رونمایی از دیوان امام علی «ع»/ گردآوری شده توسط یاران او

به گزارش برنا، مراسم رونمایی از کتاب برگردان منظوم ترکی از دیوان منسوب به حضرت علی (ع) در کتابخانه امام خمینی (ره) برگزار شد. این کتاب شامل مجموعه اشعار منسوب به امام علی علیه السلام است که به زبان عربی سروده شده است. این اثر ارزشمند برای اولین بار توسط انتشارات قالان یورد تبریز در سال 1398 چاپ شده و چاپ دوم آن را مؤسسه انتشاراتی اسوه در قم به عهده گرفته است.

در این مراسم که به عطر نام امیرالمؤمنین آغشته بود، خلیل پروینی استاد ادبیات عرب دانشگاه تربیت مدرس، ناصر بابا محمدی مدیر انتشارات اسوه، مرتضی مجدفر سردبیر ماهنامه «شوق تغییر»، اسماعیل تاجبخش استاد ادبیات فارسی دانشگاه علّامه طباطبایی و حسین محمدزاده صدیق محقق و مترجم این کتاب حضور داشتند.

پروینی به اهمیت تحقیق در کلمات و ابیات بازمانده و منسوب به حضرت علی(ع) اشاره کرد و گفت: دین اسلام برای ترویج خود زبان و ادبیات هنر را انتخاب کرده است. می‌بینیم که مهم‌ترین معجزه قرآن، معجزه زبانی و بی‌مانند بودن آن در این زمینه است. هم‌چنین پیامبر مکرم اسلام خود را فصیح‌ترین و بلیغ‌ترین فرد که به زبان عربی صحبت می‌کند، معرفی می‌کند.

وی اضافه کرد: امیرالمومنین در خطبه 233 از نهج البلاغه زبان را تعریف کرده و می‌فرمایند: زبان پاره‌ای از وجود انسان است و ما اهل بیت امیران مملکت سخن هستیم. به عبارت دیگر، ریشه‌های درخت سخن در وجود 14 معصوم تنیده شده است. بنده معتقدم که بین معرفت، ادبیات و هنر رابطه تنگاتنگی وجود دارد. هرکس معرفتش بالاتر است، جهان‌بینی‌اش بالاتر، ادیب‌تر و هنرمندتر است.

این استاد دانشگاه در بخش دیگری از سخنان خود گفت: دین برای بیان مقاصد خود، زبان هنر را انتخاب کرده است. این موضوع نشان می‌دهد که اسلام با قالب‌های ادبی و هنری هیچ مشکلی نداشته و ندارد. البته باید دقت داشت که جهت‌گیری و هدف‌گذاری بسیار مهم است.

وی در پایان گفت: استاد صدیق در تحقیقات ترکی بی نظیرند و آثار کلیدی زبان و ادبیات اسلامی در ترکی را مانند دیوان نسیمی، فضولی، نباتی و غیره محققانه کار کرده‌اند. مقدمه ارزشمندی که در ابتدای کتاب درباره تاریخچه این دیوان بیان شده است، نشان‌دهنده تلاش استاد صدیق و اهمیت کار ایشان است.

اسماعیل تاجبخش دیگر سخنران این جلسه بود. او گفت: اگر بخواهم تفاوت نظم و نثر را برای شما توصیف کنم باید آن را به انسان با روح و انسان بی‌روح تشبیه کنم. فرم ادبی شعر برای شنونده جذابیت بسیار بالایی دارد و حضرت علی علیه السلام نیز از همین قالب برای بیان مفاهیم گوهربار خود استفاده کرده است.

مرتضی مجدفر با اشاره به صداقت مترجم در ترجمه دقیق این اثر گفت: باید از اهمیت ترجمه کتاب‌های مذهبی و معارف شیعه توسط دکتر صدیق سخن بگویم که حقیقتا کار بسیار بزرگی انجام داد و ویژگی بلاغی و ادبی اشعار منسوب به مولای متقیان را در این کتاب به زبان ترکی برشمردند.

در بخش دیگری از این مراسم، حسین محمدزاده صدیق صحبت کرد و گفت:‌ خدا را شکر می‌کنم که سبب شدم امروز چند ساعتی فضای این مکان علمی و فرهنگی با عطر نام حضرت امیر معطر شود.

