مجلس نهم رکورددار ثبت قوانین ضد حقوق زنان در ایران است/ نمایندگان زن در مجلس دهم فعالانه عمل می کنند

 به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری برنا؛ شهربانو امانی، نماینده ادوار مجلس شورای اسلامی و عضو فعلی شورای شهر تهران، در خصوص چرایی تشکیل فراکسیون زنان مجلس به خبرنگار برنا گفت: آغاز کار فراکسیون زنان درست زمانی بود که از میان 275 کرسی تنها 14 کرسی به زنان تعلق داشت، گویی وقت آن رسیده بود که در میان همه کم‌لطفی‌ها به زنان صدایشان شنیده شود، شاید هم نوبت آن رسیده بود که در این پارلمان مردانه زنان آستین همت بالا زنند، خود قدمی در حل مشکلاتشان بردارند.

شهربانو امانی که این روزها در پارلمان شهری و کمیسیون عمران حمل‌ونقل شورای شهر تهران مشغول به کار است. از علت شکل‌گیری فراکسیون زنان در مجلس ششم و عملکردش پس از آن با خبرگزاری برنا به گفت و گو پرداخت که در زیر این گفتگو را می خوانید؛

ایده فراکسیون زنان از کجا شکل گرفت؟

در دوره چهارم تنها 9 خانم در مجلس حضور داشتند و تا آن دوره فقط 16 قانون در خصوص زنان به تصویب رسیده بود که بیشتر بحث‌های رفاهی آنان را شامل می‌شد اما در دور پنجم 14 زن به نمایندگی مجلس انتخاب و حداقل شاهد تصویب 21 قانون بودیم و یکی از این قوانین که بارای دوسوم نمایندگان مجلس تصویب شد، تشکیل کمیسیون زنان و خانواده بود. همچنین در مجلس پنجم برنامه سوم تصویب شد. در این برنامه بحث تصدی‌گری دولت به بخش خصوصی و کوچک کردن دولت در دستور کار بود پس متناظر آن تصمیم گرفتند کمیسیون‌های تخصصی مجلس کمتر شوند لذا در مجلس ششم به این نتیجه رسیدیم نیازی به کمیسیون زنان و خانواده نیست در صورتی‌که استدلال ما این بود که چون تعداد زنان در مجلس کمتر است و مسائل و مشکلات کشور زیاد، ممکن است با این حجم مشغله بحث زنان مغفول بماند. در نهایت هیأت رئیسه مجلس و فراکسیون اکثریت قول داد اگر نمایندگان زن مجلس هر طرح و لایحه‌ای در ارتباط با زنان به مجلس بیاورند همه در مجلس از آن حمایت کنند و به این صورت فراکسیون زنان دورهم جمع شدند و کلمه فراکسیون زنان برای اولین بار در مجلس مطرح شد.

فراکسیون توانست شروع موفقیت‌آمیزی داشته باشد؟

در مجلس ششم به رغم اینکه که پس از دوم خرداد و رأی 20 میلیونی مردم به سیدمحمد خاتمی شاهد بهبود شرایط بودیم ولی به دلیل اینکه اصلاح‌طلبان و جبهه دوم خرداد یک لیست دادند، در حوزه‌های انتخابیه خانم‌ها در رقابت‌های لیستی نتوانستند در لیست حامیان جبهه دوم خرداد، که آن زمان شورای هماهنگی بود، قرار گیرند بنابراین یکی از کرسی‌ها را از دست دادند.

عملکرد زنان در مجلس ششم را چطور دیدید؟

 فراکسیون زنان مجلس ششم 41 طرح را با کمک مرکز مشارکت زنان که مرکز جامعی در ارتباط با اصلاح خلاء قانونی بود و همچنین با توجه به نیازهای سراسری در همه استان‌ها کار شد درواقع همگرایی خوبی بین فراکسیون زنان و مرکز مشارکت ریاست جمهوری شکل گرفت که درنهایت پس از مطرح‌شدن 41 طرح در صحن علنی مجلس 17 قانون تصویب شد.

