گردشگری در جهت توسعه پایدار کوهستان

نگرانی‌های زیست محیطی و اجتماعی مرتبط با گردشگری کوهستان به عنوان یک هدایت کننده مستقیم و غیرمستقیم تغییر در تنوع زیستی و فرهنگی کوهستان می تواند از طریق در نظر گرفتن فرصت های ارائه شده توسط گردشگری پایدار کوهستان به عنوان فعالیتی که به کاربری پایدار تنوع زیستی کمک میکند، موازنه گردد. گردشگری پایدار کوهستان می تواند به فراهم آوردن سرمایه جهت حفظ فرهنگ تنوع زیستی و فرهنگ کوهستان کمک نموده و از یک رویکرد یکپارچه و مشارکتی برای توسعه کوهستان پشتیبانی نماید و در خدمت رفاه نسل های آینده و حفظ امنیت اکوسیستم های کوهستان در بلندمدت گردد.

گردشگری پایدار کوهستان همچنین می تواند برآورده شدن نیازهای جاری معیشت جوامع کوهستانی که نگهبانان تنوع زیستی هستند و همزمان مابین ضعیف ترین و آسیب پذیرترین جوامع دنیا قرار دارند، کمک نماید. جوامع کوهستانی اغلب از در حاشیه بودن و تبعیض رنج می برند. از نظر ارتباطات و زیر ساخت ها دارای محرومیت بوده و به طور قابل توجهی از تخریب زیست محیطی و اثرات منفی تغییر آب و هوایی آسیب می بینند. همچنین بطورکلی فشار اثرات منفی گردشگری کوهستان را از نظرتولید زباله، خطرات امنیتی، تورم، ترافیک افزایش یافته و تقاضا برای منابع، تحمل می کنند. در برابر این سابقه، قانون نقش قابل توجهی در ایجاد یک توازن عادلانه بین مقررات و ارتقاء گردشگری کوهستان ایفا می نماید که میتواند پایداری زیست محیطی بلند مدت را تضمین نموده و فرصت های واقع بینانه و قابل دستیابی جهت تولید درآمد و اشتغال جوامع محلی فراهم نماید. می خواهیم بدانیم که آیا قانون کوهستان توانایی اطمینان دهی برای حفاظت زیست محیطی در زمینه مناطق خاص کوهستانی را از دیدگاه تطبیقی ابزارها و رویکردهای امیدوار کننده برای رسیدن به این هدف را دارد یا خیر؟ تجزیه و تحلیل از طریق شناسایی دستورالعمل های فراهم شده مرتبط از طریق کنوانسیون تنوع زیستی(CBD)، صورت میگیرد سپس به الزامات بین المللی برخواسته از رژیم های خاص کنوانسیون آلپ و کنوانسیون کاراپاتیامز و ابزارهای به کار گرفته شده در زمینه قانون ملی خاص کوهستان اشاره می نماید. سپس با شناسایی دو چالش اصلی قانونگذاران ملی در زمینه توسعه گردشگری پایدار نتیجه گیری خواهند نمود: با حصول اطمینان از این که مشارکت کامل و موثر جوامع کوهستانی در تصمیم گیری توسعه گردشگری و تسهیم عادلانه و منصفانه منافع ناشی از فعالیت های گردشگری پایدار کوهستان صورت خواهد گرفت. قانونگذاران ملی ممکن است دستورالعمل ملی معناداری در خصوص گردشگری پایدار کوهستان پیدا کنند. دستور کار 21 برای نمونه، به وضوح ترویج گردشگری پایدار کوهستان را به اهداف حفاظت از معیشت جوامع ملی و مدیریت یکپارچه مناطق کوهستانی مرتبط   می کند. کنوانسیون تنوع زیستی علاوه بر این، دستورالعمل مفیدی در خصوص چگونگی دستیابی به این دو هدف به شیوه تقویت متقابل از طریق حفظ و استفاده پایدار از تنوع زیستی کوهستان فراهم می کند. مرتبط ترین نقطه شروع در بسیاری از تصمیمات و دستورالعمل های به تصویب رسیده توسط طرف های CBD، برنامه های کاری CBDدر خصوص تنوع زیستی کوهستان است که شامل سه دستورالعمل کلیدی برای تضمین گردشگری پایدار کوهستان می باشد. اول اینکه، ظرفیت محلی جهت مدیریت گردشگری پایدار بایستی تقویت گردد تا اطمینان دهد که منافع ناشی از فعالیت های گردشگری از طریق جوامع محلی و بومی تقسیم می گردد. درحالیکه حفظ ارزش های میراث طبیعی و فرهنگی را در پی خواهد داشت. دوم اینکه شیوه های پایدار کاربری زمین، و تکنیک ها و تکنولوژی های جوامع محلی و بومی و سیستم های مدیریت مبتنی بر جامعه بایستی جهت حفظ و کاربرد پایدار گیاهان و جانوران وحشی(شامل چوپانی، شکار و ماهی گیری) و کشت و تنوع زیستی در اکوسیستم های کوهستان ترویج یابد و فعالیت های جوامع بومی و محلی درگیر در استفاده از راش سنتی مرتبط با کوهستان خصوصا مدیریت پایدار تنوع زیستی، خاک، منابع آبی و شیب بایستی پشتیبانی گردد. سوم اینکه پیاده سازی ارزیابی های تاثیراجتماعی و زیست محیطی در سطوح پروژه و برنامه بخشی با توجه به خصوصیات جوامع بومی و محلی بسته به اکوسیستم های کوهستان بایستی ترغیب گردد: دستورالعمل های داوطلبانه Kohدر خصوص ارزیابی تاثیر اجتماعی و فرهنگی و زیست محیطی. بایستی ذکر گردد از ابتدا تقاضا برای یک مجموعه از دستورالعمل ها از طریق مفاهیم کلیدی زیر پی ریزی گردد:

