بازیگران تئاتری کف دستمزدشان را هم نمی‌گیرند

حسین پارسایی، کارگردان تئاتر، در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری برنا با اشاره به مبنای دستمزد بازیگران در تئاتر گفت: 10 سال پیش قرارداد تیپ در خانه تئاتر تصویب شد که بیس دستمزد هنرمندان بود، یعنی تحت عنوان کف دستمزد قرار گرفت. با گذشت زمان، این قرارداد مورد استفاده اهالی تئاتر قرار نگرفت. بنابراین آنچه که به‌عنوان تولیدات نمایشی روی صحنه‌ها می‌بینیم حاصل توافق تهیه‌کننده با عوامل است. در تئاتر هم مانند سینما تعرفه‌ای که همه نسبت به او پایبند باشد وجود ندارد.

وی نقش دولت در حمایت از تئاتر را ناچیز دانست و بیان داشت: ارتباط بخش دولتی با تئاتر آنقدر محدود است که در واقع هیچ کمک قابل توجه صورت نمی‌گیرد. الان بخش اعظم نمایش‌هایی که روی صحنه هستند فارغ از گروه‌هایی که کمک هزینه‌های ناچیزی می‌گیرند به صورت خصوصی فعالیت می‌کنند. حال ممکن محل اجرایشان در تالارهایی باشد که مربوط به بخش دولتی است مثل تئاتر شهر و... یا در تماشاخانه‌ها خصوصی باشد. به‌طور کلی در حال حاضر هیچ متر و معیاری جز توافق برای تعیین دستمزد هنرمندان در تئاتر وجود ندارد.

این کارگردان ادامه داد: اگر تعرفه‌ای باشد که بتوان به آن استناد کرد و بر اساس توانمندی و شهرت بازیگران تعیین دستمزد شود، علی‌القاعده پرداخت دستمزدها نظام مند می شود. مشکل این است حتی اگر قانونی هم وجود داشته باشد معمولا این نوشته‌ها بدون نظارت است. ممکن است یک نمایش با 50 میلیون تومان تولید شود و بازگشتش از طریق گیشه چندین برابر باشد، گاه ممکن است به دلیل اینکه قیمت بلیت تئاتر را خیلی نمی‌توان بالا گذاشت، نمایشی پرهزینه باشد و نتواند سرمایه اولیه خود را برگرداند. اینجا یک تعادلی باید به وجود بیاید که یک تئاتر قرار است چقدر هزینه کند و چقدر بخشی از آن از طریق گیشه برمی‌گردد تا متناسب با این دو فاکتور دستمزد هنرمندان آن پروژه تعیین شود.

کارگردان نمایش «مولن روژ» با اشاره به کم بودن قیمت بلیت تئاتر گفت: در حال حاضر قیمت بلیت تئاتر کمتر از هزینه تولید آن است. ممکن است به من خرده گرفته شود تو خودت قیمت بلیت نمایش‌هایت 185 هزار تومان است، اما باید بگویم با همان 185 هزار تومان هم نتوانستیم هزینه تولید خیلی از نمایش‌ها را برگردانیم. این هزینه تولید است که دستمزدها و قیمت بلیت یک پروژه را تعیین می‌کند.

وی افزود: در یک نمایش، دکور متوسط، چند دست لباس، هزینه‌های جانبی برای تمرین و تدارکات و... حداقل بین 150 تا 200 میلیون تومان هزینه برمی‌دارد. چطور می شود یک گروه نمایشی را با 10 بازیگر برای 3 ماه تمرین و یکی، دو ماه اجرا با 10 میلیون تومان بیاوریم؟ کدام هنرمند حاضر است با ده میلیون تومان 4 ماه از وقتش را بگذارد؟

