چگونه در سیلاب اطلاعات شنا کنیم و غرق نشویم

به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری برنا، به نقل از روزنامه شرق، قادر باستانی پژوهشگر علوم ارتباطات اجتماعی نوشت:

هر روز صدها میلیون نفر، با موبایل خود عکس و فیلم می‌گیرند یا متن ارسال می‌کنند. روزانه بیش از ٣٨٠ میلیارد ایمیل، بین افراد رد و بدل می‌شود. همه‌چیز در حال ثبت و ضبط است. دولت‌ها، نهادها، شرکت‌ها و اشخاص، هر ساعت، صدها میلیون دیتا و اطلاعات جدید، تولید می‌کنند و هر سال که می‌گذرد، ٣٠ درصد به اطلاعات ذخیره‌شده قبلی اضافه می‌شود.

بشر امروز با اقیانوسی از اطلاعات مواجه است و باید به‌جای غوطه‌ورشدن در این اقیانوس، با نحوه شنا‌کردن درون آن آشنا شود. حیرت‌آور است بدانید که ٩٠ درصد از داده‌های موجود در جهان، تنها در دو سال گذشته ایجاد شده است. امروز کاربران، در هر دقیقه ٤٦٥ هزار بار توییت می‌کنند و ٤٦ هزار عکس در اینستاگرام می‌گذارند. هر روز بیش از چهار میلیون ساعت محتوا در یوتیوب بارگذاری می‌شود. مردم در هر دقیقه، سه‌میلیون‌و ٦٠٠ هزار جست‌وجو در گوگل انجام می‌دهند؛ یعنی هر روز، پنج‌میلیارد‌و ٢٠٠ میلیون جست‌وجو!

آمار نشان می‌دهد در سال ٢٠١٧ میلادی، میزان داده‌های تلفن همراه، بیش از هشت اگزابایت بوده است. بد نیست بدانید هر اگزابایت معادل ٣٦ هزار سال تصویر ویدئویی با کیفیت HD محاسبه می‌شود. هر اگزابایت معادل هزار پِتابایت، هر پتابایت معادل هزار ترابایت و هر ترابایت معادل هزار گیگابایت است. پیش‌بینی کرده‌‌اند که تولید اطلاعات تا هفت سال دیگر، یعنی سال ٢٠٢٥، به ١٦٣ زِتابایت خواهد رسید. هر زِتابایت، معادل هزار اگزابایت است و با حجم ٢٥٠ میلیارد DVD برابری می‌کند!
 

توانا بود هرکه دانا بود

بشر در تاریخ بیولوژیکی خود، تغییری نکرده، اما جامعه انسانی با مهار اطلاعات و دانش در قالب فناوری‌های مختلف، دستخوش تغییرات بزرگی شده که نظام ارزشی، ساختارهای قدرت و روال جاری زندگی را تحت تأثیر قرار داده است. متفکران اجتماعی معتقدند جامعه آینده میان کسانی که در واقعیت مادی یا واقعیت مجازی زندگی می‌کنند، تقسیم می‌شود و به سمت آشفتگی و به‌هم‌ریختگی بی‌سابقه‌ای می‌رویم که پیش از یافتن یک تعادل جدید، انسان‌ها را دچار رنج زیادی خواهد کرد. در این میان، رنج و محنت آنهایی که بهره کمتری از دانش و اطلاعات و فناوری برده‌اند، بیشتر خواهد بود.

پس تلاش کنید جزء افرادی باشید که فناوری‌های جدید را راحت می‌پذیرند و از آن استفاده می‌کنند. راجرز، پژوهشگر سرشناس عرصه ارتباطات، مردم را براساس میزان استقبالی که از نوآوری می‌کنند، به پنج گروه تقسیم کرده است. اول نوآوران که پنج درصد جامعه هستند؛ افراد جسور و خطرپذیری که بیش از بقیه علاقه‌مند به آزمایش اندیشه‌های جدید هستند. اینها بیشتر به تکنولوژی می‌پردازند و بیشتر برای پذیرش چیزهای جدید سعی می‌کنند. دوم، اقتباس‌گران اولیه، ١٠ درصد جامعه هستند. سریع و آگاهانه سازگار می‌شوند.
سوم، اکثریت اولیه، ٤٠ درصد جامعه را تشکیل می‌دهند؛ افرادی با فکر و نکته‌سنج که در تصمیم‌گرفتن ملاحظه‌کار هستند و با احتیاط عمل می‌کنند. چهارم، اکثریت متأخر، باز ٤٠ درصد جامعه هستند؛ افراد مُردد و شکاک که به‌خاطر ضرورت‌های اقتصادی یا افزایش فشارهای محیطی و اجتماعی، نوآوری را می‌پذیرند. دست آخر، گروه پنجم، عقب‌ماندگان که پنج درصد از افراد جامعه را تشکیل می‌دهند؛ اشخاص سنت‌گرا و وابسته به محیط زندگی که اغلب گوشه‌گیر بوده و در گذشته سیر می‌کنند. آنها به هر نحو ممکن، از هرگونه نوآوری فراری هستند.

