توضیحاتی از صدا و سیما که باعث ایجاد ابهامات بیشتر شد/ فرافکنی دوباره در مورد قطع الکوثر در یوتل ست

به گزارش گروه سیاسی خبرگزاری برنا، روابط عمومی سازمان صدا و سیما 30 اردیبهشت دلیل قطع پخش شبکه الکوثر از ماهواره یوتل ست را « کارشکنی دولت» دانسته (اینجا) و عنوان کرد «ناقص و حداقلی تخصیص دادن بودجه ارزی صداوسیما از سوی دولت، موجب قطع پخش برنامه‌های شبکه الکوثر برای کشورهای غرب آسیا و شمال آفریقا شد». یک روز بعد، معاون برون مرزی سازمان صداوسیما نیز با تکرار همان توضیح، به دولت (البته در لفافه) با ذکر عناوینی مثل «لجبازی»، «سیاسی کاری» و «گروکشی» انتقاد کرد و گفت «مسببان قطع الکوثر باید پاسخگو باشند، چون جبهه رسانه‌ای مقاومت در آستانه روز قدس ضربه خورده است» (اینجا).

پیرو این اظهار نظر، خبرگزاری های مختلفی نسبت به این توضیح صدا و سیما واکنش نشان دادند، مانند خبرگزاری برنا که در روز اول خردادماه، مطلبی در مورد اعتبارات ارزی دریافتی صدا و سیما منتشر کرد (اینجا) و در آن توضیح صدا و سیما را نادرست دانست. خبرگزاری برنا با ارائه لیست پرداختی های ارزی به صدا وسیما (نزدیک به یک میلیارد دلار) و ذکر همکاری نکردن صدا وسیما با دستگاه نظارتی مسئول (برای رسیدگی به محل و چگونگی مصرف این پرداخت ها) دلایل مطرح شده توسط صدا و سیما برای قطع پخش الکوثر توسط ماهواره یوتلست را با عنوان «فرافکنی» تفسیر کرد.

سازمان صدا و سیما نیز جوابیه ای به خبرگزاری برنا ارسال و مطالب آن را «اکاذیب» دانست و به دیگر رسانه هایی که توضیح صدا و سیما برای قطع پخش الکوثر توسط ماهواره یوتلست را نادرست می دانستند فرصت داد «پیش از ضرورت پیگیری حقوقی علیه ایشان» با بازتاب این جوابیه خطای خود را جبران کنند. روابط عمومی صدا و سیما در این جوابیه،  مطالب خبرگزاری برنا را «اتهام» علیه خود قلمداد کرده و توضیحاتی را ارائه داد.

این گزارش ضمن ارائه چکیده جوابیه صدا و سیما، ابهامات و سوالاتی که این جوابیه در پی دارد را بررسی می کند:

1- صدا و سیما بیان کرده گزارش 947 میلیون دلاری دریافتی توسط آن سازمان در دوره ریاست ضرغامی را به بانک مرکزی ارسال کرده و به تایید رسیده و سازمان بازرسی کل کشور و دیوان محاسبات نیز این بودجه را بررسی و نتیجه را اعلام کرده اند. صدا و سیما ضمن اعلام این خبر که دیوان محاسبات درحال تهیه گزارش مجدد است، این پرسش را مطرح کرد که «پیگیری گزارش گیری هزینه صورت گرفته در دو دوره گذشته مدیریتی سازمان و طرح مکرر آن در رسانه ها چه ارتباطی به این دوره دارد؟»

نکته جالب این است که در گزارش برنا، اشاره ای به 947 میلیون دلاری دریافتی صدا و سیما نشده و مشخص نیست این موضوع، جوابیه کدام قسمت از گزارش برنا است.

