سرویس فرهنگوهنر برنا/ جامعه جوان ما، امروز کودکان زیادی را در خود دارد. اگر قرار است ما ایرانی پیشرفته داشته باشیم، توجه و نگاه ویژه به نسل کودک امری حیاتی خواهد بود. کودکان هر آنچه که بیاموزند، در دوران بلوغ، به کار میبندند و مجموعه رفتارهای آنها، فرهنگ حاکم بر جامعه را شکل خواهد داد. موسیقی، هنری است که بر تربیت و شکوفایی فکر و روح کودکان بسیار کارا است. متاسفانه تاکنون به این بخش از هنر، توجه درخوری نشده است. در گزارش زیر سخنان سه فعال مطرح عرصه موسیقی کودک درباره این حوزه را میخوانید.
مشکلات هویتی
سودابه سالم سرپرست گروه کودکان ایرانزمین با بیان اینکه وضعیت آموزش موسیقی کودکان در ایران کارشناسی نیست، ابراز کرد: مسئله آموزش موسیقی به کودکان موضوعی است که متاسفانه به آن فکر نمیشود و معمولاً کار کارشناسی در مورد آن صورت نمی گیرد و برای خالینبودن عریضه به صورت دکوری و نمایشی در جشنواره حضور دارد و یک حاشیهای بیاهمیت در موسیقی امروز است. بنابراین با توجه به عدم اجازه آموزش در مدارس تنها در آموزشگاههای خصوصی فعالیتهای در حد اندک تحت آموزش موسیقی انجام میشود اما به نظر من آموزش موسیقی یک بخشی از آموزش فرهنگ و هویت به کودکان و نسل آینده است که اگر به آن اهمیت داده نشود نسلهای ما دچار مشکلات هویتی خواهند شد.
وی ادامه داد: آموزش و مهارت موسیقی یک بخشی از فعالیتهای موسیقی برای کودکان است اما در کنار آن تاثیر موسیقی بر رشد نیز بسیار با اهمیت است، بنابراین وقتی ما از آموزش موسیقی صحبت میکنیم هدف اصلی ما موزیسین شدن نیست بلکه موسیقی تواناییهایی را برای رشد کودک دارد که از جمله آن میتوان به آموزش و رشد حرکتی، شناختی، اجتماعی، حسی، هیجانی و عاطفی اشاره کرد. پس وقتی ما آموزش موسیقی را از کودک حذف میکنیم در واقع رشد کودک به صورت کامل انجام نمیشود.
"سالم" با رقابتی شدن بخش کودکان در جشنواره موسیقی فجر موافق نیست. وی در این باره بیان کرد: رقابت بدون حضور کودکان شهرستان خیلی معنا ندارد البته به دلیل دوری راه و سختیهای خاص خودش کودکان شهرستانی در این جشنواره حضور پیدا نمیکنند. اما جشنواره موسیقی فجر متعلق به همه ایرانیان است و باید همه در آن حضور داشته باشند البته شاید هم از سال آینده کودکان تهرانی از این جشنواره حذف شوند تا عدالت بهتر رعایت شود.
همهچیز یکسان
مسعود نظر سرپرست ارکستر موسیقی ارف درباره وضعیت موسیقی کودکان گفت: مشکل کلی ما در این حوزه نگاه یکسان به گروه های موسیقی کودک و بزرگسالان است در حالی که در تمام دنیا بین این دو قشر تفاوت دیدگاهی فراوانی وجود دارد. ارکستری که از کودکان تشکیل شده هدایت و مدیریت بسیار بالایی میخواهد و سرگروه باید دغدغههای فراوانی علاوه بر خود موسیقی صرف داشته باشد.
وی افزود: گروه بزرگسال به اندازه گروه کودک مشکل ندارد چون تک تک عوامل آن پخته هستند و وظایف خود را انجام میدهند. با این که تفاوت زیادی بین این دو گروه وجود دارد ولی همه چیز یکسان دیده میشود و همان شرایطی که برای بزرگسالان فراهم است برای ما تامین میکنند.
نظر خاطر نشان کرد: موسیقی کودکان نیازمند حمایت بیشتری است و امکانات و بستر مناسبتری لازم دارد تا کودک به مرحله آمادگی برای اجرا برسد.
