خط قرمزها باید مشخص و مدون شوند / ممیزی‌ در سینمای ایران سلیقه‌ای است

به گزارش خبرنگار گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا، در دوره‌های مختلف میزان سانسور در سینما همواره دچار تغییر شده است و قانون مشخصی هیچ‌گاه وجود نداشته که به هنرمندان تمام مسائل مربوط به خطوط قرمز را گوشزد کند.

به همین دلیل صحبت‌های بسیاری درباره عوامل سانسور در سینما وجود دارد. بسیاری بر این عقیده‌اند که سانسور و خط قرمزها با سلیقه مدیران وقت تعیین می‌شود و برخی اعتقاد دارند خطوط قرمز در زمان‌های مختلف با اقتضاعات سیاسی، فرهنگی و اجتماعی مشخص می‌شوند.

به هر حال باید پذیرفت که سانسور پدیده مبارکی برای هنر نیست و همواره در طول تاریخ ابزاری غلط در جهت کنترل شکل‌گیری ناهنجاری‌های فرهنگی بوده که گاه حتی نتیجه‌ای عکس هدف شکل‌گیری‌اش داشته است. به همین دلیل بسیاری از هنرمندان بر این عقیده‌اند که سازمان سینمایی و وزارت ارشاد تنها باید به مسائلی چون درجه‌بندی سنی فیلم‌ها و... نظارت داشته باشد و حق انتخاب را به مخاطبان دهد.

قطعاً بررسی پدیده سانسور در سینما و به طور کل هنر نیاز به یک بررسی جامع و مفصل دارد اما لازم است حیات سانسور در سینمای ایران طی سال‌های گذشته مورد بررسی قرار گیرد. در گفت‌وگو با چند سینماگر سانسور و میزان آن را در سینمای امروز ایران مورد بررسی قرار دادیم که در ادامه می‌خوانید:

شادمهر راستین: خط قرمزها باید مشخص و مدون شوند / مسئولان دوره قبل سعی دارند در جایگاه منتقد سینما را تحت فشار قرار دهند

شادمهر راستین فیلمنامه‌نویس سینما و تلویزیون در گفت‌وگو با خبرنگار گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا، اظهار داشت: یکی از اصلی‌ترین وظایف وزارت فرهنگ درجه‌بندی فیلم‌های سینمایی است تا مردم بتوانند آگاهانه فیلم مورد نظرشان را انتخاب کنند اما همین موضوع مهم که از دهه هفتاد مطرح شده است همواره با حواشی بسیاری روبرو بوده و درجه‌بندی معمولاً جنبه تبلیغاتی پیدا کرده و این در حالی است که درجه‌بندی فیلم‌ها در همه جای دنیا وظیفه وزارت فرهنگ است.

او افزود: مسأله دوم خط قرمزهای امنیتی است که در همه کشورهای دنیا وجود دارد. این خط قرمزها در کشورهای دیگر خیلی شفاف به فیلمسازان آموزش داده می‌شود و در همه جای دنیا خط قرمزها در یک سایت مرتبط توضیح داده شده و خطوطی که فیلمسازان باید رعایت کنند در قانون اساسی مطرح شده است. درجه‌بندی سنی و خطوط قرمز مشکلات چندانی برای سینماگران به وجود نمی‌آورند و مشکل اصلی از جایی ناشی می‌شود که در هر دوره شاهد سلیقه مدیران در تعیین خط قرمزها هستیم.

نویسنده فیلمنامه فیلم سینمایی «به همین سادگی» در ادامه اظهاراتش گفت: سلیقه مدیران همواره ممیزی‌ را در سینمای ما تحت تأثیر قرار داده و برای اینکه سینماگران در فضای امنی بتوانند فیلم بسازند باید این خط قرمزها مدون شده و مشخص شوند.

راستین تصریح کرد: همواره بسیاری از اعضای شورای پروانه ساخت و پروانه نمایش مثل منوچهر محمدی، آقای حیدریان و حتی آقای اربابی که پس از انجام فعالیت‌هایشان در این شورا تهیه‌کننده شده‌اند، خودشان به سانسور اعتراض کرده‌ و در واقع نتوانسته‌اند از مواضعشان در زمان حضور در شوراها دفاع کنند.

این فیلمنامه‌نویس تصریح کرد: تصور وزارت ارشاد بر این است که باید به نهادهای منتقد پاسخگو باشد و به انتقادهای آن‌ها توجه کند پس نمی‌تواند سیاستی داشته باشد که در جهت رضایت مردم باشد و چون نمی‌تواند پاسخگوی هنرمندان باشد اجازه بیان انتقادات را به آن‌ها نمی‌دهد.

راستین در ادامه اظهار داشت: تنها عامل آشتی‌دهنده مردم با سینما فیلم‌های جوانانی است که با پول خود فیلم ساخته‌اند وگرنه وزارت ارشاد در هیچ دوره‌ای نتوانسته برنامه‌ای برای آشتی دادن مردم با سینما داشته باشد. در واقع فیلمسازان ما همیشه سعی داشته‌اند که مردم را با سینما آشتی دهند اما از آنجا که حفظ موقعیت برای مدیران مهم‌تر بوده هیچ‌گاه نتوانسته‌اند قدمی در راستای رسیدن به این هدف بردارند و هر بار که صحبت از مدون کردن خط قرمزها شده از آنجا که دغدغه اصلی جلوگیری از انتقادها بوده، از مدون کردن طفره رفته‌اند و برای همین مسائل اخلاقی را بهانه کرده‌اند. بدون شک در این زمینه از سال 57 تا امروز هیچ پیشرفتی نداشته‌ایم و فیلمسازان با فضای گنگی در برابر سانسور و خط قرمزها مواجه بوده‌اند.

