سرویس اجتماعی برنا/ مهران مصفا
تولید مثل یکی از طبیعیترین اتفاقات و روندهایی است که تمام موجودات زنده آن را تجربه میکنند. انسان نیز مانند تمام موجودات زنده از ابتدای خلقت فرزندآوری را طبیعی و جزئی از قانون خلل ناپذیر زندگی دانسته است. اما جدای از میل به داشتن فرزند برای بقای نسل حب به فرزند و والدین شدن نیز یکی از دلایلی است که افراد را به سمت تشکیل خانواده سوق میدهد. تا سالهای پیش فرزند آوری پدیدهای جدایی ناپذیر از امر مقدس ازدواج بود اما امروزه شاهد هستیم که بروز روندی غیر طبیعی بر مسئله فرزندآوری حاکم و باعث شده است با حرکتی نرم در تغییر بنیان خانواده مواجه باشیم.
عدم میل اغلب جوانان قبل و بعد از ازدواج به داشتن فرزند مسئلهای است که در این سالها رواج پیدا کرده و کمتر مورد توجه قرار گرفته است. تا جایی دختران به صراحت اعلام میکنند میلی به داشتن فرزند ندارند و برخی مردان نیز عدم داشتن فرزند را شرطی برای ازدواج میگذارند. این تغییر از آنجا غیر طبیعی است که همواره میل به مادر و پدر شدن در انسانها وجود داشته و عظیمترین فداکاریها برای کودکان در جهان صورت گرفته است.
جوانانی که با مسئولیتپذیری آشنا نیستند!
باید دید که چه مواردی باعث ایجاد چنین تفکری در جوانان شده است که برخی برای همیشه عنوان میکنند میلی به داشتن فرزند ندارند و برخی هم تا جایی که ممکن است تولد کودک را به تاخیر میاندازند و در نهایت به داشتن یک بچه اکتفا می کنند.
مجید ابهری آسیبشناس و استاد دانشگاه فرار از مسئولیت را اصلیترین دلیل گریز جوان از داشتن فرزند می داند و در این باره به برنا می گوید: در دو دهه اخیر با توجه به تغییرات فرهنگی در جامعه به دلیل تغییرات فرهنگی و اجتماعی و کاهش آمار ازدواج، بسیاری از جوانان به دلیل نداشتن احساس مسئولیت در هنگام رشد خود از پدر و مادر شدن فرار میکنند. البته در کنار این مشکل میتوان اشتغال و تحصیل را هم از علل این تغییر رفتار نام برد.
مشاور کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی معتقد است؛ در خانوادههای امروزی کمتر به فرزندان مسئولیت واگذار میشود و حتی بارها ملاحظه میشود که والدین در سن بالا برای تهیه نیازمندیها از خانه بیرون میروند اما فرزند آنها در خانه مشغول تماشای تلویزیون هستند.
در حالی که ابهری آشنا مسئولیت پذیر نبودن جوانان و تعلل والدین در آموخت این شیوه از رفتار در دوران کودکی به آنها را مهمترین دلیل بی توجهی زوج های جوان به داشتن فرزند می داند.ابراهیم فیاض، استاد دانشگاه امام صادق(ع) علت عدم تمایل برخی از زوجهای جوان برای داشتن فرزند را اتخاذ برخی از سیاست ها در دهه های گذشته عنوان می کند . به گفته وی آنچه درحال حاضر به عنوان عدم تمایل جوانان به داشتن فرزند عنوان میشود آثار کنترل جمعیت است که این امر از 15 سال پیش قابل پیش بینی بود، چراکه کاهش نرخ رشد جمعیت برای همیشه اتفاق میافتد و نمیتوان به سادگی آن را به حالت اول بازگرداند.
با این وجود امروزه کارشناسان بر این امر تاکید دارند که مسئول پروری و آموختن پذیرش مسئولیت در خانواده باید از سن دو سال به بالا آغاز شده و فرزندان با مسئولیت زندگی آشنا شوند. حتی در حد آب دادن به گلدان و خاموش و روشن کردن تلویزیون و کنار کشیدن پردهها و... باید به فرزندان وجدان مسئولیت پذیری را منتقل کرد.
تغییر نگرش جنسی عامل اصلی است؟
وجود روابط دوستی بین مردان و زنان که ازدواج را نیز تاخیر میاندازد این بار آسیب خود را در قالب عدم تمایل به داشتن فرزند نشان میدهد. همان "اولاد" در زمان گذشته که رکن مهمی در خانواده و خاندان محسوب میشد در روزگار صنعتی با بیمهری مواجه شده است تا ایران نیز مانند سایر کشورهای صنعتی از کشوری جوان به پیر تبدیل شود!
