تأسی به قیام عاشورا راهبرد امام‌خمینی(ره) در تاسیس حكومت

۱۳۹۰/۰۳/۱۶ - ۱۵:۰۲:۰۰
کد خبر: ۵۴۴۴۲
تأسی به قیام عاشورا راهبرد امام‌خمینی(ره) در تاسیس حكومت
محمد آقایی پر

امام خمینی(ره) در تاسیس تنها حكومت زمینه ساز ظهور تأسی به قیام عاشورا را راهبرد اصلی خود قرار داد.

عدالت طلبی و پیشرفت در آئین محمدی در اجرای كامل احكام آسمانی اسلام نهته است و عدالت حقیقی در غیر از مسیر الهی ممكن نیست و هر نوع توسعه و پیشرفتی كه منجر به تعالی اعتقادی و زندگی الهی بشر نشود سقوطی بیش نیست.

با این دیدگاه، وقایع پیرامون ائمه اطهار(ع) در صدر اسلام همه در جهت عدالت طلبی، آزادی خواهی و پیشرفت جامعه مسلمین اتفاق می افتاد و نقش رهبری ائمه معصومین نیز در این راستا متعالی ترین نوع رهبری بود.

در این میان عاشورا و جریان نهضت حسینی در طول تاریخ الگوی بسیاری از خیزش های مردمی بوده است وقتی جریان كربلا و قتال فرزندان و یاران حسین(ع) به پایان رسید در همان روز هم چراغ عدالت طلبی و آزدی خواهی روشن شد و از نهضت های خونخواه امام حسین(ع) گرفته تا نهضت خمینی كبیر همه در پی عدالت، آزادی و پیشرفت بودند و می خواستند با تاسی از طریق جاویدی كه ثارالله در جلوی پایشان گذاشته بود به اهداف خود دست پیدا كنند.

اما توفیقات نهضتهای تاریخی كه تحت تاثیر پیام عاشورا قرار گرفته اند یكسان نیست و در میان نهضتهایی كه در 1400سال گذشته به وقوع پیوسته است انقلاب اسلامی ایران به عنوان موفق ترین آنها ارزیابی می شود كه دلیل پیروزی و توفیق آن امكان یافتن تغییر ساختارهای حكومتی از نظام پادشاهی به نظام اسلامی بدست یك فقیه و مجتهد عالم است و به تعبیر دیگر هم نوع تغییر و هم شخص تغییر دهنده و نیز نظام حكومتی جایگزین دلایل توفیق انقلاب اسلامی در تاسی به نهضت حسینی انگاشته می شوند چراكه امام سه جلوه از رهبری را در یك انقلاب توأمان داشت كه شامل فرماندهی كل قوا، رهبری سیاسی و نظریه پردازی است.

همانگونه كه پس از رحلت پیامبر اكرم(ص) مسیر حكومت و اداره امور مسلمین منحرف شده و شیوه حكومت داری از سیره نبوی به سیره خلفا و در نهایت سیره اموی تنزل پیدا كرد و اگر قیام امام حسین(ع) به وقوع نمی پیوست چیزی از اسلام راستین هم باقی نمی ماند در دوران معاصر هم به سبب موج اسلام زدایی و انحراف در اصول اساسی دین اسلام در دوران شاهنشاهی آرام آرام می رفت تا ایران اسلامی به عنوان پر قدرت ترین كشور شیعی و مسلمان جهان به عنصری تخلیه شده از اعتقادات مذهبی و آموزه های دینی تبدیل شود كه به واسطه وقوع انقلاب اسلامی و تاسی رهبری آن به انقلاب خونین كربلا این توطئه خنثی شد.

در مقاله پیش رو وجوهی از چگونگی تاثیر پذیری انقلاب ایران و رهبری آن از نهضت جاوید كربلا مورد كنكاش و بررسی قرار گرفته است.

آموزه های قرآنی ستون های قیام عاشورا

قرآن كریم به عنوان آخرین نسخه هدایت بشر از سوی خداوند سرشار از بهترین راهكارها برای دستیابی انسان به سعادت دنیوی و اخروی است، قرآن همانقدر كه به زندگی انسان در این دنیا اهمیت می دهد به همان میزان نیز به عالم پس از مرگ توجه دارد و در حقیقت این دنیا را مقدمه و مزرعه عالم آخرت معرفی كرده و در همین راستا به ارائه آئین زندگی برای انسانها پرداخته است، اهداف تعالی از دیدگاه قرآن كریم با طی مسیر سعادت از سمت دنیا آغاز شده و بدون حركت صحیح در این دنیا امكان توفیق آخرتی وجود ندارد و به این خاطر است كه در قرآن بعضا" به جزئی ترین مسائل مربوط به چگونگی زندگی انسانها اشاره شده و دیدگاه خداوند آورده شده است.

از منظر قرآن سعادت حقیقی با پذیرش ذلت و در زیر سایه ظلم قرار گرفتن منافات دارد و درست به همین خاطر است كه اسلام به عنوان آخرین دین همیشه در موضع توسعه و شناساندن خود به انسانها قرار دارد و به تعبیر دیگر دین اسلام دین صرفا" عبادی و شخصی نیست بلكه آئینی است كه برای تمام بشر و تمام تاریخ زندگی او برنامه دارد و به همین جهت مدام در حال معرفی توانمندی های خود برای تسخیر جهان است.

این بعد از جهانی سازی اسلام از پیامبر اكرم(ص) شروع شده و با گذر از تاریخ چند صد ساله امامت معصومین با فراز و نشیب های مختلف، تا ظهور امام مهدی(عج) امتداد می یابد.

