نگاه غیرتخصصی تلویزیون به دفاع مقدس سبب بی‌اعتمادی مخاطب شد

گروه رادیو و تلویزیون برنا/ مجموعه تلویزیونی "قفسی برای پرواز" به کارگردانی یوسف سیدمهدوی از 17 مهر ماه به روی‌ آنتن شبکه اول رفت. فیلمی که روایتی از وضعیت اسیران در هشت سال جنگ تحمیلی را به تصویر می‌کشد و تم عاشقانه آن به پرمخاطب شدنش در میان جوانان کمک کرده‌است. به همین بهانه نشست نقد و بررسی آن را با حضور یوسف سیدمهدوی کارگردان، اردشیر ایران‌نژاد تهیه‌کننده، احمد کاوری فیلمنامه‌نویس و اردلان شجاع کاوه و مصطفی طاری بازیگران، در خبرگزاری برنا برگزار شد.

"خون‌بها" با بازی و مشاوره احمد کاوری در فیلمنامه به تازگی از شبکه اول پخش شد. "نفوذی" نیز به کارگردانی وی این روزها روی پرده سینماها است. کاوری فیلمنامه "قفسی برای پرواز" را نوشته و مشاور کارگردان و انتخاب بازیگران را نیز بر عهده داشته‌است که به این بهانه دقایقی سخنان او درباره نگارش فیلمنامه و مسائل مربوط به این سریال را شنیدیم.

این مجموعه به شما سفارش شد یا نوشتن آن به ذهن خودتان رسید؟
این کار فیلمنامه قبلی داشت که با ارائه طرح اصلی کار و صحبت با کارگردان قرار شد بازنویسی فیلمنامه اولیه که برای تصویری شدن عناصری کم داشت را آغاز کرده و فضاسازی و حس و حال جنگ را به آن منتقل کنم. جزئیات و خط اصلی داستان در جلساتی با کارگردان مشخص شد، شخصیت‌ها انسجام یافتند و با نوشتن دو قسمت، فضای کار را به دست آوردم. اطمینان میان من، کارگردان و تهیه‌کننده به نگارش قسمت‌های بعدی کمک کرد و با لحن و فضاسازی واحدی نگارش داستان را به انجام رساندم و در تمام این مدت سعی بر نگارش فیلمنامه‌ای داشتم که با این قالب داستان جذابیت خود برای مخاطب را از دست ندهد.

با توجه به مهجور بودن دفاع مقدس در حوزه سریال‌سازی و کم گفته‌ها یا ناگفته‌هایی که در این عرصه وجود دارد، چقدر تلاش کردید ارزش‌ها و ضد ارزش‌های جنگ را طوری در کار لحاظ کنید که برای مخاطب امروز جذاب باشد؟

باور غلطی که در بین دست اندرکاران سینما و تلویزیون ایجاد شده این است که تصور می‌کنند آثار دفاع مقدس ضد گیشه و ضد مخاطب هستند. برای نمونه ما در زمان ساخت "نفوذی" از سوی عوامل پخش ترغیب می‌شدیم به سینماداران نگوییم کار ما با مضمون دفاع مقدس ساخته شده است تا به اکران رغبت پیدا کنند. این باور غلط در حالی وجود دارد که برنامه هفت در معرفی پرفروش‌ترین‌های سینمای ایران فیلم‌های جنگی "عقاب‌ها"، "کانیمانگا" و "افعی" را در صدر جدول پرفروش‌ترین‌ها معرفی کرد.

ایرانیان نه تنها به بازگشت تاریخی راغب هستند بلکه از آن استقبال نیز می‌کنند. اما حضور افراد غیر متخصص در عرصه فیلمسازی جنگ که مقوله درام را نمی‌شناختند به این عرصه آسیب زد. مدتی نیز موجی در تلویزیون ایجاد شد که تمام فیلمنامه‌های جنگی تصویب می شدند و این موضوع، به بی اعتمادی مخاطب منجر شد. اما با عوامل و بازیگران درست و تبلیغات مناسب می‌توان ارتباط دوباره مخاطبان با این مقوله را به دست آورد و این ذهنیت را از اذهان مردم پاک کرد که اعتقاد دارند در هر سریال یک شخصیت بسیجی گذاشته می‌شود تا ساخت مجموعه تصویب شود! اما اکنون "قفسی برای پرواز" با شاکله دراماتیک ارزشمند، اقبال طیف متفاوتی از مخاطبان را به دست آورده است.



و ارتباط بیشتر و جذب مخاطب از کجا حاصل می‌شود؟

نخستین و آخرین راه این است که به مخاطب خود دروغ نگوییم و نخواهیم مسائل را وارونه جلوه دهیم. با صرف هزینه کافی برای ساخت آثار، پرداخت به اصل ماجرا، مخاطب شناسی دقیق و طراحی قصه‌ای درست در چارچوب درام به شخصیت‌هایی در فضای کار می‌رسیم که با افراد ارتباط برقرار می‌کنند. استقبال از یک اثر به صداقت هنرمند بر می‌گردد چرا که جوهر اصلی هنر را صداقت تشکیل می‌دهد در حالی که شعارزدگی سبب پس زدن مخاطب می‌شود.

منبع مورد استفاده‌تان برای نگارش این سریال چه بود؟ آیا فیلمنامه در جریان ساخت دچار تغییر و تحول شد؟

بخش اندکی از تجربیات شخصی من در این اثر استفاده شد و تحقیقات میدانی نقش پررنگ‌تری داشت. به دلیل همزمانی نگارش فیلمنامه و تصویربرداری فرصتی برای تحولات اساسی دیگر وجود نداشت. زمانی که سیدمهدوی سر صحنه بود با بازیگران تمرین کردیم و با سنجش فضا بازیگران و فیلمنامه را در تناسب با یکدیگر قرار دادیم که این کار، منجر به تعامل خوبی بین افراد شد و با اینکه همزمان با این کار مشغول رساندن "نفوذی" به جشنواره فیلم فجر بودم سعی می‌کردم حضورم در "قفسی برای پرواز" کمرنگ نشود.

سرویس فرهنگ و هنر برنا/مریم عرفانیان