وی ادامه داد: جالب است که در صدا و سیما وقتی میخواهند آهنگسازی را آزمایش کرده و وارد کار حرفهای کنند به او میگویند که موسیقی کودک کار کند، در حالی که موسیقی کودک خیلی حساستر است و باید دقت و ظرافت بیشتری در آن به خرج داد. این ناشی از نگاه غلط ما به کودکان است که در کل، هنرهایی که به آنها مربوط میشود را دستگرمی میدانیم مثل تئاتر کودک، فیلم کودک و ...
این فعال موسیقی کودکان در بخش دیگری از صحبتهای خود گفت: حتی جراید و مطبوعات نیز به گروههای کودک توجه نمیکنند در حالی که این کودکان نیازمند دیده شدن هستند. کودکی که نام و عکس خود را در رسانهها میبیند چنان امید و انگیزهای پیدا میکند که دیگر از کار و هنر خود دست نمیکشد چون حس نادیده گرفته شدن در او میمیرد.
وی افزود: در حالی که جراید دائماً در حال چاپ عکسهای خوانندههای معروفی هستند که برخی فقط چهره دارند و نه موسیقی، چرا به سراغ کودکان هنرمند نمیآیند یا حتی سرگروه ها و رهبران ارکسترهای کودکان را نمیبینند؟ فعالان این حوزه از رسانهها انتظار بیشتری دارند چون اگر دیگر مشکلات حوزه کودک مربوط به امکانات و بودجه میشود این کار نیاز به بودجه ندارد بلکه نیازمند تغییر نگاه است.
نظر با بیان اینکه جامعهای که کودک خود را هنرمند و فرهیخته تربیت کند آینده خود را به بیمه کرده است افزود: این که وقتی انسان به سن جوانی رسید تازه به فکر او بیافتیم و دنبال هدایت و تربیت او باشیم منتهی به نتیجه درستی نخواهد شد و ناگزیر باید منتظر عواقب ناخوشایند این بیتوجهی در جامعه باشیم که جوان آن در حال نابودی است.
وی ادامه داد: تعلیم را باید از کودک آغاز کنیم و از این سنین هنرمند پرورش دهیم، وقتی کودک شخصیتی به این مستحکمی داشته باشد هنگام ورود به جامعه آسیب پذیر نیست و دست به ناهنجاریهای اجتماعی نمیزند. خوب شما تصور کنید جامعه ای که افراد آن این گونه باشند چه جامعه ای خواهد شد، متاسفانه هنوز به کار کرد هنر درتعلیم کودکان پی نبرده ایم.
این مدرس موسیقی کودکان همچنین در پاسخ به این سوال که آیا وارد شدن موسیقی کودک در جشنواره موسیقی فجر به بخش رقابتی اتفاق مفیدی خواهد بود، گفت: بله، بنده موافق این کار هستم چون باعث دیده شدن فعالیت های هنرمندان این حوزه خواهد شد هر چند شاید در آغاز کار گروه های کمی وجود داشته باشند ولی در ادامه مسیر حتی از شهرستان ها نیز برای استقبال از این بخش شاهد اتفاقات مبارکی خواهیم بود.
وی افزود: البته باید هنرمندان این حوزه نیز به همدیگر کمک کنند و حب و بغض ها کنار برود، رقابت نباید مخرب باشد بلکه باید باعث میل پیشرفت شود، هنرمندان اگر پشت همدیگر را خالی کنند و کنار هم نباشند دیگر چه انتظاری از دیگران است.
مسعود نظر در ادامه گفت و گو درباره نقش آموزش و پرورش در پیشرفت موسیقی کودکان گفت:مطمئناً آموزش و پرورش از نهادهایی است که می تواند بسیار تاثیر گذار باشد ولی در حال حاضر در تمام فعالیت خود را به سروده های مدرسه ای محدود کرده که مربیان آن ها تحصیل کرد. موسیقی نیستند و آشنایی چندانی ندارند این شیوه ما را به جایی نمی رساند.
وی افزود: نقش فرهنگسراها، در این مورد بسیار پررنگتر است، آن هم در صورتی که نگاه تخصصی به موسیقی کودکان شود و از مربیان کار بلد استفاده شود نه این که هر پیشنهاد مالی پایینی دریافت شد آن را به اساتید این حوزه ترجیح دهند. همچنین باید سیستم آموزشی مدون برای تعلیم موسیقی به کودکان در کل کشور فراهم شود تا هر کس هر طوری که خواست آموزش ندهد.