دوران 23ساله نبوت محمد مصطفی(ص) سرشار از عهدنامه ها ، موافت نامه ها، صلحنامه ها و جنگهایی است كه در راستای توسعه و ترویج اسلام و پاسداری از آن صورت گرفته است به طوریكه این دو دهه به عنوان دوره طلایی اسلام مطرح بوده و به عنوان مرجع حكومتی و سیره قابل قبول تمام مذاهب اسلامی برای اداره كرد جوامع مسلمین مورد استفاده قرار می گیرد.

در این دوران كه به عنوان عصر پایه ریزی حكومت اسلام تعبیر می شود اساسی ترین قوانین حكومتی مورد وضع قرار گرفت و بنیان های نظام اسلامی استقرار یافت.

اگرچه بعد از رحلت پیامبر اكرم (ص) تغییرات مختلفی در شیوه حكومت بر مسلمین اعمال شد و حاكمان هر كدام به میزان دریافت خود از سیره نبوی سعی كردند نزدیكترین شیوه به حكومت نبی اكرم(ص) را انتخاب و اجرا كنند ولی در همین زمان انحرافات بوجود آمده در مسیر نظام اسلامی نتایجی را رقم زد كه موجبات تفرق مسلمانان را فراهم ساخت به طوریكه پس از 6 دهه از بعثت پیامبر (ص) تلخ ترین رویداد تاریخ بشر در صحرای كربلا و بر خاندان نبوت اتفاق افتاد و قیام و حماسه عاشورا به عنوان تجلی اسلام ناب و هدایت بخش مسیر نگرش آیندگان را روشن ساخت.

اهمیت مغفول واقعه عاشورا در این نكته است كه این جنگ نابرابر از جنس جنگهایی نبود كه در دوران نبی اكرم(ص)روی می داد بلكه جنگی بود كه در داخل سرزمین های اسلامی و بین مسلمین اتفاق افتاد ، به تعبیر دیگر عاشورا حاصل انحرافی بود كه از عدم پذیرش جریان غدیر آغاز شد و تا سلب حكومت از حضرت علی (ع) امتداد یافت و متعاقب این انحراف، ریشه دواندن دنیاطلبی ها در درون حاكمان صدر اسلام تفرق مسلمین به شاخه ها ، فرق و گرایشهای متعدد را رقم زد كه در این مسیر عمق انحرافات به آلوده شدن دست خود مسلمین به خون فرزند پیامبر را موجب شد.

اگرچه واقعه تلخ عاشورا و مظلومیت اهل بیت پیامبر(ص) تا ابد خون به دل آزادگان عالم می كند اما اهداف و پیامدهای این واقعه از همان روز نخست چراغ راه حقیقت طلبان است و این حادثه الگوی نهضت های مختلف آزادی خواهانه و عدالت طلبانه در طول تاریخ بوده است.

آغاز جهاد فی سبیل الله از حج ناتمام امام حسین(ع)

بی شك سینه اباعبدالله الحسین (ع) مالامال از خاطرات بی شمار بی مهری هایی است كه در مسیر انحراف دین اسلام بر پدر، مادر، برادر و دست آخر بر خود آن حضرت گذشت، او ناظر و شاهد سلب حكومت از پدر بعد از رحلت پیامبر اكرم(ص) بود و در همان روزها ماجرای فدك و شهادت مادر به دست عده ای به ظاهر مسلمان را به چشم دید و ستم ها و نامردی هایی كه در زمان امامت امام حسن مجتبی(ع) در حق خاندان نبوی انجام شد را خوب درك كرده بود ، در حقیقت انبوه انحرافاتی كه تا سال وقوع عاشورا اتفاق افتاد موجب شده بود كه شناخت كامل و واسعی از امت و حكومت اسلامی برای امام حسین(ع) حاصل شود.

آن حضرت عامل ترین فرد به این آیه است:

الَّذِینَ آمَنُواْ وَهَاجَرُواْ وَجَاهَدُواْ فِی سَبِیلِ اللّهِ بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنفُسِهِمْ أَعْظَمُ دَرَجَةً عِندَ اللّهِ وَأُوْلَئِكَ هُمُ الْفَائِزُونَ

كسانى كه ایمان آورده و هجرت كرده و در راه خدا با مال و جانشان به جهاد پرداخته‏اند نزد خدا مقامى هر چه والاتر دارند و اینان همان رستگارانند.(1)

در حقیقت مجموعه جهادهای اصغر و اكبر توسط اهل بیت (ع) در بی نظیرترین شكل آن در نهضت عاشورا اتفاق افتاد و خاندان نبوی در این واقعه عظیم از امتحانی سخت سرافراز بیرون آمدند و چراغ راه هدایت بشریت را برای همیشه تاریخ روشن كردند.

حقیقت این جهاد همه جانبه از حجی شروع می شود كه به عنوان عبادی ترین مراسم عبادی بشر شناخته شده است و در دین مبین اسلام این آئین نقطه تعالی عقیدتی مسلمین محسوب می شود و بجا آوردن آن از اهمیت بالایی برخوردار است .

آغاز این جهاد همه جانبه با شروع نشر معارف حسینی همزمان است به طوریكه هم اینك دعای پر فیض عرفه به عنوان اولین چراغ روشن نهضت امام حسین (ع) قرنهاست كه در بین مسلمین و برای دستیابی به سعادت الهی خوانده می شود.

«دعای عرفه شامل مطالب بسیاری است كه گزیده فهرست آنها چنین است: شناخت خداوند و بیان صفات الهی و تجدید عهد و پیمان با پروردگار و شناخت پیامبران و تحكیم ارتباط با آنها و توجه به آخرت و اظهار عقیده قلبی. سیر اندیشه در آفاق جهان و یادآوری نعمت ها بیكران الهی بر انسان و حمد و سپاس خداوند بر آن نعمت ها و عنایت ها كه از آغاز وجود و تكوین آدمی تا آخر عمر پیوسته به او افاضه می شود.

