قابلیت اکو برای تاثیرگذاری منطقه‌ای

با وجود دستاوردهای اکو در روابط با موسسات و نهادهای بین المللی و منطقه ای، حمل ونقل، پروژه های مشترک در زمینه امنیت غذایی و بخش صنعت و معدن و انرژی و تحقیقات اقتصادی و سپری شدن دو دهه از فعالیت سازمان ، هنوز فاصله زیادی با تحقق آرزوهای بلند موسسات اکو داریم.

چنانچه در شرایط سیاسی، اقتصادی و اجتماعی منطقه دقت کنیم در می یابیم که واقعا هیچ عامل مهم سیاسی و اقتصادی وجود ندارد که موجبات کندی همکاری درمیان کشورهای عضو باشد و اراده سیاسی کشورهای عضو که در بالاترین سطوح ممکن یعنی اجلاس سران و شورای وزیران اعلام و نهادینه شده است، تاکیدی بر این موضوع است و تجربه سالهای اخیر نشان داده است که در صورت رفع موانع نه چندان مهم موجود، اکو می تواند پروژه های بسیار مهم و تاثیرگذاری را به اجرا بگذارد.

منطقه اکو با وسعتی حدود 8 میلیون کیلومتر مربع یکی از راهبردی ترین موقعیت ها را در نقشه جغرافیایی زمین دارد.در این منطقه از شمال با روسیه، در شرق با چین و هند، در غرب با اتحادیه اروپا و در جنوب و جنوب غربی با خاورمیانه ، دنیای عرب و شمال آفریقا همسایه است و از طریق دریای عمان و اقیانوس هند نیز با جنوب و جنوب شرقی آسیا ارتباط دارد.

با توجه به موقعیت جغرافیایی منطقه تقریبا همه مسیرهای ارتباط زمینی بین شرق ( آسیا ) وغرب ( اروپا ) ( بغیر از مسیر سیبری که از روسیه عبور می کند ) از منطقه اکو عبور می کنند و منابع عظیم انرژی شامل نفت و گاز و انرژی آبی ، منابع معدنی و موهبتهای فراوان طبیعی و کشاورزی و مهمتر از همه نیروی انسانی عظیم چهار صد میلیونی با پیوندهای دیرینه فرهنگی و تاریخی جایگاه ممتازی را به منطقه ما بخشیده است که بهره برداری بهینه از آن نیازمند همکاری دسته جمعی است و شرایط کنونی منطقه ما وجهان شرایط ویژه ای است و بحران اقتصادی جهانی ، کشورهای عضو اکو را تحت تاثیر قرار داده است.

برای کاهش اثرات منفی این بحران، در کنار اقدامات کشورهایمان در سطح ملی ، اقدامات چند جانبه درچارچوب سازمان ها و ترتیبات منطقه ای مانند اکو دارای اهمیت ویژه ای است و خوشبختانه سازمان اکو، توانسته است ضمن ایجاد ساختارهای مناسب تشکیلاتی ، روابط گسترده ای را با موسسات و نهادهای بین المللی و منطقه ای در بخشها و زیر بخشهای مختلف طراحی کرده است.

سازمان با داشتن اجلاس های منظم وزرای خارجه و سران کشورهای عضو و نیز اجلاس های منظم کارشناسی و وزراء در بخشهای مختلف ، چارچوب سازمانی خوبی را برای انجام فعالیتهای مورد نظر فراهم کرده است و در واقع شرکت کشورها در سطوح مختلف و بخشهای گوناگون تصمیم گیری ، نهادینه شده است و از طرف دیگر در چند سال اخیر، به دلیل اتخاذ یک رهیافت عملگرا و پروژه محور ازجانب سازمان ، شاهد اجرای پروژه های موفق منطقه ای بوده ایم.

در حوزه تجارت و سرمایه گذاری شاهد حضور بانک تجارت و توسعه اکو در تامین مالی پروژه های مهم ملی و منطقه ای در کشورهای عضو هستیم و امیدواریم با افزایش اعضای بانک و میزان مشارکت کشورهای عضو در افزایش سرمایه آن، این بانک بتواند به یکی از موسسات مالی تاثیرگذار در منطقه تبدیل شود.

همچنین امیدواریم با رفع شدن پاره ای مشکلات فنی در اجرای موافقت نامه تجاری اکو ( اکوتا ) شاهد اجرای سریعتر این موافقتنامه مهم باشیم و در این خصوص لازم است دبیرخانه اکو از طریق رایزنی های مستمر و پیگیری با کشورهای مورد نظر ، ضمن ایفای نقش فعال تر ، ساز وکارهای منطقی و مناسبی را برای رفع موانع موجود فراهم کند و در بخش حمل و نقل شاهد پویایی و پیشرفتهای قابل توجهی در چند سال اخیر بوده ایم.

در سال گذشته پروژه های مهمی مانند راه اندازی قطار کانتینری اکو در مسیر اسلام اباد – تهران – استانبول و کاروان جاده ابریشم اکو در کنار ابتکاراتی مانند طراحی ویزای متحد الشکل اکو برای رانندگان ، نهایی شدن اسناد بنیادین طرح بیمه شخص ثالث اکو برای وسایط نقلیه ( کارت سفید) ، چاپ شدن نقشه راههای ترانزیتی ریلی و جاده ای اکو و نیز اجرای برخی پروژه های زیرساختی تکمیل کننده حلقه های مفقود چشم انداز مناسبی را برای آینده همکاریهای منطقه ای ترسیم کرده است.
این اقدامات در کنار فعالیتهای موثر سازمان در بخشهای دیگر مانند اجرای موفق پروژه های مشترک با فائو در زمینه امنیت غذایی و توسعه بازار بذر در بخش کشاورزی ، تدوین و تصویب راهبردها و برنامه عمل اکو در بخشهای صنعت ، معدن و انرژی و راه اندازی شبکه آ‌ماری اکو (‌اکو – استات ) در بخش آمار و تحقیقات اقتصادی چشم انداز امیدوار کننده ای را پیش روی سازمان ما قرار داده است.