نظر خاطر نشان کرد: به نظر من موسیقی ایرانی به دلیل ویژگی هایی که دارد مناسب سنین کودکی نیست بلکه باید با موسیقی بین الملل برگرفته از موسیقی فولکور و نغمههای ایرانی، کودک را آموزش داد.
سرپرست گروه موسیقی ارف گفت: در کل دوباره تکرار میکنم که باید کودک را دریابیم که اگر این طور شود بزرگترین برد را کرده ایم و آینده جامعه را نجات دادیم ولی در غیر اینصورت باید منتظر اتفاقات ناخوشایند در آینده باشیم.
وسعت نیافته
ناصر نظر سرپرست گروه پارس نیز با اشاره به حضور بخش خصوصی در عرصه موسیقی کودک ابراز کرد: خوشبختانه در زمینه آموزش موسیقی شاهد حضور بخش خصوصی بودهایم که به دلیل درگیر نشدن به بروکراسی و اعمال سلایق شخصی در این عرصه شاهد موفقیتهای بیشماری بودهایم. بخش خصوصی با هدف ارائه بهترین کار، نشان دادن خود و جذب مخاطب به بهترین شکل، نهایت سعی و تلاش خود را به کار میبرند و به این شیوه مشکلات و موانع آموزش موسیقی تا حدودی هموار شده است.
وی ادامه داد: من به عنوان یکی از گروههای فعال در این زمینه تلاش کردم در موسسه خود در کنار رعایت شیوههای اصولی و استاندارد مربی پرورش دهم تا افراد با حضور در شهرهای دیگر در کنار دیگر علاقمندان موسیقی در سراسر ایران این تخصص را یاد گرفته و به همشهریان خود بیاموزند. البته نباید نقش خلاقیت را از یاد برد به همین دلیل آموزش یکسان در نقاط مختلف همیشه جوابگو نیست و نیازمند سنجیدن شرایط منطقهای، فرهنگ، قومیت و موقعیتهای مختلف در کنار لحاظ کردن استانداردها است و انطباق این دو با یکدیگر نتایج مثبتی خواهد داشت.
نظر با تاکید بر اهمیت آموزش در عرصه موسیقی کودک بیان کرد: بهتر است افراد علاقمند به این عرصه که به دانشگاههای خارج از کشور رفته و تعلیم تخصصی مرسوم در این دانشگاهها را آموخته و برگشتهاند، این شیوه آموزشی را همچون مراکز آموزشی عالی تعلیم دهند که این شیوه تاکنون نیز تاثیر خوبی گذاشته است اما متاسفانه این حرکت وسعت نیافته و همه گیر نشده است. این شکل آموزشی اگر به صورت رشتهای با نام تعلیم و تربیت موسیقی همچون تمام دانشگاههای جهان در ایران نیز به وجود بیاید مثمر ثمر خواهد بود. چرا که آموزش نواختن یک ساز موسیقی به تنهایی سودی دربر نخواهد داشت و بهتر است این آموزش در کنار مباحث آکادمیک صورت بگیرد چرا که این کودکان به زودی بزرگ شده و موزیسینهای آینده این مملکت میشوند.
سرپرست گروه موسیقی پارس درباره ایجاد بخش رقابتی در جشنواره موسیقی فجر گفت: بی شک اگر در سال آینده موسیقی کودکان که در بخش جنبی قرار گرفته است وارد عرصه رقابت شود ارتقا کیفیت این آثار را افزایش خواهد داد اما انگیزه افراد برای حضور در بخش جنبی همچون حضور در بخش مسابقه قدرتمند و برانگیزاننده برای بهترین فعالیتها نخواهد بود. در گذشته نیز که کودکان نوازنده در مسابقات شرکت میکردند پس از شرکت رقابت نتایج موثری مشاهده میکردیم.
وی افزود: برگزیده شدن در مسابقه انگیزهای به این کودکان میداد که چند سال بعد حضور پررنگ و توانمند این افراد در عرصههای جدی تر را شاهد بودیم و آن افراد اکنون از نوازندگان بنام در داخل و خارج از کشور هستند. علاوه بر این شرکت دوباره در مسابقات و سعی برای رشد و تعالی نیز از نتایج این امر بود. که این نکته ما را به این نتیجه میرساند که رقابتی بودن این بخش از مسابقه تشویقی برای کم سن و سال ترین فعالان عرصه موسیقی است. مثلا گروههای سازهای ارگ یا گروههای ایرانی که از بچههای 10، 12 ساله تشکیل شدهاند در مسابقه شرکت کنند.