تضرع به درگاه خدواند و اقرار به گناهان و توبه و انابه و درخواست عفو و روی آوردن به صفات پسندیده و اعمال خیر. در خواست حوایج كه با درود و صلوات بر محمد و آل محمد (ع) شروع می شود سپس تقاضای عفو، نور هدایت، رحمت، عافیت، بركت، وسعت روزی و پاداش اخروی از محورهای این دعای روحانی است.» (2)

آغاز جرقه های انقلاب اسلامی از مساجد و آئین های حسینی

انقلاب اسلامی ایران به رغم فاصله بیش از 13قرن از نهضت كربلا، مدل تحقق خود را از میان آموزه های قیام عاشورا برگزید و در این راه آئین های عبادی ، مساجد و مراسمات حسینی به عنوان نخستین خواستگاه فكری این انقلاب مورد توجه قرار گرفت بطوریكه عملا" از مسجد اعظم و مدرسه فیضیه شهر قم در جوار بارگاه فاطمه معصومه (ع) برای نخستین بار در سال 42 جرقه های انقلاب اسلامی زده شد و امام خمینی (ره) آغازگر و طراح این حركت عظیم بود.

آنچه وجوه تشابه بین انقلاب اسلامی و قیام عاشورا را بیشتر می كند میزان ایمان و اعتقادی است كه به موضوع شهادت و نپذیرفتن ذلت در بین انقلابیون وجود دارد.

همانگونه كه در صحنه نابرابر كربلا جهاد در راه خدا به عنوان اولین و آخرین طریق رستگاری مورد انتخاب واقع می شود در جریانات 15 خرداد سال 42 یا ماجرای 19دی قم ، 29 بهمن تبریز و سایر وقایع از این دست نیز موضوع شهادت طلبی در راه آرمان خواهی توسط انقلابیون و مردم ظهور و بروز پیدا می كند.

در حقیقت در سال های نخست آغاز نهضت خمینی مردم ایران به رغم آگاهی به قدرت دشمن در ابعاد مختلف، مسیری را انتخاب كردند كه درسش را از امام حسین(ع) آموخته بودند و می دانستند اگر امروز در راه انقلاب خون ندهند و جهاد نكنند امكان پیروزی وجود نخواهد داشت و چه بسیار افرادی كه در این مسیر از جان خود گذشتند و مسیر وقوع انقلاب را هموار كردند.

رهبری انقلاب اسلامی ایران در راس و انقلابیون مدیریت كننده آن در ذیل هرم خیزش مردمی، فقط به راهكارهای حسینی جهت مقابله با دستگاه ظلم و جور می اندیشیدند و به تبعیت از آنان مردم نیز با اعتقاد كامل به راه انتخاب شده به ایفای نقش می پرداختند.

شعار «خون بر شمشیر پیروز است» نیز به عنوان تجلی تفكر انقلابیون ایران از اعتقاد عمیق به آموزه های عاشورا الهام گرفته شده است.

سخنان سیاستمدارن و محققین در مورد انقلاب اسلامی

آمیزه‌ای كه از مذهب و نیروی جوانان در ایران بوجود آمد، سر سقوط شاه بود.(3)

انقلاب ایران یك قیام گسترده مردمی و اسلامی است (4)

انقلاب ایران انقلابی عمیقا مذهبی است (5)

مخالفان شاه جوانان مذهبی و ماهیت انقلاب ایران كاملا" مذهبی است كه هیچ یك از گروه‌های دیگر مخالف را یارای مقابله با قدرت رهبری آیت‌الله خمینی نیست (6)

مغناطیسی كه گروه‌های مختلف ناراضی در انقلاب ایران را به دور خود جمع كرد، اوپوزیسیون مذهبی بود (7)

این محرم و صفر است كه اسلام را زنده نگه داشته است (8)

من معتقدم كه انقلاب اسلامی در ایران اولین شكست كفر به دست اسلام از آغاز جهانی شدن كفر به شكل تمدن غربی است (9)

اگر منظور حسین، جنگ در راه خواسته‌های دنیایی بود، من نمی‌فهمم چرا خواهران و زنان و اطفالش به همراه او بودند؟ پس عقل چنین حكم می‌كند كه او فقط به خاطر اسلام فداكاری خویش را انجام داد. (10)

سخنان سیاستمدارن و محققین در مورد قیام عاشورا

این فداكاری‌های عالی از قبیل شهادت امام حسین(ع)، سطح فكر آدمی را ارتقاء بخشیده، و شایسته است خاطرة آن همیشه باقی بماند و یادآوری شود. (11)

هیچ نمونه‌ای از شجاعت بهتر از این كه حسین از لحاظ فداكاری و شهامت نشان داد، در عالم پیدا نمی‌شود. به عقیدة من، تمام مسلمانان باید از این شهیدی كه خود را در سرزمین عراق قربانی كرد، پیروی كنند. (12)

من زندگی امام حسین، آن شهید بزرگ اسلام را به دقّت خوانده‌ام و توجّه كافی به صفحات كربلا كرده‌ام بر من روشن شده است كه اگر هندوستان بخواهد یك كشور پیروز گردد، باید از امام حسین پیروی كند. (13)

وقتی یزید، مردم را تشویق به قتل امام حسین(ع) و مأمور به خون‌ریزی تشویق می‌‌كرد، آن‌ها می‌گفتند: چه مبلغی به ما می‌دهی؟ امّا انصارحسین(ع) به او گفتند: ما با تو هستیم و اگر هفتاد بار كشته شویم، باز می‌خواهیم در ركابت جنگ كنیم و كشته شویم. (14)

