از «خاری در گلو» تا لوگوی سریال که «شریفی نیا» طراحی کرد

 به گزارش خبرگزاری برنا، در سال 1370 داود میرباقری فیلمنامه سریالی با عنوان «خاری در گلو» را براساس زندگی حضرت علی ابن ابوطالب (ع) به صدا و سیما ارائه می دهد.

از میرباقری خواسته می شود فیلمنامه اش را بازنویسی كند و این روند و اعمال اصلاحیه ها تا چند بار تكرار می شود. 

سرانجام با تأیید مسؤولان وقت تلویزیون، نخستین سریال مهم تاریخی مذهبی صدا و سیما در چنین ابعادی كلید می خورد. «خاری در گلو» -كه اشاره به خطبه «شقشقیه» علی (ع) در نهج البلاغه دارد - در سال ۱۳۷۳ با حضور ۱۵۰ بازیگر اصلی و بیش از ۵ هزار هنرور از نیروهای ارتش مقابل دوربین می رود.

داریوش ارجمند نقش مالك اشتر را دارد.میرباقری، اما آمده تا كاری كند كارستان و در این راه از بسیاری باتجربه های دیگر بازیگری هم دعوت به همكاری كرده است. بهزاد فراهانی لباس معاویه بن ابوسفیان را می پوشد.

زنده یاد مهدی فتحی، چه زیبا یكی از زشت كارترین نزدیكان دسیسه چین معاویه یعنی عمرو عاص می شود. ویشكا آسایش در نقش قطام، چنان حیله های زنانه ای می اندیشد كه با اجرای خوب بازیگرش درگذر سال ها همچنان از آن به عنوان بهترین نقش او یاد می شود.

اكبر عبدی، سیروس گرجستانی، سعید نیكپور، پرویز پرستویی، انوشیروان ارجمند، اصغر همت، عنایت ا... شفیعی، مرحوم جواد خدادادی، عنایت بخشی، كریم اكبری مباركه در نقشی که کمتر کسی آن را می پذیرفت،ابن ملجم شد.
 
آتش تقی پور، مرحوم جهانگیر فروهر، نادر رجب پور، عباس امیری، بهمن زرین پور، چنگیز وثوقی، كامران فیوضات،  مرحوم باقر صحرارودی و ... هم هستند.

میرباقری یكی از جذاب ترین نقش ها را از لحاظ دراماتیك و یكی از منفورترین ها را از منظر تاریخ، به چهره ای ناشناس می سپارد. میرباقری كه سال ۷۳ در خلال پیش تولید سریال امام علی (ع)، «آدم برفی» را در سینما ساخته، نقش ولید را به یكی از بازیگران آن فیلم می سپارد.

همین می شود كه محمدرضا شریفی نیا پس از چهره هایی چون اكبر عبدی، پرویز پرستویی و داریوش ارجمند از آدم برفی، به سریال امام علی(ع) می آید. در واقع یكی از بازیگران پرحاشیه امروز سینما و تلویزیون، از همان روزهای ابتدایی فعالیتش نیز، حضورش با نقشی حاشیه ساز و جنجالی رقم می خورد!

عوامل پشت دوربین

سازندگان سریال در پشت دوربین نیز چیزی كم از بازیگران ندارند، هنردست عبدا... اسكندری چه بی نظیر روی چهره هنرپیشگان می نشیند؛ هنوز همه خراش روی چشم مالك اشتر را به یاد دارند.

مرحوم مازیار پرتو تصاویر سریال را با ظرافت در قاب دوربین خود ثبت می كند. در نهایت این فرهاد فخرالدینی است كه با ملودیهای سحرانگیزش، موسیقی ای در شأن نام صاحب مجموعه می سازد تا صدای گرم صدیق تعریف روی آن بنشیند. ضمن اینكه نباید از تدوین مهرزاد مینویی و صدابرداری محسن روشن نیز بدون تمجید گذر كرد.


