جزئیات پیوند سلول‌های بنیادی چشم

خسرو جدیدی، جراح و متخصص چشم و فوق تخصص قرنیه، در گفت‌و‌گو با خبرنگار سلامت خبرگزاری برنا، گفت: سلول‌های بنیادی داخل چشم وظایف متعددی انجام می‌دهند که دو مورد از آن‌ها جزو کارهای بی‌نظیر این سلول‌ها به حساب می‌آیند، اول اینکه این سلول‌ها در اطراف قرنیه قرار می‌گیرند و از ورود سلول‌های ملتحمه به داخل قرنیه پیش‌گیری می‌کنند و دوم اینکه سلول‌هایی مشابه خودشان را برای جایگزینی سلول‌های اپیتلیوم قرنیه ‌ای که به دلایل دیگری آسیب دیده‌اند، می‌سازند.

او افزود: زمانی که به هر دلیلی این سلول‌های بنیادی دچار آسیب شوند، بسته به شدت آسیب ایجاد شده، علایم مختلفی برای بیمار ایجاد می‌شود، وقتی آسیب سلول‌ها کم باشد فرد دچار احساس جسم خارجی داخل چشم، احساس کوبیدن چشم، قرمزی، اشک ریزش، می‌شود و اگر آسیب سلول‌های بنیادی زیاد باشد، علایم فوق شدید شده و باعث حرکت عروق جدید از اطراف ملتحمه به داخل قرنیه شده و باعث کدورت قرنیه، نازکی قرنیه، کاهش دید و در موارد شدیدتر، باعث سوراخ شدن قرنیه و در بعضی از موارد منجر به نابینایی فرد می‌شود.

جدیدی در ادامه و با اشاره به دلایلی که می‌توانند باعث آسیب سلول‌های بنیادی شوند، تصریح کرد: بیماری‌های موضعی چشم مثل آسیب ناشی از سوختگی‌های شیمیایی چشم، و آسیب‌های دیگری مانند ریختن اسید یا مواد شوینده و غیره، و در نهایت بیماری‌های قسمت‌های سیستمیک که منجر به آسیب سلول‌های بنیادی می‌شوند، مانند بیماری استیون جانسون و در مواردی هم کسانی که لنزهای تماسی چشم را زیاد استفاده کنند، در دراز مدت دچار آسیب سلول‌های بنیادی می‌شوند.

این جراح و متخصص چشم و فوق تخصص قرنیه، در ادامه و با اشاره به راه‌های درمان بیماری‌های قرنیه چشم، گفت: در مواردی که آسیب‌های وارده به چشم خفیف باشند، ابتدا علل ایجادکننده بیماری بررسی شده و در صورت امکان، درمان آن‌ها با استفاده از داروهای چشمی که در صدر آنها قطره اشک مصنوعی و پماد اشک مصنوعی قرار دارند، شروع می‌شود.

او افزود: در موارد شدیدتر داروهای کورتون موضعی تحت نظر پزشک شروع می‌شود و در مواقعی که شدت آسیب علاوه بر موارد ذکر شده و درمان بیماری زمینه‌ای ایجادکننده، بیشتر باشد، انجام پیوند سلول‌های بنیادی مطرح می‌شود، از آن‌جایی که این سلول‌ها همانندی ندارند، برای پیوند لازم است از منبع دیگری برای جایگزینی آن‌ها  استفاده شود، از جمله استفاده از سلول‌های بنیادی از چشم مقابل برای افرادی که فقط یک چشم مبتلا دارند و چشم دیگر آن‌ها سالم است. استفاده از سلول‌های بنیادی دهنده زنده، مثل برادر یا خواهر به دلیل قرابت ژنتیکی نزدیک‌تر، استفاده از سلول‌های بنیادی از دهنده‌ای که کمتر از 24 ساعت از فوت او گذشته باشد و هم‌چنین طبق تحقیقات اخیر، طی انجام یک عمل جراحی از سلول‌های بنیادی خود فرد گرفته، در محیط آزمایشگاه طی انجام مراحل تخصصی کشت شده و بعد از 2 هفته به فرد پیوند زده می‌شود. حسن این عمل در این است که چون از سلول‌های خود فرد استفاده می‌شود، احتمال پس زدن سلول‌ها توسط چشم بسیار کم است.

او افزود: این علم سال‌های سال در دنیا استفاده می‌شد اما انجام پیوند سلول‌های بنیادی چشم در محیط آزمایشگاه، مربوط به دهه اخیر است که بعد از گذشت حدود یک سال وقتی در این زمینه به نتایج امیدوارکننده و روتین دست یافتیم، در سال 1378 برای اولین بار این عمل را روی چشم یک جانباز انجام دادیم. این اتفاق موفقیت چشمگیری برای ما بود زیرا باعث شد توجه تمام جهان به سمت ایران معطوف شود.

خسرو جدیدی در پایان تصریح کرد: این عمل نه تنها برای جانبازان بلکه برای بیمارانی که از کمبود سلول‌های بنیادی رنج می‌برند قابل انجام است، این افراد بعد از انجام پیوند سلول‌های بنیادی می‌توانند بسته به شدت آسیب‌دیدگی، بینایی چشم خود را به دست آورند. درحال حاضر این عمل در مراکز دانشگاهی مثل بیمارستان لبافی نژاد، فارابی و بقیه الله قابل انجام است.