کمک فوق العاده 947 میلیون دلاری از صندوق ذخیره ارزی به صدا و سیما اولین بار توسط محمد سرافراز رئیس سابق سازمان در کتاب الکترونیکی «روایت یک استعفا» در شهریورماه 1398 اعلام شد و ضرغامی در آذرماه همان سال بر وجود آن صحه گذاشت (اینجا). سوال این است که هدف از پرداخت این اعتبار به صدا و سیما چه بود و صدا وسیما، با این اعتبار، تا چه میزان توانسته به اهداف این بودجه فوق العاده دست پیدا کند؟ گزارش های صدا و سیما به بانک مرکزی حاوی چه اطلاعاتی بوده است؟ نتیجه بررسی دیوان محاسبات و سازمان بازرسی کل کشور درمورد این بودجه چه بود؟ آیا تمامی عملکرد صدا و سیما را تایید کرده اند؟ اگر این چنین است، دلیل بررسی و تهیه گزارش مجدد توسط دیوان محاسبات چیست؟

پاسخ به سوالات و ابهامات بالا، از توان یک ناظر مستقل خارج است و نیاز است مراجع رسمی به آن جواب بدهند. اما به سوال صدا وسیما می توان پاسخ داد! صدا و سیما در جوابیه ارسالی پرسیده «پیگیری گزارش گیری هزینه صورت گرفته در دو دوره گذشته مدیریتی سازمان و طرح مکرر آن در رسانه ها چه ارتباطی به این دوره دارد؟»

برای پاسخ به این سوال باید به منطق برنامه ریزی مالی دولت رجوع کرد که براساس آن، اعتبارات باید بر اساس گزارش های اجرایی و پیشرفت عملیات اختصاص یابد. این امر خردمایه ضرورت نظارت مستمر دولت بر اجرای برنامه‌ها و پیشرفت آنها است. به عبارت دیگر دولت باید بداند کدام قسمت از اهداف اعتبار ارزی 947 میلیارد دلاری پرداختی محقق شده و چه مقداری از اهداف باقی مانده؟ آیا این اهداف همچنان داری اهمیت و اولویت است؟ و برای تحقق کامل اهداف به چه میزان اعتبار نیاز است؟ روشن است اینکه این اعتبار در دوره مدیریت کدام رئیس پرداخت شده و الآن رئیس سازمان کیست، جایگاهی در این خردمایه و نظام بودجه ریزی مبتنی بر عملکرد ندارد.

2- به گفته صدا و سیما، تامین نیازهای ارزی سالانه صدا و سیما در سال 94 و 95 با پیشنهاد دولت انجام و تا انتهای سال 97 هزینه شده، ولی از سال 97 تاکنون نیازهای ارزی تامین نشده و به ایجاد بدهی خارجی و قطع پخش الکوثر از یوتلست منجر شد که هرلحظه احتمال قطع برنامه های دیگر سازمان و مشکلات دیگر نیز وجود دارد.

صرف نظر از اینکه آیا پرداخت ارزی به صدا و سیما از محل صندوق توسعه ملی با اهداف و رسالت های این صندوق همخوانی دارد یا خیر، سوال مهم این است که آیا صدا و سیما برای انجام وظایف خود، نیاز به دو بودجه جدا دارد؟ یک بودجه رسمی مصوب و یک بودجه فوق العاده ارزی خارج از قوانین بودجه؟ در حال حاضر مسئولیت تولید و انتشار برنامه های رادیویی و تلویزیونی در کشور و شتاب بخشیدن به حرکت تکاملی انقلاب اسلامی در سراسر جهان (از طرق شبکه های رادیویی و تلویزیونی بین المللی) بر عهده سازمان صدا و سیما است و اجرای همه عملیات و فعالیت هایی که منجر به نیل به این هدف می شود بر عهده مسئولان این سازمان است.

نکته بدیهی این است که سازمان صدا و سیما موظف به اجرای تمام برنامه ها، فعالیت ها و مصارف سازمان براساس منابع دردسترس بوده و ایجاد تعهدات مازاد بر اعتبار برخلاف مقررات عمومی کشور است. ساده تر اینکه صدا و سیما باید مصارف مربوط به پخش الکوثر از طریق ماهواره یوتلست را در مجموعه مصارفش پیش بینی می کرد و مطابق رویه تمام دستگاه های اجرایی کشور که برای انجام فعالیت های اصلی شان مصارف ارزی دارند، می باید اعتبار ریالی تخصیص داده شده را (مطابق رویه های اعلامی بانک مرکزی) به ارز تبدیل و به مصرف می رساند. در واقع این همان نکته است که بواسطه آن، خبرگزاری برنا توضیح صدا و سیما را فرافکنی دانسته است.

