ماجرای جالب فاش شدن «کاپیتولاسیون» برای امام خمینی (ره)

به گزارش گروه روی خط رسانه های خبرگزاری برنا؛ جواد منصوری مشاور رئیس مرکز اسناد انقلاب اسلامی بمناسبت سالروز اعتراض امام خمینی (ره) به کاپیتولاسیون به گفت: بعد از کودتای 28 مرداد سال 1332 دولت امریکا یک برنامه بلند مدت با هزینه های بسیار گزاف برای استقرار دائمی و نفوذ همه جانبه در ایران طراحی و اجرا کرد.در دهه 30 با تشکیل ساواک و همچنین به دست گرفتن کنترل ارتش، پست های حساس نظامی و همچنین سازمان برنامه دیگر پست ها در وزارت های دیگر توسط صهیونسیم تسلط همه جانبه امریکا بر ایران تقریبا کامل گردید

وی ادامه داد: تا اینکه جریاناتی در سال 41 و 42 موجب آغاز نهضت اسلامی، حرکت های مردمی به رهبری روحانیون و فعال شدن جریان های اسلامی ضد امریکایی در ایران شد و لذا این دسته از اتفاقات این تصور را در امریکاهایی بوجود آورد که برای تسلط کامل بر ایران باید امنیت قضایی کامل داشته باشند. به عبارتی ساده تر، هر کاری را که در راستای سیاست ها، منافع و اهدافشان است بدون هیچ محدودیتی انجام دهند، حتی برای جرائم و تخلفاتشان دولت ایران حق رسیدگی نداشته باشد.

منصوری خاطرنشان کرد: در تابستان سال 1342 سفارت امریکا در تهران درخواست کاپیتولاسیون یا حق قضاوت کنسولی کرد. یعنی سفارت امریکا تنها حق دارد در مورد تخلفات و جرائم اتباع امریکایی در ایران رسیدگی کند، بدین مفهوم که به طور رسمی استقلال قانونی ایران نقض شده و به سفارت امریکا سپرده می شود.

مشاور رئیس مرکز اسناد انقلاب اسلامی افزود: دولت اسدلله علم به دلیل شرایط جوی حساس کشور در خصوص این درخواست اقدامی نکرد تا سرانجام دولت حسنعلی منصور روی کار آمد. امریکایی ها تصویب اصل کاپیتولاسیون را در دولت حسنعلی منصور به طور جدی تری دنبال کردند. وی نامه سفارت امریکا را برای بررسی این موضوع در ابعاد حقوقی و سیاسی به وزارت خارجه فرستاد و وزیر خارجه وقت نامه را به بخش حقوقی وزارتخانه ارجاع داد و پس از بررسی های متعدد سه مشکل اصلی برای این درخواست مطرح شد.

به گفته وی، زیرا محتوای نامه درخواستی در تضاد با کنوانسیون وین (مهمترین معاهده مربوط به حقوق دیپلماتیک است که با اعتقاد به این که یک قرارداد بین‌المللی دربارهٔ روابط و مزایا و مصونیتهای نمایندگان سیاسی در بهبود مناسبات دوستانه بین کشورها هر چند طرز و اساس حکومت و اصول اجتماعی آن‌ها تفاوت‌هایی با یکدیگر داشته باشند مؤثر خواهد بود.) بود واگر ایران حق کاپیتولاسیون امریکا را می پذیرفت مسلما سایر دولت ها نیز خواستار این حق به نفع خودشان می شدند همچنین این درخواست باقوانین کشورما در تعارض بود.

این پژوهشگر تاریخ اظهار داشت: وزیر خارجه طی نامه ای به نخست وزیر این سه مشکل را شرح داد و در ادامه حسنعلی منصور نامه سفارت امریکا و وزارت خارجه را برای تصمیم گیری نهایی به مجلس فرستاد. جریان طرح موضوع کاپیتولاسیون در مجلس به شکل غیرعادی انجام گرفت و علی رغم اینکه اکثریت نمایندگان از وابستگان به دربار و دولت بودند اما در یک اتفاق بی سابقه 47 نفر رای مثبت و در حدود 62 نفر به این لایحه رای منفی دادند.

مشاور رئیس مرکز اسناد انقلاب اسلامی تاکید کرد: در ادامه، به دستور حسنعلی منصور تمام مکاتبات در خصوص این لایحه باید محرمانه باقی بماند. در این میان یکی از کارکنان مجلس این موضوع را از طریقی واسطه ای به اطلاع امام(ره) رساند امام، ابتدا پیک هایی را برای آگاه ساختن علما و روحانیون به شهرهای دور و نزدیک روانه کردند و خود نیز با مقامات روحانی قم به گفتگو نشسته پیامدهای فاجعه را متذکر شدند. البته حضرت امام(ره) به علامیه اکتفا نکرد، بلکه شخصا در چهارم آبادان 1343 در مدرسه فیضیه در خصوص کاپیتولاسیون سخنرانی کرد و صریحا فرمودند "این لایحه استقلال ما، عزت ما، دین و شرف ما را از بین می برد" و در ادامه سخنرانی رئیس جمهور امریکا را منفورترین شخص نزد ملت ایران اعلام کرد. متن سخنرانی امام به سرعت در میان مردم منتشر شد. امام خمینی در سخنان خود، حمله را مستقیماً متوجه آمریکا کردند و ایالات متحده را با شدیدترین لحن به باد انتقاد و اعتراض گرفتند.

وی گفت: سفارت امریکا به حسنعلی منصور دستور تبعید ایت الله خمینی را به ترکیه داد؛ زیرا تا آن زمان مخاطب اعتراضات شاه و سیاست های امریکا بود اما اکنون دیگررئیس جمهور امریکا مخاطب اصلی سخنرانی ها محسوب میشد. لذا شاه به ناچار پذیرفت و امام را تبعید کرد. ملت ایران، با دریافت خبر تبعید رهبر انقلاب، اعتصاب و تظاهرات های گسترده ای را به راه انداختند و در غیاب امام اما با رهبری ایشان مقدمات انقلاب را فراهم ساختند.

منصوری در پایان گفت: در هیچ کشوری قانون کاپیتولاسیون مطرح و اجرا نشد چرا که این قانون برخلاف کنوانسیون وین بود؛ تمام کشورهای عضو سازمان ملل این کنوانسیون را پذیرفته بودند و فقط در ایران آن هم در دوره قاجار توسط روس ها به ایرانیان تحمیل شد. کاپیتولاسیونی که در سال 1343 در مجلس دوره محمد رضا پهلوی تصویب شد در اسفند ماه 1357 نیز توسط شورای انقلاب لغو گردید.

منبع:جام جم