پشت پرده ساخت مترو در پایتخت/ وقتی مترو تهران را مدیون آیت الله هستیم

به گزارش برنا؛ بازخوانی تاریخ نشان می دهد که آیت الله هاشمی تاکید بسیاری بر توسعه حمل و نقل عمومی در شهرها داشتند و مترو را بر خلاف نظر منتقدان لوکس نمی دانستند. تفکری که این روزها نشان از پیش رو بودن در حل مشکلات شهری دارد و باید بخش بزرگی از توسعه حمل و نقل عمومی را مدیون ایشان باشیم. تا جایی که  آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی در بخش‌هایی از خطبه نماز جمعه ۵ بهمن ۶۳ هم به این نکته تاکید بسیاری کردند. «جامعه در اختیار نظام است و نظام باید کل مسائل را یکجا ببیند که چه خساراتی از نبودن مترو وارد می‌شود و چه موهبت‌هایی می‌توان از طریق مترو آورد. اگر فرض کنیم براساس محاسباتی که کرده‌اند، من خودم محاسبه نکرده‌ام و این‌ها را در گزارش‌ها خوانده‌ام این چند میلیون نفر در هر سفر، نیم ساعت از وقت‌شان تلف شود که می‌شود هر روز ۳/۵میلیون ساعت از وقت مردم تلف می‌شود. همچنین اگر فرض کنیم هر ساعتی از این وقت‌ها ۲۰ تومان ارزش داشته باشد، رقم همان است که شهرداری اعلام کرده است؛ ۲۵ تا ۳۰ میلیارد تومان در سال ضرر اتلاف وقت مردم را داریم. این فقط خرج مترو است. »

آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی علاوه بر اینکه در این خطبه به اهمیت وجود مترو به دلیل سرعت در جابه‌جایی شهروندان اشاره کرد، از صرفه‌جویی انرژی با استفاده از این سیستم حمل‌ونقل هم دفاع کرد.

«تفاوت صرفه‌جویی بین مترو و تاکسی یا اتوبوس، چقدر در اقتصاد ما عظیم است؛ چرا نباید این کار را بکنیم؟ در مترو دیگر نه تصادف وجود دارد؛ نه معطلی. می‌شود روی وقت حساب کرد. در دنیای صنعتی، حساب کردن روی وقت انسان‌ها چیزی است که باید به آن توجه شود. ما مسئولیم که روی وقت مردم حساب کنیم، باید این کار را کرد.»

در بخش دیگری از این خطبه، آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی درباره مزیت‌های مترو در زمینه کاهش تصادفات خودرویی سخن گفت.

«درباره تصادفات هم ما هیچ وقت حساب نکردیم که در روز به طور مثال اگر ۲۰۰ تصادف شود. من رقم درست را نمی‌دانم. این ۲۰۰ ماشینی که تصادف کرده‌اند، چه مقدار باید قطعه یدکی از خارج بخرند و این کار چقدر ارز می‌برد، چه مقدار وقت این‌ها در تعمیرگاه‌ها تلف می‌شود؟ آدم‌هایی که در این تصادفات مجروح می‌شوند و می‌میرند و این ضایعات انسانی، خانواده‌ها را چه‌جور مبتلا می‌کند و می‌دانید که چه آثاری دارد.

آنهایی که مجروح می‌شوند، تخت بیمارستان را اشغال می‌کنند. یک دکتر، پرستار، تخت بیمارستان و یک تخت هم چقدر مخارج دارد، ما اصلا این‌ها را حساب نمی‌کنیم تا می‌گوییم مترو می‌گویند که آقا! حالا این قدر پول خرج مترو کنیم، این لوکس‌بازی است! این چه لوکسی است؟»

بخش دیگری از خطبه مترو، به مزیت‌های مترو در زمینه کاهش آلودگی هوا مربوط است. آیت‌الله رفسنجانی در این بخش خطبه عنوان کرد: «شما محاسبه فضای آلوده را بکنید. دکترها اعلام خطر می‌کنند که آلودگی هوا در تهران، در برخی نقاط و ساعات ۴ برابر حد مجاز است؛ یعنی قسمت اعظم ۷ میلیون نفر مردم تهران، وقتی تنفس می‌کنند، سم تنفس می‌کنند. اگر روزی، ستون و نمودار این‌ها کشیده شود، زیر آن رقمی بیرون می‌آید که هیچ‌کس نمی‌خواهد باور کند خسارت ترافیک تهران این‌هاست».

مرحوم آیت‌الله هاشمی رفسنجانی در ادامه این خطبه یادآور شد که حمل‌ونقل درون‌شهری تهران را نمی‌توان فقط با تکیه بر اتوبوسرانی اداره کرد و توقع آلودگی هوا را نداشت.

«شرکت واحد الان ۲۷۰۰ اتوبوس دارد و اگر بخواهید دو سال دیگر تهران را اداره کنید، باید به ۵ هزار ماشین تبدیل کنید. اگر ۵ هزار اتوبوس بخواهد در این شهر حرکت کند، می‌دانید چه مسئله‌ای است؟ آیا قطعات و وسایل این‌ها و خود این‌ها ارز نمی‌خواهند؟ مترو کار ساده‌ای است؛ منتها اگر تکنیک آن را یاد بگیریم. بعدش دیگر یکی از کارهای عادی، مانند راه‌آهن است. الان راه‌آهن لوکس است یا ماشین سواری؟ راه‌آهن عمومی‌ترین وسیله در بیرون و بهترین و اقتصادی‌ترین وسیله دنیاست. »

آیت‌الله رفسنجانی در کتاب «صراحت نامه» که حاصل گفت‌وگوهایی با اوست و در سال ۹۱ منتشر شده، اشاره‌ای به تلاش‌های خود برای راضی کردن دولت به ساخت مترو می‌کند. در این کتاب از قول مرحوم آیت‌الله رفسنجانی آمده است: «تونل مترو به صورت روباز از خیابان میرداماد تا حوالی عباس‌آباد حفاری شده بود اما بعد از انقلاب بخشی از نیروهای انقلابی گفتند این کار لوکس است و وابستگی غربی می‌آورد. شرکت را منحل کردند. زمان دولت آقای بازرگان بود.

گرفتار ترافیک شدیم. من هم که سابقه مسافرت به خارج و کشورهای فرانسه، انگلیس و آمریکا را داشتم و دیده بودم چقدر مترو در این کشورها موثر است و تحت تاثیر قرار گرفته بودم، در نمازجمعه یک خطبه خواندم که معروف به خطبه مترو شده اما خیلی‌ها مخالفت می‌کردند.

باید در خطبه‌ها مسائل اساسی که نیاز جامعه بود را می‌گفتم و قدری بروزتر صحبت می‌کردم. به هر حال توضیحاتی دادم. گفتم این مترو چقدر موجب صرفه‌جویی در وقت می‌شود! در سلامت مردم موثر است! چقدر موجب صرفه‌جویی در سوخت می‌شود! زیرزمین است و فضای بیرون را اشغال نمی‌کند. چقدر اشتغال ایجاد می‌کند! خیلی چیزها گفتم، چیزهایی که می‌دانستم گفتم. عدد و رقم هم درآورده بودم. عده‌ای مخالفت می‌کردند و می‌گفتند یک کار لوکس است. به طور مثال می‌گفتند: این همه خاک که از زیرزمین درمی‌آورید، کجا می‌برید؟...!»