اگر حسین از آنِ ما بود، در هر سرزمینی برای او بیرقی بر می‌افراشتیم و در هر روستایی، برای او منبری برپا می‌كردیم و مردم را با نام حسین به مسیحیّت فرا می‌خواندیم.(15)

امام خمینی زنده كننده ابعاد سیاسی حماسه عاشورا

بی تردید خمینی كبیر با بنیانگذاری انقلاب اسلامی ایران كه با تاسی از آموزه های عاشورا شكل گرفت روح تازه ای به ابعاد سیاسی حماسه جاوید كربلا داد بطوریكه به اذعان بسیاری از متفكرین ، این انقلاب تنها نسخه موفق از مجموعه نهضتهایی است كه در هزاره اخیر به وقوع پیوسته است از این رو تامل در دیدگاه امام به موضوع سیاست و چگونگی الهام گیری ایشان از نهضت كربلا شایسته بررسی است.

امام‏خمینی سیاست را چنین تعریف می كند:

«سیاست این است كه جامعه را هدایت كند و راه ببرد، تمام مصالح جامعه را در نظر بگیرد و تمام ابعاد انسان و جامعه را در نظر بگیرد و این‏ها را هدایت كند به طرف آن چیزی كه صلاحشان هست، صلاح ملت است و صلاح افراد است.»(16)

«در طول تاریخ شیعه و پس از غیبت كبری، بسیاری از عالمان دینی و متعهد، با قیام و مبارزه احیای دین اسلام را وجهه همت‏ خویش قرار دادند كه موفق‏ترین و شگفت‏انگیزترین آن‏ها، انقلاب اسلامی ایران به رهبری امام‏خمینی است، امام با شناخت دقیق از سیاست‏های استكبار جهانی در تحمیل و حمایت رژیم پهلوی در ایران و مشابهت‏های فراوان این رژیم باحاكمان اموی با الهام از فرهنگ احیاگر عاشورا و بهره‏گیری از دو عنصر تحرك‏آفرین دینی، یعنی «امر به معروف و نهی از منكر» و «تكلیف الهی‏» كه شالوده و اساس شكل‏گیری حماسه عاشورای حسینی را پایه‏ریزی كردند، رژیم دو هزار و پانصد ساله شاهنشاهی را فرو ریخت و مكتب انسان‏ساز اسلام را حیات مجدد بخشید و غبار تحریف و بدعت را از چهره دین زدود، از مهم‏ترین دلایل موفقیت امام در پیروزی انقلاب و تشكیل حكومت جمهوری اسلامی احیای نگرش سیاسی ایشان به آموزه‏های دینی و آمیختگی دین با سیاست‏بود.(17)

در این میان چگونگی نگاه یك مرجع دینی به موضوع سیاست از اهمیت زیادی برخوردار است چراكه این پدیده با فاصله ای 1400ساله با عصر پیامبر روی می دهد و نیز تجربیات تاریخی موانعی را برای حكومت علما به ذهنیت جامعه تحمیل كرده اند و به همین لحاظ پیوند دین و سیاست از منظر این فقیه مورد توجه قرار می گیرد.

پیوند دین و سیاست یكی از مباحث مهم در حوزه اندیشه سیاسی اجتماعی امروز به شمار می‏رود، برخی با انكار هرگونه پیوند میان این دو مقوله، تداخل یكی از آن‏ها را در امور دیگری موجب ناكارآمدی طرف مقابل می‏دانند و به جدایی كامل و پرهیز از تداخل آن‏ها برای حفظ حرمت هر یك توصیه می‏نمایند، اندیشه سكولار مروج چنین نظریه‏ای می‏باشد ، نقطه مقابل این تفكر، نظریه رابطه میان دین و سیاست است، اما در نوع رابطه و قلمرو تداخل دین و سیاست در میان برخی از اندیشمندان اسلامی اختلاف نظر وجود دارد.

اما در اندیشه سیاسی امام آمیختگی دین و سیاست مطرح است، نه رابطه میان این دو ، ایشان ضمن نقد نظریه تفكیك، معتقد بودند كه دین و سیاست از یكدیگر منفك و مجزا نیستند تا با استدلال یا بررسی نوع رابطه به چگونگی پیوند یا تعامل بین این دو بپردازند ایشان دراین‏باره می‏فرماید:

«دیانت اسلام یك دیانت عادی تنها نیست و فقط وظیفه عبد و خدای تبارك و تعالی، وظیفه روحانی تنها نیست; و همین طور یك مذهب و دیانت‏سیاسی تنها نیست; عبادی است و سیاسی، سیاستش در عبادت مدغم است و عبادتش در سیاست مدغم، یعنی همان جنبه عبادی یك جنبه سیاسی دارد.» (18)

بخشی از بیانات و پیام های حضرت امام موید این نكته است كه برپایی انقلاب اسلامی و ایجاد هویت آن منبعث از قیام سید الشهدا بوده است. این نكته در بسیاری از آثار قلمی و نقلی حضرت امام منعكس گردیده است از جمله:

انقلاب اسلامی ایران پرتوی از عاشورا و انقلاب عظیم الهی آن است.(19)

فداكاری ها و مجاهدات جوانان برومند كشور اسلامی كه پایه گذار خروج از ظلمت به سوی نور و از حقارت به سوی سرافرازی و از اسارت بسوی استقلال بود از نور الهی عاشورا فروغ و از شمس جمال حسینی گرمی یافت. (20)

نهضت امام حسین آمده تا اینجا و این نهضت را درست كرده است. (نهضت ما) شعاعی است از آن نهضت.(21)

نهضت ما مرهون امام حسین است. (22)