ظرفیت سازی، تقسیم منفعت، ارتقاء شیوه های سنتی، حمایت و به رسمیت شناختن سیستم های مدیریت مرتبط با جامعه و ارزیابی های تاثیر اجتماعی فرهنگی و زیست محیطی. این ها مفاهیمی است که در همه زمینه های موضوعی کار CBDبه منظور شناسایی رویکرد مبتنی بر اکوسیستم استفاده می شود. مابین این ابزار های قانونی، استدلال می شود که تقسیم منفعت در زمینه حفاظت تنوع زیستی و استفاده پایدار جهت حمایت از گردشگری پایدار کوهستان دارای بیشترین امیدواری است. در این خصوص تقسیم منفعت به عنوان یک رابطه قانونی بین یک کشور و جوامع آن بایستی از تقسیم منفعت به عنوان یک الزام بین دولت که در سومین هدف CBD (ماده1) شناخته شده و معمولا جهت دسترسی به منابع ژنتیکی صورت میگیرد، متمایز گردد. جنبه تقسیم منفعت که بیشترین ارتباط را با بروز گردشگری پایدار کوهستان دارد از پاراگراف j ماده 8 از CBD به عنوان تشخیص سهم دانش، نوآوری و شیوه های سنتی برای حفظ تنوع زیستی  استفاده می گردد و مبتنی بر قرائت ترکیبی با پاراگراف C از ماده 10، CBD می باشد. جهت استفاده پایدار از اجزاء تنوع زیستی با در نظر گرفتن این واقعیت که دانش سنتی ناشی از استفاده رایج از مولفه های تنوع زیستی و کمک به تضمین حفظ شان می باشد.

