زبان قانون باید تغییر کند/ جای خالی تشویق در قوانین کشور

به گزارش خبرنگار گروه اجتماعی برنا، قوانین ما روح بازدارنده ای دارند، دائم داریم افراد را از چیزی منع می کنیم. این همه ممانعت در قانون در حالی وجود دارد که معمولا افراد به تشویق شدن و پاداش گرفتن بهتر پاسخ می دهند. اما علی رغم نیاز وافری که به تشویق در قوانین وجود دارد، جای تشویق در قوانین کشور ما خالی است.

در این زمینه گفت و گویی با یک حقوقدان داشته ایم تا بعد تشویقی قانون را مورد بررسی قرار دهیم:

محمدرضا بندرچی، حقوقدان در مورد کمبود قوانین تشویقی در کشور ما به برنا  می گوید: «وضعیت قوانین با یکدیگر متفاوت است. در همه جای دنیا یک سری از قوانین وجود دارند که قوانین کیفری هستند، ماهیت این قوانین بازدارندگی است. بر طبق این قوانین به افراد گفته می شود که اگر فلان کار را بکنند برای آنها جریمه و مجازات در نظر گرفته می شود. بازدارندگی از خصوصیات قانون است و قانون نمی تواند که بازدارنده نباشد. در هر جامعه به یک سری از قوانین نیاز است که افراد متخلف را مجازات کنند. ضمانت اجرای قانون همان کیفر دادن است، منتهی این بر اساس نوع شخصیت، تعداد دفعات جرم، سن و... می تواند متغیر باشد. در قوانین کیفری نمی توان تشویق را اعمال کرد. اما در کنار قوانین کیفری که جنبه بازدارندگی دارند، می توانیم از قوانین تشویقی هم استفاده کنیم. برای نمونه در قانون ذکر شود که اگر کسی برای یک سال از چراغ قرمز عبور نکرد، برای او پاداشی در نظر گرفته می شود. اگر در قانون همزمان که برای افرادی که قانون شکنی کرده اند مجازاتی در نظر گرفته می شود، برای افرادی هم که قانون شکنی نکرده اند تشویقی در نظر گرفته شود، آنگاه وضعیت جامعه به میزان محسوسی تغییر می کند.»

وی با بیان اینکه، تشویقی بودن قانون بر روحیه افراد برای عمل کردن به آن تأثیر می گذارد، می افزاید: «برای نمونه راننده ای که برای یک مدت مشخصی خلافی انجام نداده است، اگر تشویق هایی برای او در نظر گرفته شود، روحیه او برای عمل به قانون بهتر می شود و بیشتر سعی می کند که قوانین را رعایت کند. در این صورت افراد احساس می کنند اگر تخلف هم نکنند مورد توجه قرار می گیرند، و مورد توجه بودن، تنها برای زمانی نیست که تخلفی صورت گرفته است. اگر تشویقی نباشد فرد با خود احساس می کند که رعایت قانون هیچ فرقی به حال او نمی کند و تنها قانون تخلفات او را نظاره می کند، اما مواردی را که تخلفی نداشته است، نمی بیند.»

وی به حوزه های محدودی که در آنها قوانین تشویقی وجود دارند، اشاره می کند: «در تعداد معدودی از حوزه ها مانند بخش مالیات ما شاهد قوانین تشویقی هستیم. در قوانین مالیاتی ذکر شده است که اگر کسی اظهارنامه مالیاتی خود را در موعد مشخص شده پر کند و به وظیفه مالیاتی خود عمل کند، برای او معافیت هایی را در نظر می گیرند. ولی این موارد خیلی گسترده نیستند و تنها در حوزه های خیلی کوچکی دیده می شوند. قانونگذاران باید در موارد بیشتری به این قوانین تشویقی توجه کنند.»

وی با بیان اینکه، در حوزه هایی که قوانین تشویقی هستند، عملکرد افراد به صورت محسوسی تغییر کرده است، می افزاید: «برای نمونه در قوانین مالیاتی ای که تشویق هایی وجود دارند، مشاهده شده است که افراد میل بیشتری به پر کردن اظهارنامه های مالیاتی در موعد مقرر داشته اند. این حتی در مورد پرداخت قبض های تلفن همراه هم مشاهده شده است. قانون تشویقی در این زمینه به این صورت که اگر افراد قبض تلفن همراه خود را در موعد مشخصی پرداخت کنند به آنها یک یا چند روز مکالمه رایگان هدیه داده می شود. این باعث می شود که افراد تمایل بیشتری به پرداخت قبوض در زمان مشخص شده داشته باشند. این تخفیف ها و هدیه های پرداخت به موقع، را می توان در مورد قبوض آب، برق و گاز و جرایم رانندگی هم اعمال کرد و تأثیر آن را بر عملکرد جامعه مشاهده کرد.»

بندرچی با اشاره به اینکه، قوانین بازتاب شرایط اجتماعی مردم هستند، تصریح می کند: «بازدارندگی را نمی توان از قانون گرفت، منتهی در کنار آن باید قوانین تشویقی و فرهنگ سازی هم وجود داشته باشند. مردم باید احساس کنند که اگر قانون را رعایت کنند به نفعشان است. اثرات عمل کردن به قانون در درازمدت خود را نشان می دهند. چیزی که الان اهمیت دارد این است که افراد به طور محسوس ببینند که عمل کردن به قانون به نفع آنهاست. باید به افراد نشان داده شود که عمل به قانون چه تأثیراتی بر زندگی فردی و جمعی آنها دارد.»

وی به اهمیت فرهنگ سازی و بالابردن سطح آگاهی مردم اشاره می کند و می گوید: «فرهنگ سازی به این معناست، که افراد با دلیل وجود قانون و فلسفه وجودی آن آشنا شوند. آشنایی و آگاهی افراد از قانون آنها را قانون مدارتر می کند. برای نمونه در بعضی از موارد مشاهده شده است که افراد تحصیلکرده ای که آشنایی بیشتری با قوانین دارند، در هر شرایطی به آن عمل می کنند.»