نویسنده فیلمنامه فیلم سینمایی «امروز» با اشاره به دخالت‌های بسیاری که نهادهای دیگر به مجوزهای صادر شده از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دارند، گفت: این مشکل همواره وجود داشته و ناشی از ضعف وزارت ارشاد است که نتوانسته خود را در برابر مجوزی که صادر کرده پاسخگو بداند. سینما یک بار با آقای مهاجرانی توانست به انتقادات پاسخگو باشد که پس از آن با او کاری کردند که امروز از صحنه سیاست و فرهنگ به طور کامل حذف شده است.

او افزود: برخی از انتقادها و فشارهایی که به وزارت ارشاد وارد است از سوی منتقدانی است که دوره قبل وزارت ارشاد را در دست داشته و مدعی هستند که سینما باید ارزشی و انقلابی باشد اما خود هیچ نمونه‌ای برای این ادعا ندارند و به جای نمونه‌سازی سعی دارند وجهه منتقد به خود بگیرند و به جبهه مقابل خود حمله‌ور شوند و این در حالی است که همچنان فیلم‌هایی چون «جدایی نادر از سیمین» و «طعم گیلاس» الگوی جوانان ایرانی برای فیلمسازی است.

راستین در پایان تصریح کرد: بسیاری از این انتقادات و تلاش‌ها در راستای رسیدن به منافع شخصی است که از می‌بینیم از گروه قبلی در وزارت ارشاد متوجه وزارت ارشاد امروز است. وقتی می‌بینیم مجریان قانون امروز نمی‌توانند از مواضع خود دفاع کنند و سینما را برای رسیدن به اهداف غیر سینمایی خود می‌فروشند این گفته که بسیاری از مشکلات در پی رسیدن به اهداف شخصی است، صحت پیدا می‌کند.

محمد نیک‌بین: ممیزی‌ در سینمای ایران سلیقه‌ای است / دخالت‌ نهادهای مختلف در مجوزهای وزارت ارشاد کمتر شده است

محمد نیک‌بین تهیه‌کننده سینما در گفت‌وگو با خبرنگار گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا، اظهار داشت: از آنجا که ممیزی و خط قرمزها در سینمای ما همواره سلیقه‌ای هستند، مدام در طول این سال‌ها شاهد تغییر در خط قرمزها و ممیزی‌ها بوده‌ایم. خط قرمزها در سینمای ما همواره مشخص نبوده و بستگی به این داشته که چه کسانی با چه تمایلاتی در شوراهای پروانه ساخت و پروانه نمایش حضور دارند.

نیک‌بین تصریح کرد: درباره ممیزی در سینما شاید تنها چند آیتم کاملاً مشخص است که همه می‌دانند در صورت پرداختن به آن با سانسور مواجه می‌شوند وگرنه بخش وسیعی از خط قرمزها اصلاً مشخص نیستند و همه چیز به سلیقه مدیران و افراد حاضر در شوراها برمی‌گردد.

او افزود: من در شرایطی بوده‌ام که مسئولان وزارت ارشاد فیلمم را فریم به فریم دیده‌اند و درباره جزئیات آن اظهار نظر کرده‌اند و در هر فریم برداشت‌هایی داشته‌اند که اصلاً مورد نظر ما نبوده است و اصلاً امکان ندارد یک فیلمساز آنقدر دقیق وقت بگذارد و هر فریم از فیلمش را با مفاهیمی که آن‌ها پیدا می‌کنند طراحی کند. هنوز هم همین وضعیت وجود دارد و اگر قرار باشد فیلمی اکران نشود از هر لحظه و هر صحنه‌اش مفهومی استخراج می‌شود که در خط قرمزها قرار می‌گیرد.

تهیه‌کننده فیلم سینمایی «واکنش پنجم» در ادامه گفت: در زمان ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد فیلم «تسویه حساب» سه سال توقیف بود و بعد به یکباره مجوز نمایش فیلم توقیفی ما صادر شد. این اتفاق برای شخص من اثباتی بر این مدعا است که هر مدیر با سلیقه خود فیلم‌ها را سانسور می‌کند و همه چیز به فردی بستگی دارد که در شورا است و می‌تواند ارتباط چندانی با وزارت ارشاد هم نداشته باشد.

این تهیه‌کننده تصریح کرد: معضل دیگر دخالت‌های نهادهای دیگر به مجوزهای صادر شده وزارت ارشاد است. بارها دیده‌ایم که فیلمی اکران شده و با فشار نهادهای مختلف از پرده سینما پایین کشیده شده است. در دوره ریاست جمهوری حسن روحانی این معضل را شاید کمتر دیدیم اما به نظر من همواره وجود داشته و همچنان وزارت ارشاد در برابر برخی طیف‌ها نمی‌تواند از مجوزهای خود دفاع کند.

او افزود: شاید برای رفع این مشکل نیاز باشد که وزارت ارشاد با طیف‌های مختلف تعامل داشته باشد و یا از هر طیف یک نماینده در شورای پروانه ساخت و پروانه نمایش حضور داشته باشد. با این اتفاق می‌توان امیدوار بود که این تنش‌ها کمتر شود وگرنه بعید می‌دانم به این زودی برای مدون شدن خطوط قرمز در سینما به نتیجه برسیم و قوانین تدوین شده اعمال شوند.