پخش سریال و آغاز انواع موضع گیری ها

تلویزیون تا پیش از سریال امام علی (ع)، مجموعه ای با این گستردگی و وسعت تولید نكرده بود.

گرچه ساخت و پخش این سریال، مسیر را برای تولید آثاری عظیم با مایه های مذهبی به خوبی هموار كرد (سریال های «ولایت عشق» با موضوع زندگی حضرت امام رضا (ع) به كارگردانی و نویسندگی مهدی فخیم زاده، «تنهاترین سردار» براساس زندگی امام حسن (ع) ساخته فخیم زاده، «مختار نامه»به نویسندگی و كارگردانی داود میرباقری و ... آثاری از این دست هستند كه پس از سریال امام علی (ع) ساخته شدند).


ساخت سریال حدود سه سال به طول انجامید و به دلیل پیشگام بودن مجموعه در قیاس با دیگر تولیدات تلویزیون تا آن زمان، سازندگان با مسائل و دغدغه های زیادی مواجه شدند، اما سرانجام پخش مجموعه از سال ۱۳۷۶ در شبكه یك سیما آغاز شد.


یكی از مهمترین بازخوردها در مواجهه مخاطبان جدی تر با سریال این بود كه چرا نویسنده و كارگردان برخلاف تصورهای اولیه، تمركز بیشتری روی شخصیت های منفی به خصوص ولید و قطام (منابع تاریخی نیز تا این حد به قطام اشاره ندارند) داشته و در مقابل، چندان به خود حضرت و اصحابش نپرداخته است.

برخی نیز نحوه پرداخت به خلیفه سوم و عایشه را برنتافتند. هر چند مجموعه از چنان استحكام و جذابیتی برای اغلب بینندگان برخوردار بود كه این انتقادات نیز چیزی از ارزش های آن كم نكرد.

میرباقری آنچه پیش از این در سریال های «رعنا» و «گرگ ها» اندوخته بود، به خوبی صرف سریال امام علی (ع) كرد كه بحق همچنان یكی از – و بی اغراق تنها- مجموعه مذهبی كم عیب و نقص و خوش ساخت به یادگار باقی مانده است.

حاشیه ها

- طراح لوگوی سریال امام علی (ع) محمدرضا شریفی نیا بود.

- ویشكا آسایش، بازیگر نقش قطام از سوی مرحوم مازیار پرتو، مدیر تصویربرداری سریال به میرباقری معرفی شد و اتفاقاً با معیارهای كارگردان هم  همخوان بود.

- میرباقری علاقه مند بود این مجموعه به شیوه ۳۵ میلیمتری و روی نگاتیو ضبط شود تا ماندگاری بیشتری پیدا كند، اما چون این سریال نخستین تجربه مذهبی تلویزیون با این حجم و كیفیت بود و فیلمبرداری آن در قیاس با تصویربرداری هزینه های گزافی طلب می كرد با آن موافقت نشد.

- تهیه كنندگی این سریال را محمد بیك زاده بر عهده داشت كه پس از آن كمتر نامی از او شنیده شد.

- نقش امام علی (ع) را در سكانس هایی كه از پشت و یا اینسرت (بسته دستها یا پاها) بودند، مرحوم مهدی فتحی بازی كرد. جالب آن كه او در بسیاری از سكانس ها به نقش عمرو عاص در حال دسیسه چینی علیه امام علی (ع) بود!

- مدیریت دوبلاژ سریال را بهرام زند به عهده داشت. خود زند به جای عمار یاسر (سعید نیكپور) گویندگی كرد. دوبلور مالك اشتر هم منوچهر اسماعیلی بود. نقش ابوموسی اشعری (عباس امیری) را نیز پرویز بهرام گفت.

مرحوم  مهدی فتحی، بهزاد فراهانی، پرویز پرستویی و ... از بازیگرانی بودند كه به جای خودشان صحبت كردند.