سختم است كنار نام ملك‌الشعرای بهار اسم شهرام شكیبا را ببینم

به گزارش خبرنگار ادبیات برنا، نشست نقد كتاب «قهوه‌ی قندپهلو»، گزیده‌ شعر طنز از مشروطه تا امروز با تدوین امید مهدی‌نژاد عصر دیروز سه‌شنبه، 21 تیرماه در حوزه‌ هنری برگزار شد.

بنا بر این گزارش در ابتدای این نشست شهرام شكیبا گفت: در دوره‌ای كه كتاب‌های طنز خوبی نمی‌بینیم، «قهوه قندپهلو» فرصت خوبی بود و البته تبلیغ خوبی هم برای این كتاب انجام شد و فروش خوبی را تجربه كرد.

وی در ادامه تاكید كرد: برای نقد این كتاب توجه به دو نكته اهمیت دارد؛ یكی این‌كه اساسا در عصری كه موتورهای سرچ گوگل خوب كار می‌كند، عصر تذكره‌نویسی هست یا نه و این‌كه نگاه كردن به كتاب شاید ما را یاد كتاب‌سازی بیندازد.

این طنزپرداز با بیان این مطلب كه كتاب به شدت تحت تأثیر اتفاقات هم‌روزگارمان بوده است، گفت: در این كتاب نام تعداد كسانی كه از شب شعر «در حلقه رندان» درآمده‌اند، بسیار زیاد است؛ اما ما نامی از میرزاده عشقی نمی‌بینیم. ولی می‌توانیم شعرهای بسیار ضعیفی از سعید سلیمان‌پور ببینیم. كنار هم قرار دادن نام كسانی چون سعید سلیمان‌پور، ابراهیم خان صهبا و قائم‌مقام فراهانی نشان می‌دهد كه كمی با دست باز به موضوع نگاه كرده‌ایم و زیادی به هم‌دوره‌یی‌های خودمان توجه كرده‌ایم.

وی افزود: اصلا روزی یوسفعلی میرشكاك فكر می‌كرد اسمش كنار قائم‌مقام فراهانی قرار بگیرد؟ این گرد هم جمع كردن این‌گونه و جذب حداكثری شاعران در كتاب كار درستی نیست. دست كم ما باید به زبان شعری توجه كنیم.

شکیبا خاطرنشان کرد: من از امید مهدی‌نژاد توقع نداشتم كه برخی اسامی و برخی شعرها را در این كتاب ببینم. گاهی با كنار هم قرار دادن برخی اسم‌ها به ادبیات طنز و ادبیات فارسی ظلم شده است. من سختم است كنار نام ملك‌الشعرای بهار، نام شهرام شكیبا را ببینم.

وی تصریح کرد: البته ساختن یك مجموعه جامع و مانع هم امكان‌پذیر نیست؛ اما متن كتاب یك‌دست است و درست است كه شعرها به لحاظ محتوایی و زبانی بسیار شترگربه هستند و در یك حد و اندازه نیستند؛ اما متن‌هایی كه خود نویسنده در لابه‌لای شعرها نوشته، باعث شده كه كتاب یك‌دست شود و مخاطب را نیز با خود همراه كند؛ زیرا این كتاب كتابی نیست كه آدم آن‌را دنبال كند و از ابتدا تا انتهایش را بخواند؛ اما نثر خوب نویسنده كمك كرده كه هر بار كه كتاب را باز كنید، انگار تیتراژی دارید كه شما را به فضای كلی كتاب بازمی‌گرداند.

شكیبا همچنین گفت: اما من دوست داشتم كتاب كمی دقیق‌تر می‌بود و می‌توانستیم اطلاعات بیش‌تری از نویسندگان در این كتاب ببینیم. یافتن اطلاعات بیش‌تری در مورد مهدی سهیلی یا ابراهیم خان صهبا كار دشواری نبود و می‌شد درباره آن‌ها بیش‌تر نوشت. این موضوع آدم را به این شك می‌اندازد كه نكند كتاب با عجله نوشته شده باشد. كاش كتاب كمی علمی‌تر بود و بیش‌تر شكل تذكره به خود می‌گرفت.

