غار قلعه کرد آوج در ردیف قدیمی ترین محوطه های باستانی کشور است

به گزارش خبرگزاری برنا ازر قزوین؛ در سفر مونسان وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به استان قزوین شاهد اتفاق خوبی بودیم و با رونمایی از دندان انسان نئاندرتال که در قلعه کرد شهرستان آوج پس از دو سال کاوش مشترک با کشور فرانسه حاصل شد، بار دیگر اسناد معتبری در قدمت تاریخی منطقه قزوین بدست آمد که ارزش فراوانی دارد.

حضور باستان شناسان و تیم های کاوش در این مراسم فرصت خوبی بود تا در گفتگو با دکتر حامد وحدتی نسب مدیر گروه باستان شناسی دانشگاه تربیت مدرس در خصوص اهمیت این کاوش و ابزار انسانی بدست آمده در غار قلعه کرد آوج سوالاتی را مطرح کنیم.

* کاوش های باستان شناسی در قلعه کرد آوج از چه زمانی آغاز شده است؟

حامد وحدتی نسب: این کاوش های مشترک با کمک گروه هایی از ایران و فرانسه در سال های 97 و 98 صورت گرفت که منجر به کشف دندان انسان نئاندرتال شد، البته در بخش تحقیق به یک سری آزمایش نیاز داریم که برای رسوب شناسی و جانور شناسی استفاده می شود که امکانات آن در ایران وجود ندارد لذا از ظرفیت تحقیقاتی کشور فرانسه استفاده شده است.

کاوشها نشان داد نوعی از انسان های اولیه در محدوده جغرافیایی غار قلعه کرد از ۲۵۰ هزار سال قبل زندگی می کرده که این افراد شکار چی بودند و بتدریج منقرض شدند، این انسان خشن و غار نشین و از نظر رفتاری و مغز شبیه ما بوده ولی جمجمه بزرگتری داشته است.

*کاوش ها می تواند قدمت غار قلعه کرد را مشخص کند؟

بله نتایج این کاوش ها و« سن سنجی» نشان می دهد غار قلعه کرد از ۴۵ هزار سال هم قدیمی تر است و محوطه ای با قدمت ۱۰۰ هزار سال هم وجود داشته که قدیمی ترین سکونت گاه بشر محسوب می شود.

این کشف جدید یک دندان شیری انسان نئاندرتال متعلق به یک کودک ۶ تا ۹ سال است که ما برای اثبات قدمت به «میکرو سیتی اسکنر» نیاز داشتیم که با کمک محققان فرانسوی نتایج نشان داد با یک اثر انسان ناندرتال مواجهیم. 

* محوطه باستانی قلعه کرد آوج از چه درجه اهمیتی برخوردار است؟

بر اساس سن سنجی که در آمریکا انجام شده قدمتی بیش از 45 هزار سال در غار دیده می شود و در ردیف قدیمی ترین محوطه باستانی استان و کشور محسوب می شود، 

امسال به دلیل شیوع ویروس کرونا، کاوش در این محدوده متوقف شده و سال آینده ادامه خواهد یافت تا گزارش های بهتری استخراج شود، البته کاوش های ما در هر فصل یک ماهه با کمک 15 نفر از تیم ایرانی و یک تیم 15 نفره آزمایشگاهی در فرانسه که نظارت فنی می کنند صورت می گیرد.

«غار قلعه کرد» هم از نظر مکان قرار گیری و میزان اطلاعات باستانی که از آن بدست آمده و هم از نظر شناسایی گونه های جانوری که در آن زمان زندگی می کردند و در حال حاضر نیستد، مانند گور اسب و کرگدن دو شاخ که منقرض شده یک منطقه منحصر بفرد است که مشابه آن را در ایران کمتر داریم، ضمن این که خود محوطه پر از ابزار سنگی انسان نئاندرتال است.

رویکرد ما درمحوطه تاریخی غار قلعه کرد به عنوان یک پروژه ۱۰ تا ۲۰ ساله است و این محدوده می تواند به استخراج اطلاعات ارزشمندی از دوره های تاریخی را در اختیار پژوهشگران و علاقمندان قرار دهد و به روشنگری کمک کند.

