علم طلایی به یاد علمدار

به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری برنا، سرهم کردن علم طلا کوب شده سه، چهار ساعت زمان می‌‌خواهد اما این تنها علمی نیست که تا شب باید آماده شود. آنطور که می‌گویند هر مغازه باید در دهه اول محرم حداقل 40 تا 50 علم را برای هیات‌های عزاداری آماده کنند.

علم‌های 21 تیغه مد شده

راسته علم‌سازان در خیابان مصطفی خمینی، این روزها مراسم " عَلَم‌ بران " زیادی به چشم خود می‌بیند. عَلَم‌هایی با تیغه‌های مختلف، پرهای رنگارنگ و مجسمه‌های متفاوت که برای هیات‌های عزاداری محرم آماده می‌شوند. بسیاری معتقدند علم سازان این روزها کار و بارشان سکه است، اما اهالی خیابان مصطفی خمینی می گویند که در میان  این گروه، وضع براداران جوادی از بقیه بهتر است. خانواده جوادی در بخش‌های مختلف، کارِ ساخت علم و َپر را انجام می‌دهند. برادر بزرگ‌تر که کسبه محل، حاج آقا جوادی صدایش می‌کنند و در میان اهالی به منصف بودن معروف شده، پیرمردی است، طناز و باهوش، با جثه‌ای ظریف و قدی کوتاه.

از پشت شیشه مغازه با دستان سیاهِ پینهِ بسته‌اش به مجسمه‌های فلزی و پرهای رنگی اشاره می‌کند و برای رهگذران علاقمند، درباره فلسفه وجودی هر کدامشان  آرام و با حوصله توضیح می‌دهد: « شاه تیغه، نماد نیزه است و سر شاه که بالای تیغه است، نماد سر مبارک امام حسین(ع) و تیغه های دیگری که در اطراف قرار می گیرد نماد یاران حضرت.هر کدام از  مجسمه ها هم که روی علم می گذارند، فلسفه ای دارند. کبوتر نشانه صلح و ازادی است، شانه به سر خبرآور کربلاست، آهو ضامن امام هشتم است. شیر قدرت را نشان می‌دهد و گوزن زیباست. البته بستگی به تعداد تیغه‌ها دارد. اگر تیغه ها زیاد باشد، تعداد این مجسمه‌ها هم بیشتر می‌شود. در واقع این مجسمه‌ها جنبه تزیینی دارند. فرض کنید زرشک پلو اگر زعفران نداشته باشد، مهم نیست، اما وقتی با زعفران سرو می‌شود، شکیل تر است.»

وقتی سوال می‌شود که تعداد تیغه‌های علم‌ها چطور مشخص می‌شود؟ حاج آقا جوادی لبخند معناداری می‌زند. با لحن بانمکی می‌گوید: « اگر اصلش را بخواهید؛ فقط تعداد تیغه هایی که یک علم را تشکیل می دهد، مهم است و باید عدد فرد باشد. سال‌ها بلند کردن علم 21 تیغه برای خیلی‌ها مشکل بود، اما حالا جوان‌ها باشگاه می‌روند و بر و بازو دارند. برای آنها افت دارد که علمی با تیغه‌های کم بلند کنند. به همین دلیل علم‌های 21 تیغه مد شده و بیشتر از این نوع علم‌ها ساخته می‌شود.»