شما جزء کدام گروه هستید؟ اگر می‌خواهید در زندگی پیشرفت کنید، خودتان و فرزندانتان، با فناوری سازگار شوید و دست‌کم جزء دو گروه اول باشید. از هزینه‌کردن برای نوآوری نهراسید. فناوری‌ها را نیاز لوکس خانواده تلقی نکنید. برای انسان امروزی، داشتن موبایل با برترین تکنولوژی و اینترنت دائم پُرسرعت، نیاز اولیه و اساسی است. اگر زمانی خوراک و پوشاک، نیاز اول انسان بود، امروز هم‌تراز با آن، تأمین ابزارهای ارتباطی حضور در فضای مجازی و بهره‌گیری از دانش و اطلاعات، حرف اول را می‌زند. پارسال در سفر مشهد، پای منبر روحانی جوانی نشستم که به جای تکیه بر حافظه و کلام فی‌البداهه، تبلتی در دست داشت و از آن استفاده می‌کرد و خطابه‌اش پُرمحتوا، جذاب، غنی و البته تأثیرگذار بر مخاطب بود.
 

شناگری در سیلاب اطلاعات، مهارت است

مهارت شناگری در سیلاب اطلاعات، آموختنی است. گام اول آن است که در خود اشتیاق به یادگیری فناوری را تقویت کنید. مهارت‌های اولیه کار با کامپیوتر را به‌صورت کلاسی یاد بگیرید. آموختن به شیوه آزمون و خطا، فرصت‌های بسیاری را از شما می‌گیرد. یادگیری کلاسی، ذهنتان را نظام‌مند می‌کند. یادگیری ویندوز، ورد، اکسل و اندروید، سرعت و مهارتتان را در کار با وسایل مختلف فناورانه، بیشتر می‌کند.

وقتی وسیله جدیدی تهیه می‌کنید، امکانات مختلف و متنوع آن را یاد بگیرید. به‌جای آنکه از دیگران تقاضا کنید که کاری را برایتان انجام دهند، تنبلی نکنید، یک بار آن را یاد بگیرید و تمرین کنید تا نیازمند دیگران نباشید. این یادگیری برایتان مزیت اقتصادی هم دارد. همین گوشی‌های هوشمند که ما داریم، صدها عملکرد برایش طراحی شده است که اغلب ما از چهار، پنج امکان آن بهره می‌بریم.

هفته پیش، در فرودگاه مهرآباد، من مسافرانی را دیدم که برای رسیدن به مقصدشان چند گزینه داشتند. برای مسیر من که محله شهران بود، تاکسی فرودگاه، مبلغ ٣٠ هزار تومان طلب می‌کرد. آنهایی که نمی‌توانستند از طریق موبایل خود تاکسی بگیرند، مجبور بودند آن پول را پرداخت کنند.  
هزینه همین مسیر، در تاکسی اینترنتی ١٥ هزار تومان بود؛ اما آنهایی که مهارت بیشتری داشتند، چند اپلیکیشن تاکسی را با هم مقایسه کردند و رقم پایین‌تر را که ١١ هزار تومان برای همین مسیر بود، پرداختند. پس مهارت بیشتر، سود بیشتری برایتان خواهد داشت.

