پتروشیمی از پایین دست اوج می‌گیرد

با توجه به اینکه دغدغه اصلی و مهم کشور تولید و اشتغال زایی و حرکت در راستای ایجاد ارزش است و هم چنین اشتغال، محصول فرآیندهایی است که مهم ترین آن ثبات اقتصادی و امنیت جهت سرمایه گذاری است تمام صنایع باید با پشتوانه علمی و با استفاده از تکنولوژی روز دنیا در این راستا قدم بردارند و صنعت پتروشیمی نیز از این روند مستثنی نیست.

در طی این سال ها بیشترین میزان تمرکز در این صنعت بر صنایع بالادستی بوده است و جای خالی توجه و توسعه در صنایع پایین دستی به شدت احساس میشود . اغلب محصولات پایین دستی در کشو وارداتی بوده و هزینه بالایی همرا ه با خروج گسترده ارز را به کشور تحمیل کرده اند . در حال حاضر حدود  7۰میلیارد دلار در صنایع بالادستی سرمایه گذاری شده است که با توجه به جمعیت شاغل در آن، به معنی ایجاد اشتغال در این صنعت با یک میلیون دلار به ازای هر یک نفر شغل هستند. در حالی که در صنایع پایین دستی پتروشیمی می توانیم با هر  2۰۰-3۰۰دلار یک شغل ایجاد کنیم. و با توجه به مبلغ پایین سرمایه مورد نیاز برای طرح های پایین دستی ، بهره برداری سریع و بازگشت سرمایه بالا در صنایع پایین دست پتروشیمی این حوزه را بسیار ارزشمند می سازد.

ساختار زنجیره عرضه محصولات پتروشیمی در سال های اخیر دستخوش تغییرات بزرگی شده است. این زنجیره، تولید و عرضه مواد اولیه به صنایع پایین دستی توسط صنعت پتروشیمی، فرآورش و تبدیل مواد به محصولات واسطه و نهایی توسط صنایع پایین دستی و عرضه آن به مصرف کننده نهایی را در بر می گیرد در گذشته هیچ عاملی ما بین سه بخش اصلی این زنجیره یعنی صنایع پتروشیمی بالادستی و میان دستی ، صنایع پایین دستی و مصرف کنندگان وجود نداشته است ولی در نظام نوین زنجیره عرضه محصولات پتروشیمی ارتباطی قوی بین تک تک اعضای این زنجیره شکل گرفته است که به موجب آن ارتقا کیفیت مواد و محصولات و روش های تولید و بهره برداری بهتر و در نهایت فناوری های جدید وارد این حوزه خواهند شد و شاهد تغییرات بسیار زیادی در راستای بهبود این زنجیره خواهیم بود.

صنعت پایین دستی از یک سو در توسعه محصولات خود توجه بسیاری به نیازهای مشتریان داشته و از دیگر سو با ارتباط قوی با صنعت پتروشیمی و با فرآورش اطلاعات دریافتی از مصرف کنندگان، به نیروی محرکه ای برای ایجاد تغییرات در این صنعت تبدیل می شوند. نتیجه چنین ارتباطی، رشد فناوری صنعت پتروشیمی در جهت رفع نیازهای نوین صنایع پایین دستی و مصرف کنندگان نهایی، توسعه صنایع پایین دستی و توسعه کاربردهای نوین مواد پتروشیمی خواهد بود.

حجم صادرات اعلام شده در صنعت پتروشیمی در سال  1398حدود  21میلیارد دلار بوده است که تماما از صنایع بالادستی هستند.

در حالی که با استفاده از ظرفیت موجود در صنایع پایین دستی که بیست برابر صنایع بالادستی است زیرا که واردات ما طبق آمار بین  6-5میلیون تن مواد پتروشیمی است که با محاسبه قیمت های فروش و سود نشان دهنده مبلغی بالاتر و آورده ای دو برابر محصولات صنایع بالادستی برای کشور است و این آمارها به صورت آشکار مسیر صحیح کشور برای حرکت در جهت صنایع پایین دستی را مشخص می سازد.

آمارهای منتشره از سوی شرکت ملی صنایع پتروشیمی نیز نشان می دهد، در سال 1397حدود  53/5میلیون تن محصول پتروشیمی در کشور تولید شده است که از این مقدار محصول تولیدی حدود  38درصد صادر، حدود 17درصد در داخل بین مجتمع های پتروشیمی به فروش رسیده، حدود 29درصد در داخل مجتمع ها به عنوان محصول واسطه مصرف شده و فقط حدودپتروشیمی از پاییندست اوج می گیرد.

16درصد آن معادل 5/8میلیون تن به طور خالص در داخل به فروش رسیده که عمدتاً از طریق بورس معاملات آن انجام می شود.

به عبارتی سهم صنایع پایین دستی از کل 38میلیون تن محصول قابل فروش پتروشیمی در کشور، حدود 5/8میلیون تن بوده است. این سهم اندک صنایع پایین دستی پتروشیمی نشان از سرمایه گذاری ناچیز و ظرفیت تولید پایین صنایع پایین دستی پتروشیمی می باشد و تا حدی عدم رغبت تامین خوراک صنایع پایین دستی توسط صنایع بالا دستی پتروشیمی ها که ترجیح می دهند ساده ترین راه را انتخاب کرده و محصول خود را مستقیم صادر کنند که این مورد نیز یکی از مشکلات صنایع پایین دستی می باشد.

یکی دیگر از نکات مهم در توسعه صنایع پایین دستی ماهیت خصوصی سازی آن و امکان مشارکت بالای بخش خصوصی در این بخش است که این خصوصی سازی در راستای اهداف کشور کمک به سزایی به توسعه و تولید می نماید و هم چنین میتواند با مشارکت شرکت های خارجی کمک شایانی به رشد دانش فنی و تکنولوژی در این حوزه کند.