انیمیشن لوپتو و نکاتی که نباید از آن غافل شد

هدایت فرهنگی و انگاره‌سازی برای مخاطب رسانه‌ای همواره در دورۀ کودکی آسان‌تر خواهد بود. ضمیر پاک انسان در بازۀ سنی کودکی و حتی نوجوانی آمادۀ پذیرش حقایق و تربیت شدن است به جرات می‌توان ادعا کرد که حتی هرآنچه کودک در آن بازۀ سنی یاد بگیرد به سختی قابل تغییر است بنابراین باید برای ارائۀ خوراک رسانه‌ای به کودک و نوجوان ایرانی وسواس و دقت خاصی به خرج داد.

همین اثر مرکبی که انیمیشن و محتوای رسانه‌ای ویژۀ کودک و نوجوان بر روی ضمیر ناخودآگاه آن‌ها دارد، شاید یکی از دلایل اصلی باشد که متولیان امر، انیمیشن را جزو صنایع خلاق محسوب می‌کنند. آثاری که خلاقانه آینده یک کودک را می‌سازد، بیراه نگفته‌ایم اگر ادعا کنیم که یکی از نقاط ضعف اصلی ما طی سال‌های گذشته همین کم‌توجهی به عرصۀ انیمیشن سریالی و سینمایی کودک است.

سختی‌های راه نباید ما را زمین‌گیر کند

گاهی با متولیان امر که صحبت می‌کنیم از سختی‌هایی مانند هزینۀ بالای ساخت، زمانبر بودن و ... به عنوان دلایل عقب ماندن در این صنعت خلاق صحبت می‌کنند اما این لیوان نیمۀ پری هم دارد، انیمیشن برای دیده شدن و اصطلاحاً فتح گیشه نیازی به اسم‌ها و قرارداد با یک دوجین ستارۀ سینمایی ندارد، ستارگانی که البته همواره رجوع به آن‌ها فروش را برای یک اثر تضمین نمی‌کند.

آنچه که انیمیشن را بیش از پیش جذاب می‌کند، شخصیت‌پردازی مناسب و توجه به قصه است، دو نکته‌ای که اگر دقت و ظرافت کافی در آن رعایت شود به جرات می‌توان ادعا کرد که ضمن کاهش هزینه، امکان خلق یک شاهکار را نیز میسر می‌کند همانطور که انیمیشن دوبعدی شکرستان طی سال‌های گذشته چنان رونق گرفت که کمتر کودک ایرانی را می‌توان یافت که بخش‌های از آن را ندیده باشد، شکرستان چنان موفق بود که علاوه بر اصل قصه، محصولات ارزش آفرین زنجیره‌اش (لوازم تحریر، اکسسوری و...) نیز کودک و نوجوان ایرانی را به وجد آورد، هرچند به جز شکرستان انیمیشن‌ها دوبعدی دیگری مانند پهلوانان هم خاطرات جذابی برای کودک و نوجوان ایرانی خلق کرده است.

تاثیر انیمیشن در زندگی کودک

این صنعت خلاق چنان تأثیری بر ذهن و جان کودک انسان دارد که کشورهای پیشرفتۀ جهان بخش قابل توجهی از بودجۀ رسانه‌ای خود را صرف گسترش آن می‌کنند، چنان که کشور هم‌قاره‌ای ما (ژاپن) طی چند دهۀ گذشته با سرمایه‌گذاری و صرف زمان زیاد بر کارتون دوبعدی فوتبالیست‌ها چنان تحولی در نسل جوان خود به وجود آورد که بازیکنان این کشور در جام‌جهانی قطر موفق شدند دو غول بزرگ فوتبال جهان (آلمان و اسپانیا) را شکست دهند، پیروزی‌هایی که کم‌تر کسی توانست آن را ببیند و یاد کارتون خاطره‌انگیز فوتبالیست‌ها نیافتد؛ ژاپنی‌ها چنان در آن انیمیشن فعل خواستن را برای کودک صرف می‌کردند که حتی ما در دورۀ کودکی به عنوان یک بچۀ بیگانه آن را تماشا می‌کردیم به وجد می‌آمدیم.

نکتۀ جالب این بود که حتی وقتی ژاپن در بازی با کرواسی از دور بازی‌ها حذف شد، بسیاری از دوستداران فوتبال به شوخی عنوان کردند که علت حذف ژاپن در بازی‌های جام‌جهانی قطر عدم کشیده شدن مسابقات کارتون فوتبالیست‌ها به پنالتی‌ها است!