یکی دیگر از موارد واجب برای یادگیری، مهارت جست‌وجوی اطلاعات در اینترنت است. برای موفقیت در مهارت اطلاعات، لازم است در این کار، تبحر ویژه داشته باشید. راهبرد جست‌وجو، عبارت از فرایندی است که با آن فایلی را جست‌وجو می‌کنید تا مدارک متناسب با نیازتان را شناسایی کنید. این مدارک براساس مجموعه‌ای از معیارهایی که مطرح می‌کنید، بازیابی می‌شوند. پس جست‌وجوگر اطلاعات برای بازیابی باید بر فنون خاص اینترنت متکی باشد. موتورهای جست‌وجو مثل گوگل، امکانات بسیار متنوعی برای جست‌وجوی دقیق عبارت، محدود‌کردن یک جست‌وجو به بخش خاصی از رکورد، نزدیک‌یابی واژه‌ها، ایجاد محدودیت زمانی، منطقه‌ای، زبانی و نظایر آن دارد که برای شناگری در سیلاب اطلاعات، باید آموخته شوند.
 

زبان انگلیسی را خوب یاد بگیرید

یادگیری زبان انگلیسی را که زبان ارتباطی میان مردم دنیاست، در اولویت کاری خود قرار دهید. یک نفر از هر پنج نفر در جهان، می‌تواند به زبان انگلیسی صحبت کند. زبان غالب در اینترنت انگلیسی است و بیش از ٧٠ درصد وب‌سایت‌ها به این زبان هستند. کار با ابزاری نظیر کامپیوتر و انواع نرم‌افزارها، مستلزم دانستن زبان انگلیسی است. بسیاری از منابع دانشگاهی به زبان انگلیسی است و در پژوهش‌ها و تحقیقات، این زبان کاربرد بسیاری دارد.
خوشبختانه با وجود بی‌مهری در نظام آموزشی، خانواده‌ها آموزش زبان فرزندان‌شان را جدی گرفته‌‌اند و نسل جدید، تسلط خوبی بر زبان انگلیسی دارد. البته یادگیری این زبان نسبت به سایر زبان‌ها آسان‌تر است. دانستن زبان انگلیسی سبب افزایش اعتماد‌به‌نفس می‌شود؛ چراکه خود یک مهارت مهم است. محققان دریافتند که یادگیری زبان، کمک بسیاری به تقویت نیم‌کره راست مغز می‌کند و قدرت خلاقیت و نوآوری را افزایش می‌دهد و همچنین سبب افزایش انعطاف‌پذیری ذهن و قدرت حافظه می‌شود. اگر زبان‌تان چندان خوب نیست، اپلیکیشن ترجمه گوگل کارتان را تا حد زیادی راه می‌اندازد.
 

هدفمند باشید؛ بی‌هدف نه

شناگری هدفمند در اقیانوس اطلاعات، راز موفقیت است. گروه زیادی در اینترنت، فقط دست‌وپا می‌زنند؛ ولی گروهی هم هستند که می‌دانند چگونه از این اقیانوس، مُروارید صید کنند. اغلب ما روزانه ساعت‌ها در اینترنت گشت‌وگذار می‌کنیم؛ اما آیا به این گشت‌وگذارها به چشم ایجاد مزیت نگاه کرده‌ایم؟ در اینترنت به شکل هدفمند به دنبال یافتن مطلب باشید تا این کار برای شما مزیت ایجاد کند.

مثلا اگر شما فروشگاه کفش دارید، باید در پی اطلاعاتی باشید که فروش‌تان را بیشتر کند و در مصاف با رقبا برایتان مزیت داشته باشد. اگر مکانیک خودرو هستید، دنبال اطلاعاتی باشید که مهارت فنی شما را از دیگران بیشتر و مشتریان‌تان را چند برابر کند؛ ضمن آنکه در فضای مجازی با صاحبان خودروها در ارتباط هستید و این ارتباط، چسبندگی مشتری را به دنبال دارد. اگر مهندس ساختمان هستید، در پی اطلاعاتی باشید که در دنیا صنعت ساختمان را متحول کرده و این اطلاعات، هزینه‌های شما را در ساختمان‌سازی کاهش می‌دهد و کیفیت کارتان را بیشتر می‌کند.