وی اضافه کرد: وقتی از دیوان اشعار حضرت علی علیه السلام سخن می‌گوییم به این معنا نیست که آن حضرت مانند سعدی و حافظ شاعری پیشه داشتند و شعر می‌ساختند. اصلاً و ابداً چنین چیزی در هیچ سند تاریخی و ادبی وجود ندارد. بسیاری از علما هم شاعری را دون شأن معصومین(ع) می‌دانند، اما آن چه از مدارک و اسناد تاریخی به دست می‌آید، این است که پیروان و دوستداران امام علی(ع) همان گونه که کلمات قصار و خطبه‌ها و مواعظ آن حضرت را گردآوری کرده‌اند، در اندیشه گردآوری و تدوین سخنان منظوم و رجزهای میدان‌های نبرد آن حضرت نیز بوده‌اند. می دانیم که کلمات قصار، سخنان و خطبه‌های امام در چند جا گردآوری شده است که معروف‌ترین آنها نهج البلاغه است و تا عصر ما چندین مجموعه حاوی اشعار و سروده‌های منسوب به آن حضرت نیز تدوین شده است.

این محقق و مترجم بیان داشت: در اواخر سده چهارم سید رضی برگزیده‌ای از سخنان و خطبه‌های حضرت علی را گرد آورد و نام آن را نهج البلاغه گذاشت که تحقیقات ارزنده‌ای بر روی آن انجام گرفته و به 20 زبان ترجمه شده است. در کنار ترجمه‌های فارسی ترجمه‌های ترکی نیز اهمیت ویژه‌ای دارند که از قرن دهم به جا مانده است مانند ترجمه «علی غالب» که کلمات حضرت علی را به صورت تک بیتی و ساوجی زاده که آن‌ها را بر وزن مفاعلن، مفاعلن، مفاعلن به ترکی ترجمه کرده‌اند. از ترجمه‌های معاصر هم می‌توان کتاب «حکمت دریاسیندان اینجیلر» و ترجمه آقایان حیدر عباسی، مهدی زاده و محمد میرزا محمدزاده اهل شبستر را مثال زد.

محمدزاده صدیق تاکید کرد: با این حال کهن ترین گردآوری سخنان مسجع مولا علی که فعلا به دست ما رسیده است از ابو عثمان جاحظ بصری (160- 255 هـ.) ادیب بارع سده‌ی سوم هجری است. وی، یک صد جمله و بیت از فرمایشات امام علی را برگزید. پس از جاحظ بسیاری از پیروان و شیعیان علی علیه السلام به اندیشه گردآوری سخنان منظوم و غیرمنظوم حضرت علی افتادند مانند «آمدی معروف» که مجموعه‌ای با بیش 11 هزار جمله و کلمات قصار حضرت علی را گردآوری کرد و غرر الحکم و درر الکلم نام داد.

این چهره ادبی بیان داشت: در اوایل دهه هفتاد هنگامی که سرپرستی بخش ترکی در بنیاد بعثت را برعهده داشتم، به سبب آن که مردم جمهوری آذربایجان از چنگ امپراتوری شوروی رسته بودند بنا داشتیم که کتاب‌های اسلامی اولیه را به زبان ترکی انتشار دهیم. در آن سال‌ها پنج جلد اصول عقاید، 14 جلد سیره، 14 جلد حدیث، برخی از آثار حکیم ملا محمد فضولی و ... را ترجمه، تصحیح یا تألیف کردم. همچنین یک تک نگاری در شرح زندگانی امام علی(ع) تا شهادت به ترکی نوشتم که در ده‌ها هزار نسخه چاپ شد، قرآن را نیز ترجمه کردم و برگردان ترکی عمّ جزء را انتشار دادم. در کنار این کارها به فکر ترجمه دیوان افتادم. «دیوان حضرت علی(ع)» در اختیارم قرار گرفت. برخی از قطعات را منظوم ساختم و در هفته نامه سهند که هر هفته یک شماره 8 صفحه‌ای به ضمیمه روزنامه ی اطلاعات به زبان ترکی انتشار می دادم، درج کردم. اما این دو چاپ قانعم نمی کرد و خیلی برایم مفید نبود.