مهم‌ترین وظیفه فراکسیون زنان چه بود؟

مهم‌ترین وظیفه‌ فراکسیون زنان تغییر نگرش در جامعه و پیش از آن در مردان قانون‌گذار کشور که مهم‌ترین قوه کشور است بوده، یکی از اتفاقات خوب مجلس ششم حضور خانم‌ها در اکثر کمیسیون‌های تخصصی به‌ویژه در هیات‌رئیسه بوده است. این باعث شد که پس از تشکیل فراکسیون زنان آن‌ها خیلی فعالانه رفتار کنند.

این فعالیت در دوره‌های بعدی به چه شکلی بود؟

در مجالس هفتم و هشتم و متأسفانه نهم اتفاقات روند دیگری پیدا کرد. مهم‌ترین قانونی که در مجلس هفتم تصویب شد سهم‌الارث زنان بود اما به‌جز آن شاهد لایحه‌های بحث‌برانگیزی مانند لایحه حمایت از خانواده بود و دولت وقت به‌نوعی این لایحه را، که از سوی قوه قضاییه فرستاده‌ شده بود، دست‌کاری کرد. در مجلس هشتم تعداد قوانینی که در خصوص زنان بود محدود شد و در مجلس نهم بیشتر قوانین محدود کننده زنان تصویب شد. از جمله یکی از قوانین بحث ازدواج پدرخوانده با فرزندخوانده است که امروز مجلس دهم لاجرم با توجه به مشکلات فراوان در عرصه افکار عمومی و هزینه‌های زیادی که تحمیل شد و همچنین زیر سوال رفتن امنیت خانواده‌های فرزندپذیر و عدم امنیت روحی و روانی برای فرزندخوانده‌ها به‌ویژه دختران،  باید وقت بگذارد و این قانون را اصلاح کند.

هدف اصلی تشکیل فراکسیون چه بود و چقدر به اهداف رسیده است؟

هدف اصلی تشکیل این فراکسیون این بود که زنان علاوه بر وظایف نمایندگی مانند دیگر خانم‌هایی که شاغل هستند باید هم در خانه و هم‌محل کار و اجتماع یعنی چند بعدی تلاش کنند و خانم‌های نماینده در مجلس هم وظایف تقدیمی و نظارت بر قانون را بر عهده‌ دارند اما در حوزه زنان این بار سنگین‌تر خواهد بود زیرا نیمی از جمعیت انتظار ویژه از خانم‌های نماینده، چه در مجلس و چه در شورا، دارند تا علاوه تلاش برای پیگیری مطالبات زنان در نگرش مردان محل کارشان چه در پارلمان ملی و شهری تغییر ایجاد کنند.

این روند ایجاد تغییر در ذهنیت مردانه و پیگیری مطالبات زنان تا کجا ادامه پیدا کرد؟

در مجلس هفتم همان‌طور که در دولت بعدی رئیس‌جمهور وقت سند چشم‌انداز 20 ساله را نپذیرفت، فراکسیون زنان برخلاف آنچه فراکسیون تشکیل‌شده بود، عمل کرد و به‌ کل از هدف اصلی خود دور شد تا جایی که در مجلس نهم به اوج خود رسید. بسیاری از مطالبات از برنامه چهارم حذف شد و دیگر حتی در دانشگاه‌ها و جاهایی که پرسش و مناظره و سخنرانی بود قشر و جمعیت جوان دانش‌آموخته می‌گفتند حتی درجایی که مردان یادشان رود محدودیت برای خانم‌ها ایجاد کنند زن‌های نماینده پیش‌دستی می‌کردند. در واقع به‌نوعی خط‌کشی جنسی در جامعه صورت گرفت و آن‌ها نگاه شان به نیمی از جامعه به‌عنوان سرمایه‌های انسانی و اصلی کشوری نگاه محدودی بود و زن را با همان تفکر و نگاهی که بعد از انقلاب تلاش می‌کرد که خانم‌ها را خانه‌نشین کنند قبول داشتند، ضمن اینکه بعد از مجلس ششم به‌جای تلاش و تقلا برای اصلاح قوانین در خصوص رفاه و آرامش و تسهیل برای اشتغال زنان و حضور زنان در امنیت جسمی و روحی و روانی در جامعه متأسفانه خود خانم‌های نماینده مشکلات عدیده‌ای را سبب شدند.