خلاصه در هر شغل و حرفه‌ای که هستید، اطلاعات را هدفمند استفاده کنید. من اشخاصی را می‌شناسم که به شکل هدفمند درباره یک موضوع تحقیق کرده، کارگاه‌های آموزشی گران‌قیمتی تهیه می‌کنند که مواد اولیه‌ آن، به صورت ‌رایگان از اینترنت تأمین شده است یا مطالب خنده‌دار و سرگرم‌کننده تهیه و با آنها کانال‌های پُرمخاطب تلگرامی درست کرده‌‌اند و از درآمد آگهی آن کانال، ارتزاق می‌کنند.
 

فعال باشید؛ منفعل نه

اطلاعات تولید کنید. درباره کارتان و توانمندی خودتان بنویسید. فعال باشید. درباره مطالبی که می‌خوانید، نظرتان را بنویسید و کامنت بگذارید. در اینترنت منفعل نباشید. این کار اعتمادبه‌نفس شما را بیشتر می‌کند و به کنشگری فعال تبدیل می‌شوید که اثرگذار است. آنهایی که مصرف‌کننده صرف اطلاعات می‌شوند، کمتر نفع می‌برند؛ پس در کنار استفاده از اطلاعات، خودمان هم باید اطلاعاتی را به وجود آوریم.

هر نوع توانمندی، مهارت، قابلیت و مزیتی که دارید، درباره آن اطلاع‌رسانی کنید. محصولات خود را به نمایش بگذارید. درباره کارایی خود بنویسید. اگر شغل مشخصی دارید، وب‌سایت ایجاد کنید. یک پژوهش نشان می‌دهد بیش از ٨٤ درصد کاربران معتقد بودند که کسب‌وکارهای کوچک اما دارای وب‌سایت، برای مشتریان، قابل‌اعتمادتر از شرکت‌های بزرگی هستند که در اینترنت حضور ندارند. همچنین طبق این آمار، جالب است بدانید ٦٥ درصد مشتریان، احساس اعتماد بیشتر به شرکت‌هایی داشتند که از ایمیل اختصاصی با نام برند خود استفاده می‌کردند.

تحقیقات نشان می‌دهد ٩ نفر از هر ١٠ نفری که در اینترنت در جست‌وجوی محصول یا خدمات مدنظرشان هستند، تمایل دارند از مجموعه‌هایی که در موقعیت محلی و جغرافیایی آنها قرار گرفته‌اند، خرید کنند. پس فعالانه از چنین امکان‌هایی بهره بگیرید. امروزه وجود سیستم‌های مدیریت محتوا، مانند وُردپرس و جوملا، به‌روزکردن وب‌سایت‌ها را حتی از طریق موبایل، بسیار راحت کرده است. منعطف‌‌بودن اطلاعات در وب‌سایت سبب می‌شود مشتریان ارتباط بیشتری با شما داشته باشند و همین عامل موجب رونق چشمگیر کسب‌و‌کارتان خواهد شد. یادتان باشد بیش از ١٥ هزار کسب و کار در ایران به صورت کاملا مجازی اداره می‌شوند.
 

اطلاعات را طبقه‌بندی کنید

نحوه نگه‌داشتن اطلاعات و سهولت بازیابی آن در مواقع مورد نیاز، اهمیت بسیاری دارد. ما روزانه با اطلاعات بسیاری سروکار داریم که بخشی از آن مربوط به فعالیت‌های کاری ماست.

بخشی دیگر مثل عکس و ویدئوی موجود در موبایل، مربوط به امور شخصی‌مان است. برای آرشیو اطلاعات خود، تصور کنید کُمد بسیار بزرگی دارید که قفسه‌های متعددی دارد و در هر قفسه، تعداد زیادی زونکن قرار گرفته و در داخل هر زونکن، اسناد قرار داده شده است. با همین تصور، کُمد مجازی خود را بسازید. روش ایجاد آرشیو اطلاعات بسیار ساده و راحت است و آن را معمولا در دوره‌های آموزش کامپیوتر یاد می‌دهند. اگر بلد نیستید، آن را از افراد متخصص به صورت اصولی و درست یاد بگیرید. برای انتخاب محل نگهداشت اطلاعات، می‌توانید از روش‌های مختلف استفاده کنید. راه اول، ایجاد آرشیو در هارد کامپیوترتان است؛ اما راه بهتر این است که از «هارداکسترنال» که وسیله‌ای برای آرشیو اطلاعات است، استفاده کنید. این هاردها با ظرفیت‌های مختلف در بازار موجود است؛ برند معتبر و حجم مناسب آن را برای خود تهیه کنید.