ما هرچه داریم از محرم است … از شهادت سید الشهدا است اگر این مجالس وعظ و خطابه و عزاداری و اجتماعات و سوگواری محرم نبود ما پیروز نمی شدیم. همه تحت بیرق اما م حسین ( ع ) قیام كردند. (23)

اگر این دستجات سینه زنی و نوحه سرایی نبود ۱۵ خرداد پیش نمی آمد؛ هیچ قدرتی نمی توانست ۱۵خرداد را بر پا كند مگر قدرت خون سید الشهدا. (24)

امام خمینی احیاگر فرهنگ عاشورایی

امام خمینی در خصوص فرهنگ می‌‌‌ فرمایند:

بی‌‌‌ شك بالاترین و والاترین عنصری كه در موجودیت هر جامعه دخالت اساسی دارد، فرهنگ آن جامعه است، اساساًً فرهنگ هر جامعه هویت و موجودیت آن جامعه را تشكیل می‌دهد، استقلال و موجودیت هر جامعه از استقلالِ فرهنگ آن نشأت می‌‌‌ گیرد.

فرهنگ اساس ملت است. اساس ملیت یك ملت است. اساس استقلال یك ملت است.

فرهنگ، مبدأ همه خوشبختی‌‌‌ ها و بدبختی‌‌‌ های یك ملت است.

رأس همه اصلاحات اصلاح فرهنگ است.

راه اصلاح یك مملكتی فرهنگ آن مملكت است، اصلاح باید از فرهنگ شروع بشود ، اگر فرهنگ درست بشود یك مملكت اصلاح می‌شود.

فرهنگ ، بزرگترین مؤسسه‌‌‌ ای است كه یك ملت را به تباهی می‌‌‌ كشد یا به اوج قدرت و عظمت می‌‌‌ رساند. (25)

دیدگاه امام خمینی به موضوع فرهنگ و نقش آن در طراحی نظام اسلامی بسیار قبل تر از وقوع انقلاب و با تالیف كتاب ولایت فقیه توسط ایشان ظهور و بروز پیدا كرده بود و دقیقا" بر همین اساس انبوه جریانات سالهای اولیه انقلاب به ویژه سال های 57 و 58 در اجرا و تثبیت این دیدگاهها صورت گرفت و در این میان ایجاد نهادها، ادارات و دستگاههای فرهنگ محور به همراه تغییر اولویت های دستگاهها و ادارات موجود با محوریت مسائل فرهنگی موضوعی بود كه جزو دغدغه های موكد ایشان به حساب می آمد.

نهادهایی چون بسیج، سپاه پاسداران، جهاد سازندگی، بنیاد مستضعفان، كمیته امداد، تبلیغات اسلامی، جهاد دانشگاهی، بنیاد شهید، شورای عالی انقلاب فرهنگی و برخی دیگر جزو این گروه از نهادها، رویكرد فرهنگی هستند كه بر اساس تفكرات امام خمینی بنیان گذاشته شد.

عمده تمركز امام خمینی(ره) در روند احیاء فرهنگ عاشورایی به دانشگاهها و حوزه های علمیه و دیگر مراكز علمی منعطف می شد و این مسیر را در بستر مطمئن اعتقادات توده های مردم به واقعه عاشورا طراحی و اجرا كرد و از روز نخست آغاز نهضت، ایام محرم به عنوان بهترین زمان برای تبیین اهداف انقلاب و الگوپذیری آن از حماسه حسینی انتخاب می شد كه متعاقب آن حوزه ها و مراكز علمی و دانشگاهی به عنوان نهادهای فرهنگ ساز در صدر توجه امام خمینی قرار داشتند.

در توضیح ابعاد تاریخی چگونگی توجه امام به فرهنگ عاشوار باید گفت:

«آغاز قیام امام خمینی در عصر عاشورای 42 بود و نقطه اوج قیام در سال 57 نیز در محرم جلوه می كند. پیام حماسی امام به مناسبت محرم آن سال شعار "پیروزی خون بر شمشیر" را به عنوان منطق انقلاب اسلامی در مواجهه با دنیای كنونی ندا داد، راهپیمایی میلیونها تن در تهران و سراسر ایران در روزهای تاسوعا و عاشورای حسینی در سال 57 كمر رژیم شاه و آمریكا را در حمایت از شاه شكست و از آن پس هر سال، محرم و عاشورا عرصه بسیج نیروهای مومن به انقلاب اسلامی و افزایش روح سلحشوری در مدافعان انقلاب گردید و در طول دوران 8 سال دفاع حسین گونه ملت ایران نیز محرم و عاشورا و نام مقدس سالار شهیدان و اصحابش نه تنها به عنوان رمز عملیات و اسامی لشگرها و گردانها و عملیات موفق سپاه اسلام، بلكه به عنوان مهمترین الگو و انگیزه عموم رزمندگان، تاثیر معجزه آسای خویش را برجای نهاد. اگر در تحلیل مسائل جنگ تحمیلی، فرهنگ شهادت طلبی و ایثار در راه خدا را كه اولین درس مكتب عاشوراست، و شعار پیروزی خون بر شمشیر را كه زبان و منطق عاشوراست، و عشق به حسین(ع) و كربلای حسینی را از 8 سال مقاومت شگفت ملت ایران دربرابر تجاوزگران نادیده بگیریم هیچ مطلب و سخن قابل عرضه دیگری باقی نمی ماند.» (26)

در حقیقت اگر سیره عملی امام خمینی در شیوه نگرش به موضوع فرهنگ مورد كنكاش قرار گیرد تاسی ایشان به فرهنگ عاشورایی به عنوان كارسازترین نوع فرهنگ نمود پیدا می كند بطوریكه ایشان از روزهای نخست نهضت انقلاب اسلامی و تا پایان عمر خود بر حركت در مسیر اباعبدالله الحسین(ع) تاكید داشتند.

