علل مقاومت مردم ایران در برابر فراگیری فرهنگ رفتار صحیح/ امید نباشد فرهنگ پذیری کاهش می‌یابد

به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری برنا؛ طی دهه‌های گذشته موضوع فرهنگ‌سازی در زمینه‌های مختلف از طرق مختلف در کشور پیگیری شده است. رادیو و روزنامه، در دهه 60، تلویزیون در دهه 70، خبرگزاری‌ها و شبکه‌های ماهواره‌ای در دهه 80 و شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی نوین در دهه نود خورشیدی ابزارهایی بوده‌اند که توسط متولیان فرهنگ‌سازی مورد استفاده قرار گرفته‌اند تا بلکه در رفتارهای شهروندی مردم اصلاحاتی صورت گیرد.

 به طور مثال فرهنگ استفاده از منابع جبران ناپذیر، فرهنگ رانندگی درست، فرهنگ بهداشت شهری و رعایت اصول حفاظت از محیط زیست موضوعات پرتکراری بوده‌اند که به شکل قابل توجهی توسط رسانه‌ها و ارگان‌های فرهنگ‌سازی در کشور به مردم ارائه شده‌اند. با این حال اما با نگاهی به تغییرات رفتاری مردم طی سال‌های گذشته متوجه تغییرات اساسی و بنیادی نمی‌شویم. جز در موارد معدودی، بسیاری از رفتارهای ناصحیح مردم با محیط زیست، شهر و شهروندان ... همچنان نیازمند اصلاح و فرهنگ‌سازی است به شکلی که گویی مردم برابر یادگیری اصول و قواعد مقاومت از خود نشان می‌دهند!

دکتر نیره توکلی، جامعه شناس و عضو هیات علمی دانشگاه پیام نور و عضو «انجمن جامعه شناسی ایران» و «گروه محققان مستقل مسائل زنان» در این باره با تاکید بر اینکه شهروندان را باید در حوزه شهر و مسئولیت‌های شخصی بررسی کرد گفت: در ساختار شهری کشور ما، به شکل جدی حقوق شهروندان نادیده گرفته شده و بی‌قانونی‌های بسیاری صورت گرفته است. از این رو مردم هم بهانه‌ای برای رفتارهای دور از  فرهنگ می‌یابند.

وی ادامه داد: وقتی مسئولین قوانین را رعایت نمی‌کنند، شهروندان هم مسئولیتی را نمی‌پذیرند. وقتی متولیان فرهنگ، حقوقی برای مردم قائل نیستند نمی‌توانند مسئولیتی هم از مردم طلب کنند.

این جامعه‌شناس با تاکید بر بی‌توجهی خود مسئولین شهری به رعایت الزامات حفاظت از محیط شهر گفت: مثلا در حال حاضر درخت‌های خیابان ولیعصر که ثبت ملی هم شده‌اند برای  مناسبت‌های مختلف با منگنه‌های بادی پارچه‌کوب شده‌اند و با این روش به این درختان جراحت‌های بسیاری وارد شده است. زمانی که چنین رفتارهایی از سوی مسئولان شکل می‌گیرد نمی‌توان انتظار داشت مردم هم از فضای سبز شهر مراقبت کنند. وقتی کسانی که مسئول فرهنگ‌سازی‌اند، عامل بی‌عمل باشند و خود رعایت فرهنگ نکنند تاثیر منفی خواهد داشت.

عملکرد نامناسب رسانه ملی ایران در فرهنگ‌سازی

موضوع فرهنگ‌سازی و رسانه اما دیگر مسئله‌ای است که در بررسی عناصر دخیل در فرهنگ یک کشور مورد بررسی قرار می‌گیرد. بر اساس نظر بسیاری از کارشناسان، امروزه رسانه‌ها اصلی‌ترین نقش را در تغییر فرهنگ و سبک زندگی افراد جامعه بازی می‌کنند.

نیره توکلی در این باره با تاکید بر اینکه رسانه ملی در فرهنگ‌سازی عملکرد مناسبی نداشته است گفت: به‌طور کلی در رسانه‌های ایران به اندازه کافی فرهنگ‌سازی نمی‌شود. درباره بسیاری از رفتارسازی‌ها و اصلاح رفتاری در رسانه‌ها به خصوص رسانه‌های تصویری توجهی دیده نمی‌شود.

امید، تنها راه فرهنگ پذیری است

با اینکه این روزها با گسترش فضای مجازی بستری مناسب برای فرهنگ‌سازی ایجاد شده اما بازهم به‌نظر برخی از مردم مقابل فراگیری فرهنگ‌ها مقاومت می‌کنند.

نیره توکلی در این باره و در توضیح شرایطی که مردم امکان فرهنگ پذیری بیشتری دارند به خبرنگار برنا گفت: فرهنگ‌پذیری با امید ارتباط مستقیم دارد. مردم ایران هرچه قدر امید بیشتری داشته باشند فرهنگ‌پذیرتر خواهند بود. در روزهای انتخابات می‌بینیم مردم خود فداکارانه وارد میدان می‌شوند و فرهنگ شرکت در انتخابات را می‌پذیرند.

وی افزود: بر خلاف بسیاری از کشورهای منطقه که نگاه فرقه‌ای به فرهنگ دارند اما مردم ایران یک نگاه ملی و سراسری به این مقوله دارند. بنابراین می‌توان گفت فرهنگ‌پذیری در کشور ما وجود دارد.

انتظارات بالا، پائین آمدن فرهنگ پذیری

این جامعه‌شناس درباره علل مقاومت مردم در فرهنگ‌پذیری گفت: تبلیغات غلطی که از طرف کشورهای دیگر می‌شود و همچنین اقدامات اشتباهی مثل یارانه دادن به آنها که در دولت‌های قبلی آغاز شد باعث طلبکار شدن مردم شده است. بسیاری از مردم ایران امروزه با وجود مسئولیت‌پذیری کمی که دچارش شده‌اند و از سوی دیگر بعضا مهارت شغلی پائینی که دارند انتظار مشاغل سطح بالا را دارند؛ از همین رو متاسفانه بعد از به دست آوردن قدرت هم از این قدرت سوءاستفاده می‌کنند. انتظارات مردم به شکلی تغییر یافته است که تصور می‌کنند همه چیز را باید دولت مهیا کند.

وی تاکید کرد: انتظارات مردم تحت تاثیر رسانه‌های مختلف بالا رفته و این بالا رفتن انتظارات سبب می‌شود که مردم در رفتارهای اجتماعی خود اصلاحی نداشته باشند. با این حال نباید دست از تلاش برای فرهنگ‌سازی درست برداشته شود ولی در کنار این تلاش باید به مردم به روشی صحیح آموزش داد که اصلاح کننده همه امور نباید دولت باشد باید خود آنها نیز دل‌شان برای روزگار آینده‌شان بسوزد و حواس‌شان باشد اگر فقط انتظار داشته باشند که برای‌شان همه چیز درست و سلامت و سالم مهیا شود امکان دارد این انتظار و تنها نگاه کردن و خود اقدام نکردن، آینده آنها را تهدید کند. حفاظت از محیط زیست، حفاظت از منابع، سالم نگه‌داشتن رفتار و محیط اطراف  انتظاراتی است که هر کسی باید از رفتار خود نیز داشته باشد.