یک راه دیگر هم وجود دارد؛ گوگل‌درایو، مخزنی با ظرفیت ١٥ گیگابایت فضای رایگان در اختیار شما قرار می‌دهد که فایل‌هایتان را در آن ذخیره کنید. این هم انتخاب خوبی است و امنیت بسیار بالایی دارد، هم اینکه شما قادر خواهید بود در هرنقطه از دنیا، هر زمان به اطلاعات خود دسترسی داشته باشید. فایل‌های عکس، ویدئو و متن، همه پشتیبانی می‌شود. گوگل‌درایو یکی از بهترین سرویس‌های گوگل است که یک فضای ابری کاملا اختصاصی برای نگهداری، آپلود و دانلود انواع فایل‌های موردنظر در اختیارتان قرار می‌دهد.
 

اطلاعات معتبر و اطلاعات نامعتبر

از زمان پیدایش اینترنت، «اعتماد» به عنوان یک عامل کلیدی موفقیت، به رسمیت شناخته شده است. اما از جنبه منفی، اینترنت راه‌های جدیدی هم برای توسعه گسترده و خطرناک اطلاعات جعلی و نامعتبر باز کرده است که ریشه‌کن‌کردن آن اگر غیرممکن نباشد، بسیار سخت است. اکنون هر شخصی صرفا با داشتن یک حساب کاربری معتبر و دسترسی به اینترنت، می‌تواند اطلاعات را بارگذاری کند. همچنین اطلاعات موجود در اینترنت، هیچ فرایند تأییدی برای اطمینان از کیفیت اطلاعات، قبل از رسیدن به مخاطب عام را طی نمی‌کند. پس اطلاعات نادرست در اینترنت به‌وفور وجود دارد و اعتماد به اطلاعات نادرست، نه‌تنها موجب تصمیم‌گیری‌های اشتباه می‌شود، بلکه می‌تواند تأثیر مهلکی بر جامعه داشته باشد.

وقتی مصرف‌کننده فعال باشیم، اعتبار منبع اطلاعات، جنبه‌ حیاتی پیدا می‌کند. پس بهتر است در مصرف اطلاعات، دیرباور باشید؛ البته تندروی است اگر بگویم فرض را بر این بگذارید که همه اطلاعات موجود در اینترنت دروغ است، اما توصیه می‌کنم با دیرباوری، روح پرسشگری و نگرش انتقادی خود را تقویت کنید و پیگیر اعتبار منبع اطلاعات باشید. مهم‌ترین سؤالی که هنگام دریافت اطلاعات از خود می‌پرسید، این است: آیا به این منبع اطمینان دارم؟ اگر ما قادر به تشخیص اطلاعات معتبر از نامعتبر نباشیم، پایه‌های تصمیماتمان سست خواهد شد.
 

اخبار درست و اخبار جعلی

پدیده «اخبار جعلی» یا «فیک‌نیوز» و اثرات روزافزون آن در زندگی ‌اجتماعی‌ فناورانه انسان امروزی، اهمیت اعتماد مخاطب به محتوای رسانه‌ها را برجسته کرده است. خبر بدون منبع، سندیت ندارد و از اقناع مخاطب بازمی‌ماند. منابع سست و بی‌پایه نیز به اعتبار رسانه لطمه می‌زنند. اکنون با گرایش فزاینده به رسانه‌های اجتماعی و تعدد بالای مجاری تولید و انتشار خبر، مخاطبان باید با وسواس بیشتری در پی کسب خبرهای موثق بر‌آیند.
 توصیه می‌کنم، اخبار روزانه خود را از رسانه‌هایی تهیه کنید که اعتبارشان برای شما اثبات شده است. اغلب مردم، اخبار را از کانال‌های تلگرامی به دست می‌آورند. اگر شما هم اخبار را از این طریق دریافت می‌کنید، چند کانال خبری که ترجیحا همسو نباشند، انتخاب کنید و از کانال‌هایی که اخبارشان را با سوگیری و تعصب آلوده می‌کنند، بپرهیزید.