به گفته فیاض اکنون ما با مبحثی تحت عنوان "تغییر نگرش جنسی" مواجه هستیم، این که در بحث مسائل جنسی شناسی دو بحث "رابطه جنسی معطوف به خانواده" و "رابطه جنسی معطوف به لذت" وجود دارد که در شرایط کنونی در حال انتقال "رابطه جنسی معطوف به خانواده" به "رابطه جنسی معطوف به لذت" هستیم.
این جامعه شناس نسبت به شکلگیری روابط غیر متعارف در جامعه نیز هشدار می دهد زیرا از نظر وی در حال حاضر ساختار روابط جنسی در حال تغییر است؛ با انقلاب جنسی، روابط جنسی به امری بسیار پیش و پا افتاده و مبتذل و لحظهای تبدیل خواهد شد. با این اوصاف کسی زیر بار تشکیل خانواده و ازدواج نمیرود و در صورت ازدواج نیز از داشتن بچه سرباز میزند. چراکه با ولد بچه از برخی جذابیتهای جنسی زن کاسته میشود.
شکل گیری ادبیاتی جدید از نگاه به از دواج موضوع دیگری است که فیاض آن را دلیلی بر رواج ایم موضوع در جامعه می داند. از نظر وی در شرایط کنونی ادبیات جدیدی در این زمینه در حال شکل گیری است و مردان و زنان متاهل و مجردی که دچار فقر در این خصوص هستند به شدت از این امر متاثر شده اند و از همین رو فرزندان خود را به داشتن روابط جنسی آزاد ترغیب میکنند.
بی اعتمادی به همسر یکی از عوامل عدم گرایش به فرزند آوری
بسیاری از ما تمایل نداشتن دختران و پسران جوان به داشتن فرزندان را دلیلی بر وجود مشکلات شخصیتی افراد می دانیم اما رئیس انجمن مددکاری ایران نظر دیگر دارد به باور وی عدم رغبت زوجهای جوان را به داشتن فرزند محصول عوامل مختلف اجتماعی و خانوادگی است. مصطفی اقلیما در این باره به برنا می گوید: شما هیچ دختری و پسری را پیدا نمیکنید که فرزند دوست نداشته باشد. نکته اینجاست که دختران اطمینان خود را به مردها از دست دادهاند و ترس از به هم خوردن زندگی باعث می شود از خود بپرسند اگر فرزند داشته باشم و زندگی ام دچار مشکل شود چه باید بکنم.
وی همچنین فراهم نبود امکانات کافی برای زندگی را عامل دوم ذکر می کند و ادامه می دهد: از سوی دیگر زوجها امکانات کافی برای زندگی خود نیز ندارند و به این میاندیشند که نوزاد که به دنیا میآید قرار است کجا و چگونه زندگی کند، هزینه های آن چگونه باید تامین شود. از همین رو حتی برخی مردان شرط نداشتن فرزند را قبل از ازدواج میگذارند.
از سوی دیگر برخی دختران و پسران داشتن فرزند را عاملی برای محدود شدن میدانند. به عبارتی این نگرش که فرد امکانات چندانی ندارد و با داشتن فرزند از همین حداقلها هم محروم میشود.رئیس انجمن مددکاری ایران نیز با تایید رواج این نگاه به والد شدن در جامعه اظهار می کند:همه این مسائل به فرد فشار میآورد تا دیگر رغبتی به داشتن فرزند نداشته باشند.
اقلیما با یادآوری این که جوانان به دلیل وجود مشکلات و ترس از مواجه شدن با دغدغههای جدید از داشتن فزرند سرباز میزنند، ابراز داشت: یکی از بزرگترین مواردی که باعث بی رغبتی دختران و پسران نسبت به داشتن فرزند میشود، رابطههای قبل از ازدواج است.
عدم میل برخی دختران و پسران به داشتن فرزند در عصر جدید درحالی اتفاق میافتد که در گذشته هر اغلب زنان میل به مادر شدن داشتند تا محبت خود را نثار کسی کنند که از وجود خودشان پدید آمده است. مردان نیز علاوه بر این حس همیشه این دغدغه را داشتند که با تولد و تربیت فرزندی شایسته نام و نشان خود را حفظ کنند. به نظر میرسد بررسی چرایی این پدیده قبل از اینکه به موضوعی حادتر و همگانی بدل شود باید مورد توجه بیشتر واقع شود.