توبه، تأسیسی در سیاست کیفری اسلام است/ صرف ادعای توبه باعث شمول آثار آن نمی‌شود

سیدمهدی حجتی، حقوقدان و وکیل دادگستری، در خصوص آثار توبه مجرم بر جرایم ارتکابی به خبرنگار سیاسی خبرگزاری برنا گفت: توبه به عنوان یک تأسیس ارفاقی برای اولین بار درقانون مجازات سال 1392 مورد توجه قانونگذار قرار گرفته و به دنبال بازگشت داوطلبانه مجرم به زندگی عادی و ترویج عدالت ترمیمی و اصلاحی و کیفرزدایی است.

این وکیل دادگستری با اشاره به اینکه قانونگذار توبه را با توجه به درجه جرم تعزیری و منصوص بودن یا نبودن آن و در جرایم حدی با شرایطی مورد پذیرش قرار داده است، گفت: توبه مجرم حسب مورد ممکن است باعث سقوط مجازات و یا تخفیف در مجازات مرتکب شود و در مواردی نیز ممکن است، اثری بر آن بار نگردد.

حجتی با تصریح بر اینکه در جرایمی که مستوجب مجازت حدّی است یعنی جرایمی که مجازات آن در شرع تعیین شده و قابل تغییر نیستند، اگر متهم در غیر از جرایم محاربه و قذف، قبل از اثبات جرم توبه کند و قاضی نیز ندامت و اصلاح مرتکب جرم را احراز کند، مجازات از مرتکب ساقط می شود گفت:  اگر جرم ارتکابی با اقرار ثابت شده باشد، دادگاه می‌تواند عفو مجرم را از طریق رئیس قوه قضائیه و از مقام رهبری درخواست نماید و در صورت موافقت مقام رهبری، مجازات حدی از مرتکب ساقط و الّا اجرا می‌گردد.

این وکیل دادگستری با اشاره به اینکه توبه در جرایمی که جنبه حق الناسی دارد اثری ندارد و مجازات دیه و قصاص و حد قذف و محاربه با توبه قابل اسقاط نیست ادامه داد: در مواردی هم که توبه مرتکب موجب سقوط یا تخفیف مجازات می گردد باید اصلاح و ندامت مجرم توسط دادگاه احراز گردد و دادگاه نمی تواند به ادعای مرتکب دایر بر توبه بسنده نماید و چنانچه پس از اعمال مقررات راجع به توبه، ثابت شود که مجرم، تظاهر به توبه کرده است، آثار توبه از بین رفته و مجازات در مورد مرتکب به اجرا در می آید.

عضو هیأت رئیسه کانون وکلای دادگستری با اشاره به اینکه رویکر قانونگذار در مورد توبه یک رویکری افتراقی است و توبه در جرایم تعزیری بر مبنای درجه جرم تعزیری آثار متفاوتی دارد اضافه کرد: در صورتی که جرم تعزیری ارتکابی در زمره جرایم تعزیری درجه 8 تا 6 باشد که جرایم سبکی هستند، مجازات از مرتکب جرم ساقط می شود و در سایر جرایم تعزیری که نسبت به آن درجات سنگین تر محسوب می گردند، توبه صرفاً باعث تخفیف مجازات مجرم می شود و البته در مورد کسانی که مقررات تکرار جرم در جرایم تعزیری در باره آنها اعمال می‌گردد قابل اجرا نیست و توبه کسی که سابقه محکومیت کیفری به جرم تعزیری دارد قابل پذیرش نیست.

این حقوقدان گفت: توبه، تأسیسی در سیاست کیفری اسلام است که در راستای کیفرزدایی و در پرتو جلب همکاری و مشارکت بزهکار در فرآیند مبارزه با بزهکاری، مورد پیش بینی قرار گرفته است و می تواند در صورتی که به درستی مورد اجرا قرار گیرد نقش بسزایی در کیفرزدایی داشته باشد لیکن باید توجه داشت که توبه در صورتی می تواند مؤثر باشد که دلالت بر تنبه و پشیمانی واقعی و اصلاح مجرم داشته باشد و مؤید آن باشد که مرجرم در آینده مجدداً مرتکب جرم نمی گردد. 2/5