 امروزه شناسایی و مقابله با انتشار اخبار جعلی، به یک چالش مهم جهانی تبدیل شده است. چندی‌پیش، مسئولان شبکه فیس‌بوک، یک کمپین سه‌روزه برای هشداردادن به کاربران ١٤ کشور جهان، در مورد به‌اشتراک‌گذاری محتوا بدون داشتن منشأ آن ترتیب دادند. دولت آلمان هم پیش‌نویسی قانونی تصویب کرد مبنی بر جریمه ٥٠میلیون‌یورویی، برای شرکت‌هایی که از حذف اخبار دروغ و مطالب نفرت‌پراکن در سایت‌های اینترنتی خودداری می‌کنند. گوگل نیز یک برچسب «بررسی محدود واقعیت»، برای اطلاع کاربران در مورد نتایج جست‌وجو در سایت خود به‌روزرسانی کرده است. همه اینها نشان‌دهنده حساسیت موضوع اعتبار اطلاعات و منبع خبر است.

سعی کنید، دریافت اخبار را به اینترنت منحصر نکنید. گاهی به خیابان بروید و ببینید مردم چه می‌گویند. همچنین برای شکستن سوگیری در دریافت خبر، سعی کنید روزنامه یا مجله‌ای را انتخاب کنید که تاکنون نخوانده‌اید یا پادکستی را در اینترنت گوش کنید که دیدگاه‌های مخالف شما را عرضه می‌کند. سواد رسانه‌ای به شما یاد می‌دهد نگرش انتقادی داشته باشید و هر خبر را با تحلیل خود دریافت کنید.
 

والدین و نهادهای آموزشی

نظام آموزشی ما کهنه و فرسوده است و نیاز جدی به تحول بزرگ دارد. کارهایی انجام شده، اما اصلا کافی نیست. وقتی می‌گوییم ٩٠ درصد اطلاعات موجود در جهان در دو سال اخیر تولید شده، به این معنی است که اتفاق بسیار مهمی در دنیا حادث شده و نظام آموزشی، باید خط مشی خود را متناسب با آن تغییر دهد. والدین مراقب باشند، فرزندان خود را مانند متولدین دهه ٧٠ و ٨٠ که فقط بلدند امتحان بدهند و تست بزنند، بار نیاورند؛ اینها مدارج آموزشی را طی می‌کنند و بالاترین مدارک دانشگاهی را به دست می‌آورند، اما صرفا برای پشت‌میزنشینی تربیت شده‌اند.

‌دانش‌آموز و دانشجوی قرن بیست‌ویکم، باید مسلط به اطلاعات باشد. یاد بگیرد چگونه و از کجا اطلاعات را استخراج و چگونه از آن استفاده اقتصادی کند. مدرسه و دانشگاه باید راه درست خدمت‌کردن به جامعه، همراه با نحوه کسب درآمد از اطلاعات را یاد دهد. جهان آینده بر مدار اطلاعات می‌چرخد و اگر همین مسیر نادرست را پیش برویم، شکاف عمیق‌تری میان ما و ممالک پیشرفته و در حال پیشرفت، ایجاد خواهد شد که جبران آن بسیار سخت خواهد بود.

 نیل به این هدف، مستلزم یک انقلاب آموزشی و ارتباطی است. تغییر رویکرد معلمان و استادان از «آموزش مخزنی» که همه چیز بر پایه حفظ و تکرار استوار است، به «آموزش اطلاعات‌محور» که بر پایه کشف، آنالیز، تولید و به‌کارگیری اطلاعات قرار دارد، انرژی فوق‌العاده‌ای می‌طلبد و تنها با اراده بزرگ سیاسی و تحول عمیق در نظام آموزشی و البته زمینه‌سازی رسانه‌ای، قابل حصول است.

در این مسیر، بهتر است کشورهایی مثل هند، برزیل و چین که توجه ویژه به اطلاعات را در برنامه‌های خود لحاظ کرده و موفقیت‌های بزرگی به دست آورده‌اند، الگو قرار دهیم و ضمن بومی‌سازی آن، سمت و سوی آموزش را به مسیر درست و کارآمد هدایت کنیم. وظیفه تاریخی ماست که به نسل نورسته کشور، شناگری اثربخش در اقیانوس اطلاعات را بیاموزیم و مراقب باشیم سیلاب اطلاعات ما را با خود نبرد.