بنابراین در زمینه حفظ و استفاده پایدار، اولین و دومین هدف حفاظت منافع انتظار میرود که به طور مستقیم برای جوامع جریان یاید و بلافاصله به معیشت آنها به عنوان یک موضوع داخلی دولت کمک نماید. این رویکرد بطور خاص مربوط به زمینه گردشگری توسعه پایدار کوهستان بدلیل مشکلات تجربه شده جوامع کوهستانی و نقش حیاتی شان در تضمین توسعه پایدار کوهستان می باشد. برنامه های کاری تنوع زیستی کوهستان مبتنی بر تقویت وظایف دوگانه و چند گانه دولت جهت تقسیم سود جامعه عبارتند از:

پاداشی برای استفاده از دانش سنتی جهت حفاظت و کاربری تنوع زیستی پایدار، یک مشوق بزرگتر برای تضمین مشارکت کامل و موثر جوامع بومی و محلی در تصمیم گیری و مدیریت تنوع زیستی تطبیقی و جبران هزینه ها و اثرات منفی حفاظت تنوع زیستی یا فعالیت های مدیریت پایدار در خصوص جوامع بومی و محلی می باشد. بنابراین مفهوم تقسیم منفعت دولت تا اجتماع یک ابزار اساسی ضروری می شود که تضمین های رویه ای را برای اطمینان از مشارکت جامعه در  تصمیم گیری به عنوان یک رویکرد پایین به بالا جهت مدیریت پایدار منابع زندگی فراهم می نماید. در مقابل این پیشینه، بایستی بر دیگر ابزارهای تصویب شده توسط طرف های CBDکه مرتبط با پیاده سازی برنامه کاری بر روی تنوع زیستی کوهستان هستند، تاکید گردد بطوریکه دستورالعمل های خاصی برای مراحل رویه ای جهت به رسمیت شناختن توسعه پایدار گردشگری با مشارکت جوامع کوهستان از طریق تقسیم منفعت فراهم می کنند. دستورالعمل های CBDدر خصوص تنوع زیستی و توسعه گردشگری، برای نمونه به طور خاص اقدامات قانونی جهت مشارکت ذینفعان، تایید و کنترل توسعه گردشگری، ارزیابی زیست محیطی (ازجمله ارزیابی اثرات تجمعی و اثرات بر روی تنوع زیستی) و فرآیندهای تصمیم گیری مبتنی بر دستورالعمل های پایداری زیست محیطی و فرهنگ برای توسعه گردشگری فعلی و جدید فراهم می نماید. این دستورالعمل ها تاکیدشان بر نیاز برای مشارکت و مشاوره با ذینفعان مربوطه و خصوصا جوامع بومی و محلی است یا ممکن است از طریق توسعه گردشگری و یا بررسی قوانین و اقدامات کنترل، ارزیابی کفایت و اثر بخشی آنها و پیشنهاد جهت توسعه قوانین و اقدامات جدید تحت تاثیر قرار بگیرند. به طور خاص این زمانی نیاز است که تاکید بر دسترسی و یا مالکیت توسط جوامع در رابطه با توسعه گردشگری یا عملیات بر روی زمین ها و آب هایی که به طور سنتی توسط آنها مورد استفاده قرار گرفته است. علاوه بر این جوامع محلی نگران بایستی در ارزیابی تاثیر زیست محیطی و اجتماعی اقتصادی درگیر شوند و آگاهی سنتی آنها بایستی بطور خاص بهنگام مجوز پروژه های گردشگری در نظر گرفته شود. این دستورالعمل ها مجموعه ای از منافع احتمالی ناشی از گردشگری و حفاظت از تنوع زیستی که با جوامع محلی مشترک است، لیست می کند که شامل ایجاد شغل، مشارکت در پروژه ها و شرکت های گردشگری، آموزش و فرصت های سرمایه گذاری مستقیم است. همچنین مشمول شیوه های جایگزین و مکمل برای جوامع جهت کسب درآمد ناشی از تنوع زیستی می باشد. اصول و دستورالعمل های CBD و آدیس آبابا در خصوص استفاده پایدار از تنوع زیستی برای مقاصد فعلی است زیرا اشتغال، آگاهی سنتی را در برنامه ریزی مدیریت تنوع زیستی با تقسیم منفعت مرتبط می کند که بایستی به هنگام برنامه ریزی توسعه گردشگری کوهستان اعمال نماید. پاراگراف (a) از اصل چهارم بیان می کندکه مدیریت تطبیقی بایستی بر اساس علم و آگاهی سنتی و محلی مطابق با یک پایه منطقی صورت گیرد که در برخی از جوامع، آگاهی محلی و سنتی منجر به استقاده زیاد از تنوع زیستی بدلیل پایدار بودن در خلال دوره های بلند مدت بدون ضرر برای محیط و منابع می باشد. بنابراین با توجه به اختلاط چنین آگاهی برای سیستم های کاربری مدرن جهت اجتناب از کاربری نامناسب و افزایش استفاده پایدار از مولفه های تنوع زیستی ضروری است. بر این اساس، برنامه های مدیریت تطبیقی جهت یکپارچه سازی سیستم ها برای ایجاد درآمد پایدار میباشد. زمانیکه منافع در جهت جوامع محلی و بومی و ذینفعان محلی است که از پیاده سازی موفق پشتیبانی می کند. دستورالعمل های عملیاتی با توجه به اصل ها، سیاست ها و مقرراتی را توصیه می کند که منافع جوامع بومی و محلی و ذینفعان محلی را که درگیر کاربری پایدار منابع هستند را تضمین نماید. همچنین توصیه اش بر ترویج مشوق های اقتصادی است که منافع مازادی را برای افراد درگیر در مولفه های تنوع زیستی فراهم می نماید که شامل حمایت از همکاری با مدیریت، فرصت های شغلی بر افراد بومی با توزیع برابر عواید مابین سرمایه گذاران خارجی و محلی است. قابل ذکر است که این دستورالعمل، تقسیم منفعت را به عنوان ابزار هایی جهت اطمینان از مشارکت ذینفعان محلی در پروژه ها در نظر میگیرد که توسط سرمایه گذاران خارجی هدایت می شوند.