گاهی اوقات متولیان مدیریت فرهنگی در ایران از این اثر مرکب فرهنگی غافل می‌شوند، آن‌ها کاملاً بی‌توجه به این نکته هستند که برای اشاعۀ فرهنگ اصیل ایرانی و اسلامی باید تا می‌توانیم محتوای متناسب با آن برای کودک خود تولید کنیم، برنامه‌هایی که عناصری مانند جذابیت، موزیکال بودن، هماهنگی با فرهنگ ایرانی اسلامی و ... را توآمان باهم داشته باشد، درحالی که میدان عمل از چنین واقعیتی فاصله دارد و کودک ایرانی این سال‌ها اندک محتواهای جذابی مانند فرمانروایان مقدس، شکرستان، داستان‌های شاهنامه، قصۀ ما مثل شد، فیلشاه، پسر دلفینی و حالا لوپتی به خود دیده است، البته هربار هنرمندان کشور ما دست به کار شده‌اند، استقبال خوبی نیز از سوی مخاطب خود دریافت کردند.

متولیان فرهنگی ما باید بدانند که نمی‌توان به دختر ایرانی انیمیشن باربی 1،2،3 و ... نشان داد یا پسر ایرانی را غرق در دنیای بنتنی، بتمنی و ... رها کرد و توقع داشت که کودک ما براساس آموزه‌های ایرانی و اسلامی بزرگ شود و شناخت کافی از آن‌ها به دست بیاورد اگر می‌خواهیم که میدان هم‌آوردی فرهنگی را واگذار نکنیم، یکی از راه‌های اساسی آن ساخت و انتشار گستردۀ انیمیشین‌ها و بازی‌های رایانه‌ای مبتنی بر فرهنگ ایرانی و اسلامی است.

لوپتو انیمیشنی‌ ایرانی 

لوپتو یکی از جدیدترین آثار انیمیشن‌ها ایرانی به کارگردانی عباس عسکری و نویسندگی فرشاد امین‌زاده، محمدحسین صادقی و عباس عسکری در ژانر ماجراجویی و خانوادگی است که هنگام تماشای آن در کنار کودکان به وضوح شاهد لذت بردن آن‌ها از دیدن لوپتو خواهید بود.

تحلیل لوپتو از منظر نشانه‌شناسی به ما نشان می‌دهد که این انیمیشن بر دال مرکزی پدر و خانواده ساختار یافته است و مفاهیم ارزشمندی همچون «شکست» و «امیدواری» را روبروی فرزندان ما قرار می‌دهد، این کارتون از کودک ایرانی می‌خواهد که مقابل شکست‌ها ناامید نشوند و بعد از هرسختی برای از بین بردن آن تلاش بیشتری کنند، همنوع خود را دریابند و انسان‌ها را براساس پیش داوری‌های خود قضاوت نکنند همانطور که خواهر آقای کمالی در ابتدای ورود خود به داستان لوپتو تصور می‌کند که باید صرفاً براساس دانسته‌های قبلی خود و همچون بیمارانی غیرقابل درمان با بیماران آسایشگاه برادر خود رفتار کند اما سیر داستان نتیجۀ متفاوتی را پیش روی وی قرار می‌دهد.

مافیا در لوپتو هم وجود دارند!

مفهوم جالب دیگری که شاید در دال‌های پیرامونی این سریال برای برخی قابل شناسایی باشد، آموزش مبارزه با فساد و ناامید نشدن از آن است، بدمن داستان این انیمیشن رئیس صنف اسباب بازی فروش‌ها معرفی می‌شود که تلاش دارد با طراحی توطئه و خرابکاری‌های صنعتی مانع از رشد تولیدکننده‌های داخلی شود تا خود به وسیلۀ وارد اصطلاحاً پول چاپ بزند اما کارگردان و نویسندۀ این اثر به خوبی از مخاطبش می‌خواهد که مقابل چنین زیاده‌خواهی‌های تسلیم نشود و کاملاً مصرانه تا لحظۀ آخر با آن مبارزه کند؛ چرا که این عدم همراهی و تسلیم نشدن، این امکان را به وجود می‌آورد که متخلف در چنگال قانون معرفی شود.

