صدایی یکسان از دو جهان موازی

به گزارش برنا به نقل از روابط عمومی انتشارات علمی و فرهنگی، افسانه «تریستان و ایزوت»، معروف‌ترین داستان عاشقانۀ قرن دوازدهم فرانسه و از زیباترین سرگذشت‌های عاشقانه است که از قرن‌ها پیش تاکنون الهام بخش شاعران، نقاشان و موسیقی‌دانان در اروپا بوده است. این سبک از داستان که به «رمان بریتانیایی» معروف است، یادگار دورۀ ملوک‌الطوایفی شمرده می‌شود که در جنوب انگلستان، ایرلند و شمال فرانسه جریان داشت. در این دوره رامشگرانی در دربار امیران، خاصه در انگلستان، نغمه‌ها و سرودهای دلپسند می‌گفتند که عمدتاً به زبان فرانسوی بود. داستان منظوم تریستان و ایزوت از این سلسله داستان‌ها است که شهرت و رواج فراوان دارد؛ چند شاعر آن را به زبان فرانسه سرودند و در انگلیسی و آلمانی هم به ترجمه تقلید شد. 

قدیمی‌ترین منظومه به جا ماندۀ تریستان و ایزوت از شاعری به نام برول است که در حدود 1150 میلادی (545 قمری) آن را به نظم درآورد و اندکی بعد، یعنی در حدود سال 1170 میلادی (566 قمری) شاعر دیگری به نام توماس نیز به نظم آن پرداخت. اما برای فارسی زبانان که در گنجینه ادبیات خود، آثار عاشقانه همچون «ویس و رامین»، «لیلی و مجنون» و «شیرین و فرهاد» دارند، تریستان و ایزوت کتابی خواندنی خواهد بود؛ به ویژه آنکه شباهتی بسیار با منظومه ویس و رامین دارد. جالب آن که فخرالدین اسعد گرگانی در سال 446 قمری، درست یک قرن پیش از نسخه اولیۀ منظومۀ برول، افسانه ویس و رامین را از روی متن پهلوی به نظم درآورد. گویی صدایی یکسان از میان دو جهان موازی برخواسته است. 

شباهت دو اثر تا آنجاست که هانری هسه، خاورشناس معروف فرانسوی، ویس و رامین را «تریستان و ایزوت در ایران» نامیده است. همچنین پرویز ناتل خانلری، استاد فقید ادبیات و مترجم این اثر در مقدمه آن نوشته است:  

«مشابهت میان این دو داستان انکار ناپذیر است. طرح اصلی داستان در هر دو منظومه یکی است. شاهی سالخورده است و خویشاوندی جوان و دلیر دارد که در ویس و رامین برادر شاه و در منظومه تریستان خواهرزادۀ اوست. شاه با دلبری جوان پیوند زناشویی می‌بندد؛ اما عروس و پهلوان دل به یکدیگر داده‌اند. دنبالۀ داستان در هر دو منظومه بیان رنج‌هایی است که این دو دلداده در عشق برده‌اند.»

کتاب حاضر از تریستان و ایزوت را «ژوزف بدیه»، که خود از پژوهشگران قرون وسطا بود، بازنویسی کرده است. گفتنی است بخش‌هایی از این شاهکار ادبی در طول زمان گم شده بود و گسست‌هایی در متن اصلی پدید آورد. اما ژوزف بدیه با بهره‌گیری از مجموع روایت برجای مانده و ضمن مراعات اسلوب قدیم، گسستگی‌ها و افتادگی‌های داستان را رفع کرد. این کتاب در سال 1336 زیر نظر احسان یارشاطر، به ترجمه پرویز ناتل خانلری رسید و در طول شصت و چهارسال گذشته، هفت بار تجدید چاپ شده است. 

تازه‌ترین چاپ کتاب «تریستان و ایزوت» از سوی انتشارات علمی و فرهنگی و به قیمت 20 هزار تومان در دسترس مخاطبان قرار گرفته است.