دستورالعمل هایCBD در خصوص یکپارچگی مسایل مرتبط با تنوع زیستی برای ETAها بطور معادل مرتبط با اهداف حاضر می باشد. بطوریکه برای ارزیابی: اثرات سلامتی انسان و فرهنگی و اجتماعی اقتصادی، تغییرات برای دسترسی به حقوق منابع بیولوژیکی، فرآیندهای تغییر اجتماعی به عنوان نتیجه پروژه پیشنهادی،گونه های حساس که ممکن است برای معیشت و فرهنگ ملی مهم باشد، فعالیت های منجر به ایجاد مشکل برای مردم و اثرات منافع اجتماعی و ارزشهای مرتبط با عملکردهای کاربری زمین انجام  می پذیرد.

نهایتا اینکه، دستورالعمل های Konبه طور خاص مرتبط با گردشگری پایدار به رسمیت شناخته شده است. دستورالعمل های Konتوصیه کرد که ارزیابی تاثیر فرهنگی، زیست محیطی و اجتماعی منعکس کننده توازن بین نگرانی های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی با دیدگاه افزایش فرصت ها جهت حفاظت و کاربری پایدار تنوع زیستی، دسترسی و تقسیم عادلانه منافع و به رسمیت شناختن آگاهی سنتی، نوآوری ها و شیوه ها مطابق با بند jماده 8 کنوانسیون و به دنبال کاهش خطرات تنوع زیستی می باشد. بطور خاص این دستورالعمل ها، توصیه هایی پیشنهادی در خصوص سایت های خاص و زمین و آب های مورد استفاده جوامع بومی و محلی ارائه نموده و بایستی منافع محسوس برای چنین جوامعی تضمین گردد که شامل موارد زیر است: پرداخت خدمات زیست محیطی، ایجاد شغل در محیط های کاری امن و بدون خطر، درآمد مناسب و هزینه مناسب، دسترسی به بازار ها و متنوع سازی فرصت های ایجاد درآمد یا کسب و کارهای کوچک و متوسط.

بنابراین دستورالعمل ها نشان می دهد که ارزیابی های تاثیر می تواند به عنوان ابزار هایی جهت کمک به تقسیم عادلانه منافع از طریق شناسایی و تعادل در هزینه های فرهنگی، اجتماعی و زیست محیطی و تاثیر توسعه های پیشنهادی و فرصت های جوامع و کمک های سنتی جهت حفاظت و کاربری پایدار است.