تشابه معنی داری در روند حركت امام خمینی (ره) به سمت رهبری و هدایت انقلاب اسلامی و قیام اباعبدالله الحسن (ع) وجود دارد در اینجا با اشاره به قسمتهایی از اولین بیانیه سیاسی امام در سال 32 به برخی از این تشابهات اشاره می كنیم.

تاسی به سخنرانی های حسینی در نخستین بیانیه سیاسى امام خمینى (ره) در سال 1323

نخستین بیانیه امام در سال 32 یكسال پس از نگارش اثر گرانقدر عقیدتى و سیاسى یعنى كتاب كشف الاسرار نوشته شد ، نسخه خطى بیانیه مزبور هم اینك در كتابخانه وزیرى شهرستان یزد نگهدارى مى‏شود.

حضرت امام در بخش پایانی این اعلامیه آورده است:

هان‏اى روحانیین اسلامى! اى علماء ربانى! اى دانشمندان دیندار! اى گویندگان آئین دوست! اى دینداران خداخواه! اى خداخواهان حق پرست! اى حق پرستان شرافتمند! اى شرافتمندان وطنخواه! اى وطنخواهان با ناموس! موعظت‏خداى جهان را بخوانید و یگانه راه اصلاحى را كه پیشنهاد فرموده بپذیرید و ترك نفع‏هاى شخصى كرده تا به همه سعادت‏هاى دو جهان نایل شوید و با زندگانى شرافتمندانه دو عالم دست در آغوش شوید.

" ان لله فى ایام دهركم نفحاث الافتعرضوالها" امروز روزى است كه نسیم روحانى الهى وزیدن گرفته و براى قیام اصلاحى بهترین روز است، اگر مجال را از دست ‏بدهید و قیام براى خدا نكنید و مراسم دینى را عودت ندهید، فردا است كه مشتى هرزه گرد شهوتران بر شما چیره شوند و تمام آئین و شرف شما را دستخوش اغراض باطله خود كنند.

امروز شماها در پیشگاه خداى عالم چه عذرى دارید؟ همه دیدید كتاب‏هاى یك نفر، بى‏سر و پا را كه تمام آئین شماها را دستخوش ناسزا كرد و در مركز تشیع به امام صادق(ع) و امام غایب روحى له الفداء آنهمه جسارت‏ها كرد و هیچ كلمه از شماها صادر نشد.

امروز چه عذرى در محكمه خدا دارید؟ این چه ضعف و بیچارگى است كه شماها را فراگرفته؟

شماها كه به حق مشروع خود قیام نكردید، خیره سران بی دین از جاى برخاستند و در هر گوشه زمزمه بی دینى را آغاز كردند و به همین زودى بر شما تفرقه زده‏ها چنان چیره شوند كه از زمان رضاخان روزگارتان سخت تر شود: "و من یخرج من بیته مهاجرا الى الله و رسوله ثم یدركه الموت فقد وقع اجره على الله"

11/شهر جمادى الاولى 1363 قمری

سید روح الله خمینى

خطبة امام حسین(ع) برای علما و صحابی پیامبر(ص) در منا قبل از حركت به كربلا

شما ای گروه نیرومند! دسته‌ای هستید كه به دانش و نیكی و خیرخواهی معروفید، و به وسیلة خدا در دل مردم مهابتی دارید كه شرافتمند از حساب می‌برد و ناتوان شما را گرامی می‌دارد و آنان كه هم درجه شمایند و بر آنها حق نعمتی ندارید، شما را بر خود پیش می‌دارند، شما واسطة حوایجی هستید كه از خواستارانشان دریغ می‌دارند و به هیبت پادشاهان و ارجمندی بزرگان در میان راه، گام برمی‌دارید.

آیا همه اینها از آن رو نیست كه به شما امیدوارند كه به حقّ خدا قیام كنید؟ اگر چه از بیشتر حقوق خداوندی كوتاهی كرده‌اید از این رو حق امامان را سبك شمرده، حقوق ضعیفان را تباه ساخته‌اید و به پندار خود حقّ خود را گرفته‌اید.

شما در این راه نه مالی خرج كردید و نه جانی را برای خدا كه آن را آفریده به مخاطره انداختید و نه برای رضای خدا با عشیره‌ای درافتادید، آیا شما به درگاه خدا بهشت و همنشینی پیامبران و امان از عذاب او را آرزو دارید؟

ای آرزومندان به درگاه خدا! من می‌ترسم كیفری از كیفرهای او بر شما فرود آید، زیرا شما از كرامت خدا به منزلتی دست یافته‌اید كه بدان بر دیگری برتری دارید و كسی را كه به وسیلة خدا (بر شما) شناسانده می‌شود گرامی نمی‌دارید با اینكه خود به خاطر خدا در میان مردم احترام دارید، شما می‌بینید كه پیمان‌های خدا شكسته شده و نگران نمی‌شوید با اینكه برای یك نقض پیمان پدران خود به هراس می‌افتید. می‌بینید كه پیمان رسول خدا(ص) خوار و ناچیز شده و كورها و لال‌ها و از كار افتاده‌ها در شهرها رها شده‌اند و رحم نمی‌كنید، و در خور مسئولیت خود كار نمی‌كنید و به كسانی كه در آن راه تلاش می‌كنند وقعی نمی‌نهید و خود به چاپلوسی و سازش با ظالمان آسوده‌اید. همه اینها همان جلوگیری و بازداشتن دسته‌جمعی است كه خداوند را بدان فرمان داده و شما از آن غافلید. مصیبت بر شما از همة مردم بزرگ‌تر است، زیرا در حفظ منزلت علما مغلوب شدید، كاش (در حفظ آن) تلاش می‌كردید.