مهدی‌نژاد: طنز بیان نارسایی‌ها با بیان منصفانه و شیرین است
در ادامه این نشست امید مهدی‌نژاد به ارائه تعریفی از طنز پرداخت و گفت: طنز بیان نارسایی‌ها با بیان منصفانه و شیرین است و من سعی كرده‌ام بر اساس این تعریف، آثار را انتخاب كنم. البته مدعی نیستم همه‌ این آثار بر اساس این تعریف انتخاب شده‌اند.

وی ادامه داد: فكاهه هم در این كتاب یافت می‌شود؛ اما سلامت زبانی و فرم و ساختار كار هم به عنوان ممیزی لحاظ شده است و این ملاك مهمی بوده است.

این طنزپرداز افزود: توجیه من برای حضور شاعران هم‌روزگارم در این كتاب این است كه سوراخ غربال قدیمی‌ها از سوراخ غربال جدیدها تنگ‌تر است و سعی كردم اسامی را به ترتیب الفبایی كنار هم قرار بدهم و كنار هم قرار گرفتن آدم‌های متفاوت به همین دلیل است.

در ادامه، شهرام شكیبا عنوان كرد: من وقتی كتاب را دیدم، متوجه شدم كه ما اكنون در اجرا و زبان شعر ضعف داریم. سوژه‌های ما بهتر از سوژه‌های گذشتگان ماست و از زاویه خوبی هم به سوژه نگاه می‌كنیم. اما در گذشتگان به شدت زبان قوی است؛ ولی شاعر سوژه خوبی نیافته است.

شکیبا: كار هنری كردن اداره‌جاتی نمی‌شود
وی اقزود:دوستان هم‌روزگار ما همه چیزشان خوب است؛ اما زبان شعرشان خوب نیست و ضعف تألیف دارند. شعر سعید سلیمان‌پور به خوبی در قالب «الهی‌نامه» سروده شده است؛ اما به هوشیاری در طنزپردازی نرسیده كه برای كنار هم قرار دادن واژه‌ها دقت كند. آفت ما این است كه شعر می‌گوییم كه زمانی كه آن‌را برای مخاطب می‌خوانیم، بخندد. متأسفانه زمانی كه این‌ها را می‌شود در این كتاب فهمید، حیف است كه بگوییم داعیه كتاب علمی نداریم؛ وقتی می‌توانیم نگاه علمی داشته باشیم. فكر می‌كنم دوستان سفارش‌كننده داوری نمی‌خواستند و می‌خواستند همه در كتاب باشند كه به كسی برنخورد. كار هنری كردن اداره‌جاتی نمی‌شود. امیدوارم كتاب با ویرایش جدید دوباره چاپ شود.

سپس مهدی‌نژاد در جواب انتقادها عنوان كرد:‌ من نمی‌خواستم نام میرزاده عشقی را بیاورم؛ شاید از نظر من، شعرهای او تاریخ مصرف‌دار است. در ویرایش بعدی، اضافه كردن نام برخی شاعران و شعرهای آن‌ها مدنظر است.

این طنزپرداز درباره چگونگی شكل‌گیری این كتاب نیز گفت: این كتاب یك گزیده شخصی بود كه من آن را برای خودم جمع‌آوری كرده بودم و وقتی به حجمی رسید كه می‌شد آن را به صورت جُنگ منتشر كرد، به دوستان پیشنهاد دادم و آن را چاپ كردم.

بیابانکی: انتظار داشتم یك نسخه از «قهوه قندپهلو» را به من هدیه بدهند
سعید بیابانكی نیز كه در این نشست حضور داشت، درباره كتاب «قهوه قندپهلو» گفت: وقتی كتاب چاپ شده و آثار ما هم در آن آمده، من انتظار داشتم كه یك نسخه از كتاب را به من بدهند و نكته دیگر این‌كه برخی از شعرها ویرایش شده و كم شده است. آیا این كار را خود مهدی‌نژاد انجام داده است؟

امید مهدی‌نژاد در جواب به این سؤال عنوان كرد: موردهای كمی بوده كه شعرها ویرایش شده‌اند و من سعی كرده‌ام قسمت حذف‌شده را با سه نقطه یا كروشه مشخص كنم. تنها شعری كه مشخص نشده، همین شعر آقای بیابانكی است.

او همچنین در پاسخ به این انتقاد كه چرا در كتابش، شعرهای سپید را كم‌تر آورده است، گفت: من شعر سپید را نمی‌فهمم و این بخش سلیقگی كار است.