3- مطابق جوابیه صدا و سیما، تخصیص 160 درصدی سال 1397 و 100درصدی سال 98 اعتبار تبصره 4 قوانین بودجه (اعتبار از محل صندوق توسعه ملی) هیچ ارتباطی به هزینه های ارزی آن سازمان ندارد، سقف تخصیص بودجه 100درصد است و تخصیص 160 درصدی موضوعی خنده دار و غیرممکن است.

سوال مربوط به ارتباط اعتبار از محل منابع صندوق توسعه ملی با هزینه های ارزی صدا و سیما در توضحات بند قبلی بررسی شد. اما پاسخ به این سوال که آیا امکان پرداخت بیش از 100 درصدی ردیف های بودجه وجود داشته یا نه، تنها نیازمند وجود یک ماشن حساب است! اعتبار پیش بینی شده برای صدا و سیما از محل تبصره 4 قانون بودجه سال 1397 (ردیف شماره 33-530000 بودجه) برابر 875 میلیارد تومان و اعتبار دریافتی صدا و سیما حدود 1470 میلیارد تومان بوده (صفحه 488 این گزارش) و مبلغ پرداختی ، بیش از 60 درصد، مازاد بر اعتباری بوده که در قانون بودجه پیش بینی شده بود. آیا صدا و سیما اعتقاد دارد اعتبار آن ردیف بودجه برابر 875 میلیارد ریال نبوده و یا اینکه صدا و سیما در همان سال از محل این تبصره کمتر از 1470 میلیارد تومان دریافت کرده است؟ 

4- بنا بر استدلال صدا و سیما، تامین نیازهای ارزی صدا و سیما از سال 88 تا 95 به پیشنهاد رئیس جمهور از محل حساب ذخیره ارزی و صندوق توسعه ملی صورت گرفته و دلیل اصلی آن عدم اختصاص اعتبار مناسب برای این فعالیت ها در قانون بودجه سالانه بوده است. جوابیه سازمان صدا و سیما این را موضوعی دانسته که برای دستگاه های زیرمجموعه دولت هم اتفاق افتاده و اعتبار تامین شده از صندوق توسعه ملی برای کرونا را شاهد می آورد. صدا و سیما از این استدلال نتیجه گرفته نیازهای ارزی صدا و سیما ربطی به اعتبار تبصره 4 قانون بودجه سالهای اخیر که بصورت ریالی بوده ندارد.

همانطور که توضیح داده شد، نمی توان ادعا کرد دولت سهم تکلیفی توسط قانونگذار برای تامین منابع مالی صدا و سیما را پیش بینی نکرده، لذا درخواست صدا و سیما برای اعتباری اضافه بر این تکلیف و ایجاد تعهدی مازاد بر اعتبار (که انجام آن بارها توسط صدا و سیما اذعان شده) غیر قابل قبول بوده و بیشتر به فرافکنی شبیه است. اما درمورد شاهد آوردن از اینکه دولت برای مبارزه با بیمار کرونا نیز از صندوق توسعه ملی برداشت کرده، این سوال را ایجاد می کند که آیا براستی، لزوم پرداخت هزینه های انتشار الکوثر از ماهواره یوتلست مانند شیوع بیماری کرونا غیرقابل پیش بینی و غافلگیر کننده بود؟ آیا مسئولان برنامه ریزی صدا و سیما نمی دانستند که باید هزینه  خدمات دریافتی را پرداخت کنند و لازم است مصارفشان را در سقف اعتبارات موجود تنظیم کنند؟ 

5- صدا و سیما عدم پرداخت بودجه ارزی سازمان صدا و سیما را موجب ایجاد مشکلات زیاد برای این سازمان دانسته که با وجود اعلام آن به دولت، اقدامی انجام نشده است. از دست دادن خبرنگاران و مجریان بین المللی، احتمال از دست رفتن فضای انتشار بین المللی، توقیف اموال سازمان و تعطیلی چند پروژه ملی مهم از مشکلات مطرح شده توسط صدا و سیما است.