این برای آن است كه زمام امور و گذرگاه احكام (یعنی پست‌های كلیدی) به دست عالمان به خداست كه بر حلال و حرام خدا امین‌اند و از شما این منزلت را ربودند و آن از شما ربوده نشد مگر به واسطة تفرّق شما از حقّ و اختلاف شما در سنت پیامبر(ص) با اینكه دلیل روشن بر آن داشتید و اگر بر آزارها شكیبا بودید و در راه خدا هزینه‌ها (و تعهدها) را تحمل می‌كردید، زمام امور خدا بر شما در می‌آمد و از جانب شما به جریان می‌افتاد و به شما برمی‌گشت، ولی شما ظالمان را در جای خود نشاندید و امور خدا را به آنان سپردید تا به شبهه كار كنند و در شهوت و دلخواه خود راه روند فرار شما از مرگ و خوش بودن شما به زندگی دنیا كه از شما جدا خواهد شد )آنان را بر این منزلت چیره كرده(بدین‌سان ضعیفان را به دست آنان سپردید كه برخی را برده و مقهور خود ساخته و برخی را ناتوان و مغلوب زندگی روزمره كردند، در امور مملكت به رأی خود تصرف می‌كنند و با هوسرانی خویش ننگ و خواری پدید می‌آورند به سبب پیروی از اشرار و گستاخی بر خدای جبار!

در هر شهری خطیبی سخنور بر منبر دارند كه به سود آنان سخن می‌گوید، سرتاسر كشور اسلامی بی‌پناه مانده و دستشان در همه جای آن باز است و مردم بردگان آنهایند كه هیچ دست برخورد كننده‌ای را از خود نرانند.

آنها كه برخی زورگو معاندند و برخی بر ناتوان سلطه‌گر و تندخویند، فرمانروایانی كه نه خدا شناسند و نه معاد.

شگفتا! و چرا در شگفت نباشم كه دیار اسلامی در اختیار فریبكاری نابكار و مالیات بگیری ستمگر و فرمانروای بی‌رحم بر مؤمنان است، پس خدا در آنچه ما كشمكش داریم حاكم است و در آنچه اختلاف داریم داوری می‌كند.

خدایا! تو می‌دانی كه آنچه از ما سرزد، برای رقابت در فرمانروایی و نیز دسترسی به مال بی‌ارزش دنیا نبود، بلكه از آن روست كه نشانه‌های آیین تو را بنمایانیم و سروسامان بخشی را در سرزمین‌هایت آشكار سازیم تا بندگان ستمدیدة تو آسوده گردند و به فرایض و سنن و احكام تو عمل كنند و شما (ای مردم!) اگر ما را (در این راه مقدس) یاری نرسانید و در خدمت ما نباشید، ستمگران (بیش از پیش) بر شما نیرو گیرند و در خاموش كردن نور پیامبر شما بكوشند.

خدا ما را بس است و بر او توكل داریم و به سوی او بازمی‌گردیم و سرانجام به سوی اوست.

مطالعه نخستین اعلامیه سیاسى امام خمینى (ره) و مقایسه آن با اولین خطبه امام حسین (ع) در آغازین روزهای قیام عاشورا نشانه های فراوانی از رویكرد عمیق امام به نهضت عاشورا در راهبری انقلاب اسلامی را پیش روی محقق می گذارد كه در چند محور قابل بررسی است.

1- انتخاب روحانیون و علماء به عنوان مخاطب اصلی در اعلامیه رهبر كبیر انقلاب و خطبه امام حسین(ع)

2- مقبولیت مردمی مخاطبان و توصیه به انتقال مبانی اسلام به آنها توسط علما و روحانیون

3- تحلیل شرایط روز جامعه و بر شماری ویژگی های مغفول مانده جامعه اسلامی

4- تبیین وضعیت حاكمان جامعه

5- یادآوری حسابرسی خداوند و ضرورت برخورد علما و روحانیون با انحرافات حكومتی

6- دقت در انجام فریضه امر به معروف و نهی از منكر

7- ضرورت قیام و جهاد علیه حكومت ظالم و منحرف

8- برشماری زیان های غفلت از احكام الهی

9- دنیا طلبی و فراموش شدن حلال و حرام

10- توكل به خدا و امید به آینده ای روشن

شهادت مهمترین نقطه اشتراك نهضت خمینی و اباعبدالله الحسین(ع)

مروری بر سخنان خمینی كبیر در موضوع شهادت نشان از اعتقاد عمیق وی به این امر دارد چنانچه ایشان در مورد شهادت می گوید:

از شهادت باكی نیست … شهادت ارثی است كه از اولیا ما به ما می رسد.

شهادت عزت ابدی است، حیات ابدی است، آنها از شهادت بترسند و از مردن بترسند كه مردن را تمام می دانند و انسان را فانی.

شهادت هدیه ای است از جانب خدای تبارك و تعالی برای آن كسانی كه لایق هستند و دنبال هر شهادتی باید تصمیم ها قوی تر بشود.

ملتی كه شهادت برای او سعادت است پیروز است.

آنكه شهادت را در آغوش، همچون عزیزی می پذیرد، آن كوردلان نمی توانند مقابله كنند.

خط سرخ شهادت آل محمد و علی است و این افتخار از خاندان نبوت و ولایت به ذریه طیبه آن بزرگواران و به پیروان خط آنان به ارث رسیده است.

همین شهادتها پیروزی را بیمه می كند، همین شهادتهاست كه دشمن شما را رسوا می كند در دنیا.