پارسایی با اشاره به لزوم حمایت دولت از تئاتر بیان داشت: وقتی می‌گویند قیمت بلیت تئاتر نباید گران باشد، باید مستقیم یارانه‌های دولتی را نشانه گرفت. بودجه ای در مرکز هنرهای نمایشی وجود دارد به نام «یارانه نمایشی برای حمایت از مخاطب تئاتر» که عملا الان بی‌استفاده است. اگر تولید یک نمایشی 300 میلیون تومان هزینه بردارد و قیمت بلیت آن متناسب با هزینه‌اش نباشد، وظیفه این یارانه این است خلا را جبران کند و بلیت 100 هزار تومانی را 40 هزار تومان به مخاطب بفروشد، تا هم عوامل نمایش ضرر نکنند هم مخاطب پول زیادی نپردازد. اما متاسفانه الان یارانه و حمایتی وجود ندارد، بعد بعضی‌ها می‌گویند چرا بلیت تئاتر گران می‌شود! اگر این شرایط ادامه پیدا کند؛ یعنی نمایش‌ها پرهزینه و بلیت‌های ارزان باشد، ما باید در انتظار تئاترهای کوچک بدون دکور و ساده باشیم.

حسین پارسایی در مورد مشکلات دانشجویان فارغ‌التحصیل از رشته‌های نمایشی گفت: ما سالی 1000 فارغ‌التحصیل هنرهای نمایشی داریم که براساس آمارها تنها 10 درصد یعنی 100 نفر مشغول به کار در رشته خود می‌شوند و بقیه باید لیسانس خود را کنار بگذارند و مشغول کار دیگری شوند. مشکل این است همین 100 نفری که وارد کار می شوند نمی‌توانند کف دستمزد خود را بگیرند. در مباحث اقتصادی اگر بخواهیم تعادلی ایجاد کنیم می‌بینیم نه می‌توان به گروه‌های نمایشی که نیاز به دکور خوب دارند خرده گرفت، نه می‌توان به مرکز هنرهای نمایشی رجوع کرد چون عملا حمایتی نمی‌شوند و نه می‌توان قیمت بلیت را پائین آورد چون سراسر ضرر می‌شود. بنابراین باید فکر اساسی درمورد این قضیه شود که وظیفه صنف است.

وی ادامه داد: من موافق نیستم هنرمندان دستمزدهای غیرمتعارف بگیرند، این تصمیم خود کارگردان و تهیه‌کننده است. اما اگر قرار باشد هنرپیشه‌ای در نقشی بازی کند باید حداقلِ دستمزدش را بگیرد. من شنیدم مرکز هنرهای نمایشی بین 7 تا 25 میلیون تومان به گروه‌های نمایشی کمک هزینه می‌دهد. همه می‌دانیم این پولِ چای و بیسکویت یک گروه است که فقط چند ماه تمرین می‌کنند. اگر با این شرایط قیمت بلیت را هم 30 هزار تومان بگذاریم و در خوشبینانه‌ترین حالت سالن هم هر شب پر شود باز هزینه تولید در نمی‌آید.

این کارگردان با اشاره به قیمت بلیت تئاتر در کشورهای دیگر گفت: تئاتر یک هنر گران است. در هر جای دنیا اگر بخواهید تئاتر خوب بینید باید 12 تا 150 یورو، 20 تا 180 دلار، 13 تا 140 پوند هزینه کنید. این مبالغ میانگین و شناور هستند که براساس هزینه تولید نمایش‌ها برای مردم عرضه می‌شود. در کشورهای دیگر بخش‌های دولتی به کمپانی‌ها بودجه می‌دهند و هر ساله از آنها گزارش عملکرد می‌گیرند اما متاسفانه در ایران هیچ کمپانی وجود ندارد و گروه‌های نمایشی هم که کمک هزینه می‌گیرند مستقر نیستند. تماشاخانه‌های خصوصی هم که هشت‌شان گروی نُه‌شان است. طبیعی است در این شرایط اگر بخش خصوصی وارد می شود تمام تلاش خود را می کند حداقل ضرر نکند. دلیل افزایش بلیت‌ها فقط همین موضوع است.

حسین پارسایی در پایان اظهار داشت: اگر روند به همین شکل ادامه پیدا کند قطعا بخش خصوصی هیچ انگیزه‌ای نخواهد داشت تا در بخش فرهنگ و هنر این کشور سرمایه‌گذاری کند و تئاتری که امروز با مهر و عشق و علاقه در آن زندگی می‌کنیم در آینده نه چندان دور نمی‌تواند به شکل شایسته ادامه دهد. این واقعیتی است که همه می‌دانند و باید به حال آن فکری شود.