عناصر جذاب بصری و صوتی

ذهن و سلیقۀ انسان در دورۀ کودکی معمولا به نحوی است که انیمیشن‌های موزیکال، اکشن و دارای صحنه‌های شاد را می‌پسندد، لوپتو تا حد قابل قبولی از همۀ این عناصر بهره‌مند است و خلاقانه مخاطب کم سن و سال خود را همراه می‌سازد. موزیک ویدئوهای شاد، جذاب و دوست‌داشتنی دو سه باری در طی داستان پخش می‌شود، موزیک‌هایی که مملو از مفاهیم آموزنده و تشویقی برای کودک است.

لوپتو صحنه‌های اکشن هم کم ندارد از تعقیب و گریز خودرویی میان شخصیت‌های خوب و بد داستان تا مبارزات جذاب بین آن‌ها که کودک بدون دیدن هرگونه خون و خونریزی یا خشونت افسارگسیخته از هیجان صحنه‌های اکشن هم بهره‌مند می‌شود.

آموزش گفتمان دینی در قالب انیمیشن

نکتۀ جذاب دیگر در لوپتو ساخت این انیمیشن بر اساس آموزه‌های دینی اسلامی است، کارتون‌ها همواره یکی از بهترین ابزارها برای انتقال ایدئولوژی به نسل آینده هستند همانطور که صهیونیست‌ها با استفاده از دو انیمیشن تام و جری و میکی موس سعی کردند تا نماد موش مظلوم را طراحی کنند و لقب موش بد را در ذهن کودکان نابود کنند، ماهم باید از انیمیشن برای آموزش ایدئولوژی خود به نسل بعد استفاده کنیم.

شما اگر قسمت‌های مختلف تام و جری را تماشا کرده باشید، دستکم چندبار به خاطر می‌آورید که این کارتون بر اساس آموزه‌های عهد عتیق و جدید از مرگ و دنیای پس از آن صحبت می‌کند تا کودک قشر هدفش را برای پذیرش این ایدئولوژی آماده کند، البته برخی از انیمیشن‌ها نیز به ترویج مفاهیمی همچون کابالا و پرستش ابلیس می‌پردازند که انصافاً تماشای بدون آگاهی آن‌ها برای مخاطب خطر آفرین است.

لوپتو اما رویۀ متفاوتی در پیش گرفته است و به عنوان یک کارتون ایرانی، ایدئولوژی اسلامی ایرانی را هم ترویج می‌کند، عناصر ماوراطبیعه در این انیمیشن وجود دارند اما چند نکته بسیار ظریف در آن گنجانده شده است از جمله اینکه فرشتگان فقط به اذن خداوند اجازۀ کمک به بندگان زمینی را دارند، ضمن اینکه یاری رساندن آن‌ها به هیچ وجه از جنس اثرگذاری مادی نیست و راهنمایی الهی برای انسان‌ها وظیفۀ اصلی آن‌ها است، اثرگذاری مادی آن‌ها صرفاً در معدود مواردی مانند انتقال غذای بهشتی از ماورا به زمین برای حضرت مریم (س) انجام می‌شود.

تفکیک وظایف ملائک الهی، وابسته بودن وجود آن‌ها به ذات اقدس الهی، کمک‌های معنوی الهی به انسان در تمام مراحل زندگی از جمله دیگر موارد دینی است که بسیار هنرمندانه و غیرمستقیم در این سینمایی کارتونی گنجانده شده است.

غربی‌ها نیز در بسیاری از کارتون‌های خود مفاهیم اعتقادی که دارند را به کار می‌برند، موضوعاتی مانند تناسخ، قدرت اثرگذاری شیاطین بر زندگی اخروی انسان (انحرافی فکری) (انیمیشن هرکول)، اتفاقی بودن همۀ وقایع در زندگی انسان (انیمیشن شانس) و ما نمی‌توانیم کودکان بی‌دفاع ایرانی را در برابر این تهاجم گفتمانی بی‌دفاع رها کنیم، بهترین راه نیز ساخت انیمیشن‌هایی مانند لوپتو است که مفاهیم ارزشمند معنوی ما را هم به نسل بعد منتقل کند.

امیدواریم که مسئولین امر همت دوچندانی به خرج دهند تا آثار بیشتری همچون لوپتو، در فواصل زمانی کوتاه‌تر پای به عرصۀ وجود بگذارند و کودکان ایرانی با انبوهی از محتواهای ارزشمند همچون لوپتو بزرگ شوند.