شهادت در راه خدا چیزی نیست كه بتوان آن را با سنجش های بشری و انگیزه های مادی ارزیابی كرد.

خداوندا این دفتر و كتاب شهادت را همچنان به روی مشتاقان باز و ما را هم از وصول به آن محروم مكن.

عزیزان من! از فدائی دادن و نثار جان و مال در راه خدا و اسلام و ملت مسلمان نهراسید كه این شیوه پیغمبر عظیم الشان و اوصیاء و اولیاء آنان بوده و خون ما رنگین تر از خون شهدای كربلا نیست.

این حس جلو آمدن برای اسلام و شهادت بود كه ما را به پیروزی رساند. (27)

امام حسین (ع): مگر نمی‌بینید كه به حق عمل نمی‌شود و از باطل پرهیز نمی‌شود، در این حال سزاوار است كه مؤمن لقای پروردگار را طلب نماید. منبع : كتاب همراه سیدالشهداء

هیهات ما به ذلت تن نخواهیم داد. خدا و رسول او و مؤمنان (ع) هرگز برای ما ذلت و خواری را نپسندیدند، دامن‌های پاكی كه ما را پروریده و سرهای پر شور و مردان غیرتمند هرگز طاعت فرومایگان را بر كشته شدن مردانه ترجیح ندهند.منبع : كتاب همراه سیدالشهداء

امام حسین (ع) فرمود : من برای عبرت و پند دیگران شهید می‌شوم . (28)

اولین جرقه های عملی انقلاب اسلامی در سالهای 42 و 43 با شهادت انقلابیون آغاز شد و امام خمینی (ره) در آغازین روزهای نهضت از سربازانی خبرداد كه در آن سالها در گهوراه بودند و در انقلاب و دفاع مقدس مردان غیوری شده بودند كه در مكتب خمینی كبیر درس آزادگی اباعبدالله الحسین (ع) را بخوبی آموخته و چه جانفشانی ها كه نكردند.

نتیجه گیری

بی تردید توفیقات كنونی انقلاب اسلامی ایران و عالمگیر شدن آوازه آن در شرق و غرب زمین در تاسی رهبری آن در هدایت مردم به قیام خونین كربلا و درسها و عبرتهای آن نهفته است و همانگونه كه پس از 1400 سال از واقعه جانسوز عاشورا هر سال آئین های محرم گسترده تر برگزار شده و پیام عاشورا بازخوانی می شود انقلاب اسلامی ایران نیز با باز تعریف رسالت های جدید در ابعاد منطقه ای و جهانی در حال معرفی توانمندی های نظام ولایی برای مدیریت امور زندگی انسانهاست.

اگر عاشورا و اباعبدالله الحسن (ع) اكنون چراغ راه و كشتی نجات آزادگان و عدالت طلبان عالم است ، انقلاب اسلامی نیز در روند جهانی شدن در بستری از تعالیم آسمانی استخراج شده از قرآن كریم به همراه میراث گرانبهای به جای مانده از اهل بیت(ع) به عنوان پدیده ای با پشتوانه غنی فكری و عقیدتی در حال ایفای نقش و تاثیرگذاری است.

انقلاب اسلامی ایران به بركت رهبری هوشمندانه امام خمینی (ره) ساختار و پایه های حكومت دینی را چنان مستحكم بنا نهاده كه اكنون در آغاز چهارمین دهه خود به باثبات ترین كشور منطقه تبدیل شده و همه ساله موجودیت و روند اداره كرد خود را به رای مردم گذاشته و پرنفوذتر از همیشه دلهای حقیقت طلبان دنیا را روشن كرده و حكومت های مدعی را به كرنش و تعظیم در برابر خود مجبور كرده است.

منابع و مأخذ:

(1) سوره توبه آیه 20
(2) نشریه موعود دیماه 85
(3) فریدون هویدا، برادر امیرعباس هویدا نخست وزیر دوران شاه
(4) ویلیام شوكراس، وقایع نگار غربی در كتاب «آخرین سفر شاه»
(5) ویلیام سالیوان، سفیر آمریكا در ایران
(6) آنتونی پارسونز سفیر انگلستان
(7) سایروس ونس وزیر امورخارجه وقت آمریكا
(8) امام خمینی (ره)
(9) دكتر كلیم صدیقی كتاب «نهضت های اسلامی و انقلاب اسلامی» (ص ۳۲)
(10) چارلز دیكنز (نویسندة معروف انگلیسی)
(11) تاملاس توندون (رئیس سابق كنگرة ملّی هندوستان)
(12) محمد علی جناح (رهبر بزرگ پاكستان)
(13) مهاتما گاندی (رهبر بزرگ هندوستان)
(14) جرج جرداق (دانشمند و ادیب مسیحی)
(15) آنطون بارا (اندیشمند مسیحی)
(16) صحیفه نور، ج‏13، ص‏218.
(17) علی خدامرادی (نویسنده و محقق معاصر)
(18) صحیفه نور ج‏3، ص‏120.
(19) امام خمینی، ۱۳۷۲، ج ۱۷، ۴۸۲
(20) امام خمینی، ۱۳۷۲، ج ۱۶ ، ۲۹۰
(21) امام خمینی، ۱۳۷۲، ج ۱۰ ، ۳۱۴
(22) امام خمینی، ۱۳۷۲، ج ۸ ، ۵۲۸
(23) امام خمینی، ۱۳۷۲ ، ج ۱۷ ، ۵۸
(24) امام خمینی ، ۱۳۷۲ ، ج ۱۶ ، ۳۴۶
(25) نشریه حضور، تابستان 1380، شماره 36
(26) حمید انصاری (محقق و نویسنده)
(27) سایت جامع شهید آوینی
(28) بحار ، ج 44 ، ص 280

نظر شما