نیم نگاهی به پوشش سنتی در خراسان جنوبی

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری برنا از خراسان جنوبی، لباس سنتی به عنوان فرهنگ گویای هر منطقه همواره مورد توجه خاص گردشگران بوده در خراسان‌جنوبی نیز تنوع در رنگ و نوع پوشاک مردان و زنان قابل تأمل است که در این گزارش به معرفی انواع پوشاک مردان و زنان می‌پردازیم.

مندیل و ارقچی

سرپوش یا کلاه پوششی است که مردان خراسان‌جنوبی مورد استفاده قرار می‌دادند این سرپوش از جنس نمد با بغل‌های لبه‌دار بوده، این کلاه‌ها در مناطق مختلف متغیر بوده است.

شب کلاه نیز نوعی سرپوش است که از کرک و پشم ساخته شده و به رنگ‌های سفید و سیاه در بیرجند مورد استفاده قرار می‌گرفته است. روی شب کلاه مندیل می‌بستند.

مندیل هم شالی سفید یا سیاه از جنس قمیس است که طول آن به 50 سانتی‌متر می‌رسد.

یکی دیگر از کلاه‌ها‌، کلاه پهلوی یا شاهپوری است که با لبه‌گرد ، بیش‌تر به رنگ‌های تیره مورد استفاده جوانان واقع شده است.

کلاه قرص، یکی از انواع کلاه‌ها که در روستای چنشت است که دور آن تسبیح و مهره آویزان می‌کردند.

‌عرقچین کلاه، ترمه‌ای از جنس ابریشم قرمز بوده که طبقه اعیان بر سر می‌گذاشتند .

تن‌پوش

تن‌پوش یا جلیقه، پیراهنی از کرباس به رنگ‌های سفید و خاکستری است. این پیراهن بدون یقه و جلو بسته بوده که فقط بالای آن دو یا سه دکمه داشته است.

نیمه تنه، مانند کت‌های امروزی بوده و شلوار که جنس آن از کرباس و رنگ‌های متفاوت و پاچه‌های آن گشاد است.

«دسمال کلاقی»، دستمالی فاخر بافته شده از ابرایشم مرغوب

پوشاک محلی زنان خراسان‌جنوبی در گذشته شامل سه بخش کلی سرپوش زنانه، تن پوش زنانه و پاپوش زنانه بوده است که هر یک از اینها نیز خود شامل قسمت‌هایی بوده است.

سرپوش‌های زنانه شامل دَسمال یا دَسمال‌سر(دستمال یا دستمال سر) که از یک پارچه ابریشمی نازک و به صورت چارگوش تهیه ‌شده و بر روی پیشانی بسته ‌شده و بیشتر به رنگ‌های سیاه بوده که البته در مجالس عروسی و شادی به رنگ قرمز انتخاب می‌شده و علاوه‌بر رنگ قرمز، رنگ‌های سبز و آبی نیز استفاده می‌شده و گاهی حتی با بافت‌های سکه‌های نقره‌ای تزئین می‌شده است.

دسمال خِیاتِه(دستمال خیاته)، «خیاطه» در زبان عربی به معنی نخ، رشته و آنچه بدان دوزندگی کنند است. اما در گویش بیرجندی به نوعی نخ و پارچه ابریشمی معمولی اطلاق می‌شد. «دسمال خیاته» جزو سربندهای به شمار می‌آمد.

دسمال کِلاقی(دستمال کلاغی )، این دستمال از ابریشم مرغوب و گران قیمت بافته می‌شد و جزو دستمال‌های فاخر به شمار می‌آمد.

دسمال نخی(دستمال نخی)، این نوع دستمال از نخ باریک پنبه‌ای بافته می‌شد و لطیف و نازک بود و بیشتر زنان روستایی و کشاورزان و کارگران از آن استفاده می‌کردند.

«چرقت» روسری بانوان خراسان‌جنوبی در سرما و گرما

چَرقت(چارقد یا چهارقد)، متناسب با نوع فصل در فصل سرما ضخیم‌تر و در فصل گرما نازک‌تر و از جنس پنبه بوده که به شکل مثلثی شکل دوخته می‌شده و بر روی سر می‌انداختند.