آیا مشابه محوطه تاریخی قلعه کرد در کشور داریم که ابزار انسانی در آن یافت شود؟

شاید جای دیگر مشابه داشته باشیم که آثاری از این انسان دیده شود چون مواد فرهنگی انسان نئاندرتال در ایران زیاد است اما از این مناطق بقایای بدنی محدودی بدست آمده از جمله یک استخوان در سال 1349 که آمریکاییان در کرمانشاه بدست آوردند و یک دندان دیگر هم که در کرمانشاه کشف شد که مربوط به یک انسان است اما آنچه در غار قلعه کرد کشف شده از نظر تاریخی اهمیت زیادی دارد و نشان می دهد در این ناحیه از ایران از 100 هزار سال قبل به صورت پیوسته انسانها سکونت داشته اند و سبقه عظیم تاریخی ایران بسیار بالاست. 

*کاوش های باستان شناسی در ایران و استان چه وضعیتی دارد؟

در خیلی از مناطق کشور، کاوش های باستان شناسی داریم که حمایت ادارات میراث فرهنگی از نظر مالی اهمیت دارد و آنچه در قزوین توانست به تسریع در کاوش کمک کند، پشتیبانی میراث فرهنگی استان قزوین در تامین اعتبار برای کاوش هاست که خیلی خوب انجام شده است.

به هر حال هزینه کاوش ها زیاد است و در هر فصل 50 تا 60 میلیون تومان هزینه دارد که اگر کاوش با کمک تیم های خارجی صورت گیرد، هزینه های ارزی هم در آن پیش بینی می شود.

آیا محوطه های تاریخی در قزوین ظرفیت تبدیل شدن به سایت موزه را دارند؟

بله این مناطق ظرفیت تبدیل شدن به سایت موزه را دارند که در این راستا در محوطه قلعه کرد آوج، درب ورودی نصب شده تا محافظت می شود که می تواند یک مدلی از زندگی انسان های نخستین در آن باز سازی شود و بازدید کننده در حال و هوای زندگی آن دوران قرار گیرد و انسان های غارنشین و پوست کندن شکار و فعالیت روزمره را ببیند که می تواند کار شاخصی باشد.

* آیا تیم های جوان کاوش گر ما از تخصص و توان لازم در این کار مهم برخوردارند؟ 

تیم های کاوش آموزش دیده اند و نسل جدید ما که با حضور دانشجویان رشته باستان شناسی هم شکل گرفته تسلط خوبی به زبان انگلیسی دارند و تواناتر و  با استعدادترند.

مهمترین مشکل و چالش در این عرصه پراکندگی در کاوش ها و کارهای باستان شناسی است لذا اگر کاوش ها هدف محور و سازمان مند شود اتفاق بهتری رخ می دهد و ما باید دنبال یک یا چند پرسش بزرگ در کاوش ها باشیم  و پرسش های ملی را مطرح کنیم و تیم های کاوش را بر این اساس تنظیم و وارد فعالیت شوند تا به دستاوردهای بهتری برسیم.

*ظرفیت قزوین در عرصه محوطه های باستانی چگونه است؟

خوشبختانه قزوین بیشترین محوطه های باستانی در ایران را دارد و بر خلاف کسانی که فکر می کنند خوزستان و فارس در این زمینه شاخص هستند اما قزوین ظرفیت های بی نظیری دارد و یک منطقه نمونه بزرگ باستان شناسی ایران محسوب می شود و بدون اغراق هر مورد باستانی که در مناطق مختلف ایران یافت می شود حتما مشابهی در قزوین دارد و این ظرفیت بسیار ارزشمند است.

برای حفظ این محوطه ها یک راهکار اساسی داریم و این که به مردم بگوییم این محوطه های تاریخی قیمت و ارزش مادی ندارند و برای شهروندان نمی تواند وسوسه انگیز و سودآور باشد بلکه تنها کاوش در آنها می تواند به کسب اطلاعات هویتی و تاریخی کمک می کند لذا طمع کردن و نگاه سودجویانه به آن اشتباه فاحشی است که می تواند به تخریب این آثار منجر شود در حالی که فقط ارزش تحقیقاتی و پژوهشگری دارد و اگر این رویکرد تبیین شود خود مردم هم حافظ و نگهدارنده این منابع ارزشمند باستانی خواهند بود و نگرانی ها برطرف می شود.

کشف دندان نئاندرتال از کاوش های ارزشمندی است که در محوطه های تاریخی استان قزوین صورت گرفته و ارزش و قدمت این منطقه باستانی را اثبات می کند ، امید در آینده نیز ا حمایت های میراث فرهنگی از تداوم کاوشها به دستاوردهای دیگری در این استان دست یابیم.