اشاره دقیق‌تری به مشکلات عدیده‌ای که مجلس سبب آن شد می‌کنید؟

 مثلاً در آسیب‌های اجتماعی انگشت اتهام را به‌سوی زنان گرفتند. نه‌تنها حمایت بیشتری از زنان نشد بلکه خانم‌هایی که بر سیاسی‌ترین کرسی انتخابی کشور تیکه زده بودند و از سوی مردم نمایندگی آن‌ها را عهده‌دار شده بودند عملکردشان به نفع زنان نشد و شور و نشاطی که در ارتباط با تغییر فرآیندها به نفع توسعه پایدار کشور و حضور زنان در جامعه باید شکل می‌گرفت اتفاق نیفتاد. در نتیجه امروز فقر زنانه شده، آسیب زنانه شده و همچنین استفاده بسیار سطح پایین از حضور زنان را در سال‌های متوالی شاهد بودیم.

در مجلس دهم تغییری را شاهد بودیم؟

دولت یازدهم فرایندها را تا حدودی اصلاح کرد و رو به‌ جلو برد لذا شاهد شور و نشاط زنان از سال 92 تا 96 در انتخابات مجلس و ریاست جمهوری بودیم گرچه حتی باوجود افزایش تعداد کاندیداهای خانم برای انتخابات مجلس شورای اسلامی متأسفانه اکثر خانم‌ها در استان‌ها و حوزه‌های انتخابیه رد صلاحیت شدند توانستیم شاهد راه‌یابی 18 زن به مجلس دهم و دو برابر شدن تعداد خانم‌ها نسبت به دوره قبل باشیم که متأسفانه یکی خانم مینو خالقی هم‌ پشت در ورود به مجلس ماندند.

تصور نمی‌کنید تاثیرگذاری زنان در مجلس ارتباط مستقیم با تعداد نماینده‌های خانم دارد؟

مجلس پنجم زنان 15 نفر بودند اما در مجلس ششم ما 13 نفر بودیم. فعال بودن یک بحث است و تعداد نفرات بحث دیگری. فعال بودن در کمیسیون‌ها یکی از مهم‌ترین علل تأثیرگذاری فراکسیون زنان در مجلس ششم بود. فراکسیون زنان توانست حوزه زنان را به‌خوبی رصد کند و همچنین توزیع زنان در کمیسیون‌ها باعث شد سمت‌ و سوی جامعه به سمتی برود که مطالبات زنان به جد پیگیری شود. ضمنا دستورات مستقیم خاتمی که به جد در حوزه زنان پیگیر امور بود کمک زیادی را در این حوزه کرد. در مجلس ششم تلاش بر این بود که زنان هم بتوانند به‌حق مطالبات برجای‌ مانده خود دست پیدا کنند. در واقع همگرایی بین شخص رییس جمهوری و پیگیری مطالبات حوزه زنان در مرکز مشارکت به‌اضافه شرایط سیاسی کشور و پیگیری زنان نماینده در کمیسیون‌ها برای قانع کردن نمایندگان مرد بود که این دوره را برای زنان به دوره تأثیرگذاری تبدیل کرد.

