ریزند و با برپایی مجالس سینه‌زنی، یاد تاسوعا و عاشورا را زنده می‌کنند.

شووی‌خوانی (تعزیه‌خوانی) در سیستان

کارشناس میراث فرهنگی سیستان معتقد است: از نکات برجسته و بارز محرم و به خصوص عاشورا در سیستان، شووی خوانی (تعزیه‌خوانی) بوده که یکی از سنت‌های جاودانه و ماندنی در این منطقه است.

وی گفت: البته به دلیل فنی بودن این مراسم، کسانی که نقش مخالف و موافق این جرایان را ایفا می‌کنند باید از توانایی و تسلط خاصی برخوردار باشند زیرا هر کسی نمی‌تواند این نقش‌ها را بازی کند و بیشتر افراد باذوق و خوش‌صدا، برای این کار انتخاب می‌شوند به همین دلیل است که برگزاری این مراسم در همه روستاهای سیستان امکانپذیر نیست.

خسروی افزود: همه ساله مراسم عزاداری امام حسین (ع) با شووی  آغاز می‌شده و اکنون نیز ادامه دارد که بیشتر در روستاهای قلعه‌نو، سه‌کوهه و دولت‌آباد و بنجار شهرستان زابل این آیین برگزار می‌شود.

وی اذعان داشت: از دیر‌باز مرسوم بوده است که روز هشتم محرم، تعزیه حر، در روز تاسوعا، تعزیه آقا ابوالفضل (ع) و در روز عاشورای حسینی، تعزیه شهادت امام حسین (ع) و علی‌اصغر (ع) و علی‌اکبر (ع) برگزار می‌شود.

تعزیه عاشورا در غروب آن روز برگزار می‌شود و سیستان در حزن و اندوه فراوان فرو می‌رود، به دنبال آن آتش زدن خیمه‌ها و اسارت بازماندگان کربلا از صحنه‌های دردناک تعزیه غروب عاشورا است که در آن زمان آسمان سیستان با موجی از اندوه و ماتم همراه است.

کارشناس میراث فرهنگی سیستان سپس به مراسم شب شام غریبان در سیستان اشاره کرد و افزود: این مراسم در شب یازدهم ماه محرم به یاد فرزندان آقا امام حسین (ع) برگزار می‌شود.

در این میان مردم علاوه بر شرکت در مراسم عزاداری، به اطعام دسته‌های عزاداری و توزیع نذر و نذورات پرداخته و برای رفع گرفتاری‌ها و استجابت دعاهای خود به قهرمانان حادثه کربلا متوسل می‌شوند.

همچنین مردم اهل سنت منطقه سیستان با آغاز ماه محرم خود را در سوگ سرور و سالار شهیدان سهیم می‌دانند و با اجرای برنامه های وعظ و سخنرانی در محافل مذهبی به استقبال از این ماه می‌روند.

سیستان و بلوچستان از ترکیب قومیتی و مذهبی خاصی تشکیل شده است بطوری که بخش قابل توجهی از مردم این استان را هموطنان اهل سنت تشکیل می‌دهند.

شماری از اهل سنت این استان نیز در ماه محرم آیینها و مراسم خاص خودشان را دارند و محرم و به ویژه روز عاشورا را بافضیلت می‌شمارند.

علمای اهل سنت منطقه تاکید دارند روز عاشورا روز پرفضیلت و روز بزرگی است و مردم روزه بگیرند تا از فضیلتهای الهی و مغفرت الهی در این روز بزرگ برخوردار شوند.

البته کمک به فقرا در همه ایام سال توصیه شده ورواج دارد اما در روز عاشورا با عنایت به فضیلتهای الهی آن، مردم به فقرا بیشتر کمک می کنند.

مردم در شهرستان چابهار با برپایی آیینهای نوحه خوانی، تعزیه، روضه خوانی، سخنرانی، سینه زنی و زنجیرزنی همچنان یاد قیام سرور و سالار شهیدان را زنده نگاه می‌دارند.

در ظهر عاشورا مردم محلی در بندر مرزی چابهار با آداب و رسوم خاصی با آتش زدن خیمه‌ها به یاد اسیران کربلا بر سر و سینه می‌زنند و با حضرت زینب(س) و اسیران همدردی می‌کنند.

مردم بلوچ در این ماه ساعات بیشتری را به عبادت اختصاص می دهند و اعتقاد دارند در این ماه درهای توبه باز است.

روزه گرفتن از دیگر آیینهای شماری از مردم در این ماه است که سعی می‌کنند در روزهای تاسوعا و عاشورا این فریضه دینی را اجرا کنند. همچنین در این مدت حجم کمکهای مردمی به مساجد و حوزه های علمیه اهل سنت افزایش پیدا می‌کند.