محمد سرافراز، رئیس سابق سازمان صدا و سیما، در کتاب «گزارش یک استعفا» بارها به کسری و بدهی های ارزی سازمان صدا و سیما اشاره کرده است و به نظر می رسد پرداخت های فوق العاده ارزی صورت گرفته در سالهای قبل از 1396 برای جبران این بدهی ها و یا انجام هزینه هایی بوده که در قوانین بودجه، اعتباری برای آن منظور نشده، بوده است. از مسئولان برنامه ریزی مالی صدا و سیما این انتظار وجود داشته که پس از تامین ارز مورد نیاز بابت بدهی های  خارجی (که بنا به جوابیه صدا و سیما مصرف آن تا سال 97 بطول انجامیده) درخصوص هزینه های ارزی عادی سازمان (مانند هزینه پخش الکوثر از یوتلست) برنامه ریزی لازم را انجام می دادند. سوالی که مطرح می شود این است که آیا صدا و سیما، هزینه پخش الکوثر (و دیگر شبکه ها از طریق دیگر ماهواره ها) را از وظایف عادی و جاری سازمان برای تولید و انتشار برنامه نمی دانند؟ چه چیز و کدام سوء تدبیر موجب شده سازمان صدا و سیما (با وجود پرداخت بدهی های ارزی قبل از سال 1397 توسط دولت و پیش بینی اعتیار تکلیف شده در قوانین بودجه) برای فعالیت های جاری سازمان، نیاز به بودجه فوق العاده خارج از ضوابط بودجه داشته باشد؟ 

6- صدا وسیما در بند آخر جوابیه عنوان کرده قطع پخش شبکه الکوثر در ماه رمضان و نزدیک روز قدس، نشان از تاثیرگذاری این شبکه در میان جامعه مخاطبان عرب زبان منطقه است.

سازمان صدا و سیما باید روشن کند مطابق استدلال هایی که مطرح کرده، قطع پخش الکوثر توسط یوتلست بخاطر تاثیرگذاری این شبکه بوده و یا عدم پرداخت هزینه های اجاره ماهواره؟ سوال دیگر این است که روابط عمومی سازمان صدا و سیما اعلام کرده بود با توقف پخش شبکه الکوثر روی ماهواره یوتلست «این شبکه در حوزه عربی غرب آسیا و شمال آفریقا قابل دریافت نیست» در حالی که مطابق جدول فرکانس های این شبکه (اینجا) بجز ماهواره یوتلست (که در مدار ماهوره نیل ست مصر است) این شبکه از طریق ماهواره بدر نیز در دسترس مخاطبان عرب زبان منطقه غرب آسیا و شمال آفریقا است. آیا اطلاعات مندرج در سایت اینترنتی این شبکه اشتباه است؟

7- سوال آخر هم اینکه یوتلست در "آستانه روز قدس" چرا فقط "شبکه الکوثر" را به دلیل "کارشکنی دولت و عدم توجه به بودجه ارزی سازمان صداوسیما"، قطع کرده و سایر شبکه های آن سازمان در ماهواره یوتلست، به دلیل "کارشکنی دولت و بدهی" قطع نشده اند و همچنان به پخش برنامه در همان ترانسپوندر ادامه می دهند؟ 

لازم به ذکراست، خبرگزاری برنا اگرچه تهدید عجیب سازمان صداوسیما در مورد محفوظ بودن حق شکایت از رسانه و خبرنگار (  که در نامه ای جدا برای خبرگزاری برنا ارسال شده)  را ناشی از عصبانیت و بی تجربگی روابط عمومی  این سازمان می داند ولی در صورت پیگیری حقوقی، آمادگی دارد اسناد و مستندات خود را هم در محضر مراجع ذیصلاح ارائه دهد و هم جهت قضاوت افکار عمومی در مورد رسانه ای که خود را محق در ورود به هر موضوعی می داند ولی ظرفیت یک نقد ساده را هم ندارد منتشر کند.