بزرگترین دریاچه آب شیرین جهان تا سال ۱۴۱۵ نابود می‌شود

سرویس اجتماعی برنا/

زریبار، دریاچه ای در غربی ترین استان کشوراست، جایی که روزگاری استراحتگاه پرنده های کوچنده بود و قلمرو سمورهای آبی. دریاچه ای که کولی ماهی، کفال خاکستری و مارش ماهی روزگاری نه چندان دور ماهی های بومی آن بودند و قوهای زیبا در چشم انداز دریاچه خودنمایی می کردند، اما امروز از همه این زیبایی ها و پرندگان و ماهی ها فقط نامی به یادگار در خاطر مردم مانده است . خاطره ای که امروز دوستداران محیط زیست در حسرتش آه می کشند و هشدار می دهند که اگر همه این بی توجهی ها ادامه پیدا کند دریاچه زریبار در آینده ای نزدیک خواهد مرد.

محمد ناجی کانی سانانی، عضو انجمن سبز چیا پیش بینی می کند با ادامه روند کنونی حدود 13 تا 25 سال آینده از دریاچه زریبار تنها یک باتلاق باقی خواهد ماند.

به گفته وی در گذشته اطراف زریبار پر از لرزانک هایی بود که در قبل چشمه بودند اما کم کم رسوبات این محل ها را پر کردند و انها تبدیل به زمین های باتلاقی شده و بعد از مدتی هم خشک و به زمین آبرفتی تبدیل شدند. یه دنبال این روند از آنجا که زمین های آبرفتی محل بسیار مناسبی برای کشت و زرع هستند در این زمین ها زراعت آغاز شد و همین امر باعث ورود رسوبات بیشتر به دریاچه شد.


از بین رفتن پناهگاه ماهی ها در زریبار
اطراف دریاچه زریبار به گواه سکنان مردم محلی روزگاری پر از پهنه های سبز شناور بود. پهنه های که امروز به ندرت می توان اثری از آنها را مشاهده کرد. بیشتر این پهنه‌ها که پناهگاه و سکونتگاه های ماهیان و آبزیان دریاچه بودند امروز به دلیل رسوبات زیاد مستحکم شده و به بستر رسوبات چسبیده اند، البته خشکسالی چند سال اخیر نیز به این امر دامن زده است.

ورود ماهیان غیر بومی و مرگ ماهی های بومی
کولی ماهی، کفال خاکستری و مارش ماهی؛ از ماهی های بومی دریاچه زریبار بودند که امروز دیگر وجود ندارند. ماهی‌هایی که بعد از ریختن ماهی‌های غیربومی مانند کپور توسط شیلات در این دریاچه نسلشان منقرض شد. به گفته این عضو انجمن سبز چیا ورود ماهی های غیر بومی از سال 1363 به بعد در دریاچه آغازی بر انقراض نسل ماهی های بومی زریبار بود.

صید بی رویه، آن هم به روش صید جرگهی عامل دیگری در انقراض نسل ماهی دریاچه زریبار بوده است. در صید جرگهی با 3 تا 4لایه تور در ابعاد وسیع ماهی ها را محاصره می کنند و سپس صیادها شروع به برداشت انبوهی از ماهی ها می کنند. در واقع این نوع صید نوعی استخراج ماهی است که متاسفانه شیلات و محیط زیست هم واکنش جدی در برابر آن انجام نمی دهند و همین امر باعث کاهش ماهی های دریاچه شده است 
ناجی کانی سانانی همچنین به وجود پرنده ای در گذشته به نام گیلار در زریبار اشاره می کند و به برنا می گوید: این پرنده به رنگ حنایی متمایل به نارنجی بود و دکتر محمد مکری آن را زریبار نامیده است. این پرنده بومی سالیان دراز در این منطقه زیست می کرد اما امروز دیگر اثری از آن وجود ندارد.


کوچک شدن حریم و انقراض نسل سمور آبی
سمور آبی هم یکی دیگر از حیواناتی است که نسلش در زریبار منقرض شده است چرا که حریم دریاچه در سال های اخیر شکسته شده و حریم آن هر سال کوچک و کوچکتر می شود و با این روند سمور آبی نمی تواند به زندگی خود در این منطقه ادامه دهد. صید بی رویه نیز خود عامل دیگری است که عرصه زندگی در زریبار را بر این حیوان تنگ کرده است.


به گفته مردم محلی دریاچه زریبار روزگاری استراحتگاه پرندگان کوچنده بوده است.پرندگانی که از دریاچه ارومیه، مازندران و غیره به سمت خوزستان و شمال آفریقا پرواز می کردند در اطراف زریبار برای استراحت به زمین می‌نشستند. اما بعد از سال 1388 دیگر هیچ کس فلامینگو های ارومیه را که عازم جنوب بودند در اطراف دریاچه زریبار ندید. در سال جاری حتی قویی هم بر آب های زریبار شنا نکرد و به گفته ناجی کانی سانانی تنها 5 پلیکان و تعدادی غاز سیبری مهمان زریبار شدند و بس. در این سال نه حواصیلی آمد و نه درنایی دیده شد.

در جواب چرایی این وضعیت عضو انجمن سبز چیا اظهار می کند که حریم دریاچه شکسته شده است! از نظر وی وضعیت فعلی دریاچه دیگر محیط امنی را برای این پرندگان به وجود نمی آورد و ما شاهد کوچکتر شدن زریبار هستیم.

فرخ لقا معتمد وزیری، عضو جمعیت سبز کردستان نیز در این باره به برنا می‌گوید: تعداد پرندگان در این دریاچه بسیار کم و در عوض به دلیل ورود فاضلاب، زریبار محلی برای رشد انگل‌ها شده است.
 وی ادامه می دهد: در حالی که این منطقه مکانی برای جذب گردشگر داخلی و خارجی است اما متاسفانه در جهت رفع این مشکا برای لایروبی هم اقدام مناسبی انجام نشده است.

همه این گفته‌ها و تصاویر بیانگر تغییرات و تحولات ناخوشایندی است که حیات طبیعی دریاچه زریبار و موجودات ساکن در آن را به مخاطره انداخته است، مواردی که اگر سازمان ها و نهاد های ذی ربط کمی تعلل کنند در آینده ای نه چندان دور زریبار تبدیل به خاطره ای دور می شود که شاید سال ها بعد ریش سفیدان محلی درباره آن به فرزندان و گردشگران توضیح بدهند و شاید هم خاطره تلخ نابودی آن را تعریف کنند.

گزارش: شهرزاد عبدیه