با این حال به نظر می رسد که به منظور تقویت سازمان و افزایش سرعت همکاری ها در چارچوب اکو لازم است همه برنامه ریزی ها و تصمیم گیری ها مبتنی بر مطالعات کارشناسی و ارزیابی دقیق از ظرفیت کشورهای عضو ذیربط باشد و در این خصوص ظرفیت سازی در کشورهای عضو و دبیرخانه اکو جهت اجراء ، مدیریت و بازاریابی پروژه های ملی و منطقه ای از اهمیت فوق العاده زیادی برخوردار است.

بنابراین بایستی منابع مالی دبیرخانه بخصوص در حوزه تحقیق و توسعه و انجام مطالعات منطقه ای تقویت شود و اختصاص بخشی از کمک های توسعه ای کشورهای عضو به این بخش می تواند انقلابی در مطالعات منطقه ای و در نتیجه شناسایی ظرفیت های منطقه ایجاد کند.

همچنین می دانیم که مقررات سازمان در اوایل 90 میلادی و در شرایط خاصی تدوین شده است که با وضع کنونی تفاوت اساسی داشته است و ساختار سازمانی دبیرخانه هم متناسب با میزان محدود فعالیتهای اکو در آن زمان تعریف شده است.

از این رو، لازم است استراتژی ها و برنامه های بخشی و زیر بخشی سازمان با در نظر گرفتن حجم کار ، شرایط محیطی و ضرورت های زمان و درس گرفتن از حدود دو دهه فعالیت مورد بازنگری قرار بگیرد و این بازنگری باید بر اساس یک رهیافت کاملا علمی و با در نظر گرفتن واقعیتهای منطقه و ماهیت همکاریهای جمعی انجام پذیرد و به نظر می رسد در شرایط کنونی ، دبیرخانه اکو به منظور جهت انجام وظایف روز افزون خود نیازمند تقویت نیروی انسانی از نظر کمی و کیفی است.

بنابراین بایستی ضمن اجرای دقیق مقررات پرسنلی سازمان در هنگام استخدام افراد و توجه ویژه به تخصص و شایستگی های فردی ، افزایش پرسنل سازمان بویژه در بخشهای کارشناسی را مورد توجه قرار دهیم.

افزایش مشارکت کشورهای عضو بخصوص در حوزه های فنی و بخشی، از طریق ایجاد سازوکارهای ملی و تقویت ارتباط آنها با دبیرخانه اکو از موضوعات دیگری است که بایستی به صورت جدی مورد مطالعه قرار گیرد.

به منظور انجام پیشنهادات فوق دبیرخانه می تواند با مشارکت فعال کشورهای عضو و بهره گیری از توان فنی سازمانهای بین المللی و منطقه ای دیگر و به خدمت گرفتن مشاوران بین المللی، مطالعه جامعی را برای بازبینی در راهبردها و برنامه های بخشی و ساختار سازمانی و نیز تقویت دبیرخانه و ظرفیت سازی در کشورهای عضو سازمان دهد.

نتایج چنین مطالعه ای می تواند در بازبینی سند چشم انداز اکو 2015 مورد استفاده قرار بگیرد و جمهوری اسلامی ایران آ‌مادگی دارد دبیرخانه را در انجام این مطالعه یاری کند.

توسعه روابط بین المللی اکو و تقویت رهیافت برونگرای آن از طریق گسترش روابط کاری با سازمان های دیگر منطقه ای و بین المللی بخصوص با سازمانهایی که یادداشت تفاهم یا موافقت نامه های دو و یا چند جانبه با آنها داریم، نیز اهمیت زیادی دارد.

در این خصوص باید توجه داشته باشیم که این روابط در جهت تقویت برنامه های اکو و تسریع در اجرای پروژه های آن جهت گیری شده و از پراکندگی در آ‌ن پرهیز شود و اطمینان دارم که در آ‌ینده ای نه چندان دور سازمان ما به یک نمونه کامل از همکاریهای منطقه ای تبدیل خواهد شد.

باید تلاش کنیم تا با رفع کاستی ها و موانع پیش روی و با تقویت فزاینده روح همکاری ، مشارکت ، تعامل و انگیزه ها در میان خانواده اکو برای انجام تعهدات و وظایف سازمانی خود به افزایش نقش اکو در منطقه یاری کرده و آن را به ابزاری کارآمد برای تامین منافع اقتصادی ، سیاسی و حتی اجتماعی کشورهای عضو تبدیل کنیم. 

امیدواریم با تقویت این روند بتوانیم شاهد تحقق اهداف سازمان در چارچوب سند چشم انداز اکو 2015 باشیم. مایلم تاکید کنم جمهوری اسلامی ایران به عنوان یکی از بنیانگذاران سازمان همکاری اقتصادی و کشوری که برنامه های اکو را در اولویت سیاست های منطقه ای خود قرار داده است همانند گذشته امکانات و توانائی های خود را در جهت رشد توسعه اقتصادی وگسترش مناسبات سیاسی و فرهنگی در منطقه بکار خواهد برد.

سرپرست وزارت امور خارجه