زنده نگه داشتن فرهنگ عاشورا

قیمت علم‌ها بسته به نوع فلز و تعداد تیغه‌ها متفاوت است. ساخت برخی علم‌ها گران و پرهزینه تمام می‌شود و برخی دیگر با هزینه‌ای کم، اما به گواه اهالی خیابان مصطفی خمینی، ساخت علم‌های طلاکوب شده و خاص این روزها بازار خوبی دارد.علم‌هایی که با هزینه‌های بالا ساخته می‌شوند و در مراسمی ویژه راهی هیات می‌شوند. در این میان بسیاری معتقدند ساخت چنین علم‌هایی با هزینه‌های بالا با زندگی امام و یارانش همخوانی ندارد.اما در مقابل گروهی هم هستند که اعتقاد دارند برای حفظ فرهنگ عاشورایی باید هزینه کرد.یکی از مشتریان مغازه جوادی می‌گوید:«عاشورا یکی از مهم‌ترین بخش‌های فرهنگ شیعه است.در همه جای دنیا برای شناساندن فرهنگ خودشان خرج می‌کنند. در ایران هم مردم هر چقدر که می‌توانند برای زنده نگه داشتن فرهنگ عاشورا هزینه می‌کنند، اما اگر کسی بتواند هزینه بیشتری کند و با کارش نظر جوانان و گروه‌های مختلف را جلب کند، خوب است. این کار ربطی به چشم و هم چشمی ندارد.کار محرم دلی است. همه این علم‌ها به یاد علمدار کربلا ساخته می‌شوند.»

هرچند ساخت علم‌های طلاکوب، مد شده اما آنچه حاج آقا جوادی را با علم‌سازان دیگر متفاوت می‌کند، منصف بودن است. مرد جوانی که کنار دست پیرمرد علم‌ساز ایستاده و به نظر مشتری می‌رسد، می‌گوید: «خوبی کار حاج آقا به این است که انصاف دارد. اگر بیایی و بگویی که من اینقدر پول دارم. او برابر پول تو برایت علم می‌سازد.»

علم سازی مدرن با سایت اینترنتی

حرف‌های مرد مشتری در میان هیاهوی کارگران و صدای اره و دستگاه لحیم‌کاری گم می‌شود. چشم که می گردانی، تکه‌های علم گِران قیمتِ خیابان ابوذر را می‌بینی که کم کم کنار هم شکل می‌گیرند. اما این علم خاص تنها نکته قابل توجه راسته علم سازان نیست. آدرس سایت گروه علم سازان روی شیشه یکی از مغازه‌های براداران جوادی، اتفاقی است که نمی‌توان از آن گذشت.

یکی از کارگران مغازه با صدایی بلند که در میان هیاهوی حاکم بر خیابان قابل شنیدن باشد، می‌گوید: « سال‌ها علم سازی روشی سنتی داشت. صاحبان هیات‌های عزاداری، علم‌سازان را می‌شناختند و موقع محرم که می‌شد، راهی راسته علم سازان می‌شدند. اما حالا علم‌سازی هم مدرن شده است. بالاخره در شرایط امروزی که همه سرشان در گوشی‌هایشان است، ما هم باید آپ تو دیت باشیم.»

وقتی علم آماده می‌شود

عقربه های ساعت که به عدد 4 نزدیک می‌شوند، کار سر هم کردن علم هیات عزاداری خیابان ابوذر هم به پایان می‌رسد. حالا نوبت وصل کردن پرهای رنگی است. هر پری که وصل می‌شود، فریاد یاعلی و یاحیدر هم بلند می‌شود. کم کم گروه نوازندگان قزوینی که از هیات عزاداری بی بی شهربانو آمده‌اند و قرار است افتخاری برای همراهی با هیات خیابان ابوذر بزنند، در پشت علم جای می‌گیرند. بعد هم صدای موسیقی قزوینی در فضا می‌پیچید. موسیقی که گفته می‌شود، یکی از نوحه‌های معروف هیات‌های قزوینی است.  علم که کامل می‌شود، گوسفندی قربانی می‌کنند و بعد در میان صلوات حاضران، علم، راهی محل هیات می‌شود.

هر چند بعد از شش ماه کار مداوم و ساعت‌ها فعالیت، علم طلاکوب، راهی هیات شده، اما هنوز چراغ مغازه‌های راسته علم‌سازان روشن است. گوش که تیز کنی، صدای زنگ آهن‌ها و دستگاه‌های جوشکاری دوباره شنیده می‌شود. صداهایی که به همه یادآوری می‌کند، کار ساخت علمی دیگر با سرعت آغاز شده است. علم‌هایی که فارق از جنس و قیمتش قرار است؛ یادآور علمدار کربلا باشد.

عکاس: علیرضا فرسایی