آنچه که از این بررسی کلی دستورالعمل های مرتبط با CBDانتظار می رود اینست که دولت ها بایستی بطور کامل جوامع را در اداره حفاظت تنوع زیستی و کاربری پایدار، ترغیب پاداش دادن به آنها جهت مشارکت در تصمیم گیری از طریق به رسمیت شناسی قانونی و ترفیع سیستم های مدیریت جامعه، ارائه خدمات ظرفیت سازی و ایجاد شغل قابل دسترسی و دیگر فرصت های ایجاد درآمد یاری کنند.

در نهایت از دولت ها انتظار می رود تا اولویت را بر مکانیزم های مبتنی بر جامعه جهت حفاظت و کاربری پایدار قرار دهند. هنگامیکه مورد دوم امکان پذیر نمی باشد، تقسیم درآمد های اقتصادی ناشی از حفظ و کاربری پایدار تنوع زیستی (مانند هزینه های ورودی پارک ها، پرداخته هزینه برای تماشای حیات وحش و یا شکار پایدار و... ) از طریق دولت یا سرمایه گذاران خارجی انجام می شود. این ممکن است پاداشی برای مشارکت در تصمیم گیری نباشد بلکه شامل هزینه ها و خطراتی برای این جوامع باشد. تضمین های رویکردی بایستی همراه با ارائه مجوز های قانونی برای شناسایی و حمایت از شیوه های پایدار جوامع، فراهم کردن دستورالعمل ها جهت بهبود پایداری زیست محیطی رویکرد های جامعه و بطور فعالانه شناسایی فرصت های بیشتر و بهتر در معیشت با توجه به تسهیل فهم و مطابق با قانون باشد.

تقسیم منفعت ممکن است به عنوان جبران خسارت از طریق پرداخت برای خدمات اکوسیستم، متنوع سازی فرصت های ایجاد درآمد و دیگر اقدامات کاهش عمل کند هنگامیکه منافع حفاظت از تنوع زیستی در تضاد آشتی ناپذیر منافع مشروع جوامع هستند. برای این هدف، گام های رویکردی ضروری شامل ارزیابی های تاثیرفرهنگی، اجتماعی و زیست محیطی با مشارکت کامل جوامع مربوطه و یکپارچه سازی آگاهی های سنتی و نگرانی های جامعه در برنامه های مدیریت می باشد.

شایان ذکر است که تعدادی از این ابزار های قانونی خارج از چارچوب کنوانسیون تنوع زیستی به تصویب رسید. اعلامیه سال 2002 در خصوص گردشگری، برای نمونه، بر اشتغال جوامع محلی و بومی در  برنامه ریزی، توسعه و عملیات اقتصادی گردشگری تاکید می کند. و دیگر اینکه آنچه از گردشگری درک می گردد شامل کمک فعالانه به حفظ میراث طبیعی و فرهنگی و رفاه انسان، و در نظر گرفتن منافع و  هزینه های اقتصادی و زیست محیطی برای جوامع محلی و محیط، و استفاده از شیوه ها و دانش سنتی و منابع ملی آنها می باشد. این اعلامیه از بکارگیری برنامه ریزی مشارکتی برای جوامع محلی جهت تنظیم و تعریف شفاف این برنامه ها در سطح محلی و فرآیند مشاوره گسترده در توسعه سیاست های ملی، منطقه ای و محلی و استراتژی های توسعه که می تواند از طریق گردشگری تحت تاثیر قرار گیرد، حمایت می کند. همچنین از دولت ها دعوت می شود تا در این خصوص کمک های لازم را اعمال کنند، این اعلامیه هم چنین دستورالعمل خاصی در خصوص مشارکت عمومی مرتبط با اقتصاد گردشگری در مناطق کوهستان فراهم می کند که شامل بکارگیری مکانیزم های نظارتی و شاخص های توسعه مشترک با همه ذینفعان و مطالعات ارزیابی تاثیر محیطی به عنوان مکانیزم فیدبک (بازخورد) و در دسترس قرار دادن نتایج برای عموم می باشد.