مقاومت‌های مردانه تا چه اندازه بود؟

در مجلس پنجم مقاومت آن‌چنان مردانه نداشتیم. البته در بحثی مانند انتخاب وزرا علاوه بر اینکه اختلاف نظراتی بین آقایان وجود داشت در مجلس و هیات‌ رئیسه نیز اختلاف‌نظر به چشم می‌خورد. خاطر هست به هیات‌ رئیسه نامه‌ای نوشتیم که رئیس‌جمهور وزیر زن معرفی کند. خود آقایان و حتی نایب‌رئیس مجلس وقت هم گفت چون خانم‌ها تجربه کافی در مدیریت میانی ندارند این به نفع زنان نیست و به‌نوعی محترمانه مخالفت کردند. این دیدگاه در ارتباط با زنان هنوز به آن حد تعادل نرسیده است. گرچه قدم‌هایی برداشته‌ شده است؛ مثلا بحث حضور 30 درصدی خانم‌ها که اصلاح‌طلبان از سال 92 به جد پیگیری می‌کنند و اواخر انتخابات مجلس دهم اصولگرایان هم تقریبا پیگیری کردند، این مطالباتی است که باید پاسخ داده شود.

 اگر این 12 سال وقفه در کار فراکسیون زنان پیش نمی‌آمد جامعه زنان امروز چه جایگاهی داشت؟

جریانات سیاسی زمانی که رأی آوردند بینش سیاسی‌شان را در ارتباط با محدود کردن حقوق مردم پیش می‌برند. نماینده مردم در مجلس باید مدافع حقوق موکلین خود باشد. قدرتمندان و کسانی که در قدرت هستند باید پاسخگو باشند. متأسفانه در کشور ما روال این است که میکروفن‌ها و تریبون‌ها بلندگوی قدرتمندان یک دولت و نهادهای دیگر است. فصل سوم قانون اساسی حقوق ملت است. متاسفانه تعداد انگشت‌شماری از نماینده‌های مردم به این می‌پردازند برای همین هم خیلی نمود پیدا نمی‌کند. در نتیجه وقتی نگاه، نگاه سیاسی به حوزه زنان است و بحث تائید و رد صلاحیت هم به‌نوعی با نگاه سیاسی اعمال می‌شود نتیجه‌اش این می‌شود که در یک دولتی رئیس‌جمهور می‌تواند وزیر زن معرفی کند و دولت دیگر نه درحالی‌که شرع و ملاک و قانون اساسی یکی است. البته در معرفی کابینه دوازدهم به مجلس فراکسیون زنان و برخی از خانم‌های نماینده خیلی جدی پیگیر بودند. به نظر می‌رسد مراجع باید اعتماد بیشتری به منتخب مردم داشته باشند در غیر این صورت شکاف بسیار عمیق نسلی را با هیچ‌چیز نمی‌شود پر کرد.

عملکرد فراکسیون زنان در مجلس دهم را چطور می‌بینید؟

 مجلس دهم هنوز در نیمه‌راه است و باید فراکسیون را تقویت کنند ولی نسبت به سه دوره قبل از خودشان فعالانه حرکت می‌کنند و قطعا فعالیت فراکسیون امید و شورای شهر تأثیر بهتری در جامعه خواهد گذاشت. امروز می‌بینم خانم‌های نماینده تهران و نمایندگان مرد فراکسیون امید، تهران گردی می‌کنند. دفاتر نمایندگی افتتاح کردند و هر جا مشکلی بود حضور دارند. 2 هفته پیش گزارشی از انفجار پالایشگاه تندگویان داشتیم و خانم‌های نماینده فعال بودند. 18 ماه از عمر مجلس دهم گذشت و من می‌توانم بگویم از عملکرد آن رضایتمندی دارم. فراکسیون زنان امروز خیلی فعالانه به بحث سن ازدواج، کودکان کار و خیابان، کودکان بدون شناسنامه و دو تابعیتی پرداخته است. آن‌ها به‌خوبی تلاش می‌کنند و من امید زیادی به آنان در هزاره سوم و 40 سالگی انقلاب دارم. از طرف دیگر زنان جامعه هم همواره در حال تلاش‌ هستند به‌ویژه با آنچه در این انتخابات اخیر از آن‌ها دیدیم امیدواریم بتوانند پاسخ بخش مهمی از مطالبات و حقوق شهروندی خود را از مجلس بگیرند.