(معمولاً خانم‌های میانسال گوشه‌ای از چارقد را روی سرشان می‌بستند و خانم‌های جوان آن را با سنجاق‌های تزئینی در زیرگلو محکم می‌کردند).

معمولاً چارقد از پارچه‌های ساده و گلدار کرباس و یا نخ‌های زری‌دار و برقی استفاده می‌کردند. این نوع سرپوش به رنگ‌های مختلف استفاده می‌شده و رنگ خاصی برای آن تعریف نشده است.

اِرَقچی(عرقچین)، یک نوع سرپوش کلاه بوده یعنی به صورت کلاه بر روی سراستفاده می‌شده و باعث ‌شده که چارقد روی عرقچین به خوبی خودش را نگه دارد و سُر نخورد.

قَدیفِه(قطیفه)، پارچه مستطیل شکلی که به جای چادر روی سر می‌انداختند و به دو گونه بافته می‌شده است. یک نوع آن از پنبه سفید بافته می‌شده که به آن «قدیفه کربالی» می‌گفتند و نوع دیگر آن از پنبه مِل تهیه می‌شده و به «قدیفه مِلی» معروف بوده است.

کیش (خیش)، در قالب قدیفه، کیش نیز استفاده می‌شده که سراندازی مستطیل شکل بوده که به جای چادر استفاده می‌شده است، اما چون از نخ‌های پشمی و ابریشمی گرانقیمت‌تر و به رنگ‌های مختلفی تهیه می‌شده است، ثروتمندان اعیان از کیش به جای قدیفه استفاده می‌کردند.

«یل»، تن‌پوشی فاخر برای بانوان

تن‌پوش‌های زنانه نیز چندین نوع بوده که پیراهن، پاچین، کت، جلیقه، شال کمر، دامن، جومه، یل و شلیته از انواع آن محسوب می‌شود.

پیراهن، لباسی که از روی شانه تا زیرکمر را می‌پوشانده و جلوی آن به اندازه سه دکمه باز بوده و جنس آن بیشتر از پارچه‌های چیت و کرباس بوده است.

پاچین، که به صورت کامل به قسمت دور پا بسته می‌شده است .

کت، تن‌پوش کوتاهی که روی پیراهن می‌پوشیدند.

جلیقه، یک تن‌پوش بدون آستین و جلوباز بوده که تا زیر کمر را می‌پوشانده است.

شال کمر، که با توجه به فصول مختلف سال در جنس‌های نازک و ضخیم استفاده می‌شده است.

دامن، که یک سری دامن‌های بلند چین‌دار استفاده می‌شده است.

جومه، نوعی پیراهن دکمه‌دار است.

یَل، یک جلیقه بلندتر بوده که تزئینی و یک تن پوش فاخر بوده است.

شَلیتِه، نوعی دامن است که خیلی بلند نبوده و تا روی زانو را می‌پوشانده است. به این پوشاک که گاهی تا مچ را می‌پوشانده «شلوار» هم می‌گفتند.

«شلیته» را بیشتر روستائیان و کارگران و نوع فاخر آن را زنان سالخورده اعیان و اشراف و طبقات متوسط به پا می‌کردند.

«طبلک»، کفشی سنتی با پاشنه استخوانی

طبلک استخوانی، گیوه، کفش گرجی، کفش اُرسی و گالش از انواع پاپوش‌های زنانه است.

طبلک استخوانی، نوعی پاپوش که از یک پارچه چرم مانند با پاشنه استخوانی تهیه می‌شده است.

گیوه، که از نخ پنبه بافته می‌شده است.

کفش گرجی، که از یک چرم قرمز رنگ تهیه می‌شده است.

کفش اُرسی، نوعی کفش که فقط رویه و کف آن چرم بوده و از هیچ نوع نخی در بافت آن استفاده نمی‌شده.

گالش، نوعی کفش که از جنس جیر و لاستیک تهیه می‌شده.

براساس این گزارش، برخی از این انواع پوشاک هم‌اکنون نیز استفاده می‌شوند.

انتهای پیام

خبرنگار:مرضیه شهریاری