دستاوردهای دیپلماسی اقتصادی طی ۵ سفر به کشورهای همسایه/ از آسیای مرکزی تا کرانه‌های خلیج فارس

به گزارش خبرنگار سیاسی خبرگزاری برنا؛ ایران در دوران گذار از دوران تحریم‌هایی به سر می‌برد که قاطبه اقتصاددانان معتقدند که ظرفیت خنثی‌سازی دارند. کشوری که در حال تحمل سخت‌ترین تحریم‌های اقتصادی و انسانی است و بیش از 3600 تحریم از سمت ایالات متحده بر گٌرده اقتصاد آن سنگینی می‌کند، اکنون و با استقرار دولتی جدید، راهبرد رهایی از  فروش مواد خام و دست‌یابی به مدارهایی از تولید کالاهای صنعتی یا مشتقات حاصل از فرآوری مواد خام را در پیش گرفته است.

دوگانه‌ای که سالهای گذشته بین دو جریان سیاسی داخل ایران همواره مورد مناقشه بوده، نگاه به بیرون یا درون کشور است و به نظر می رسد راهبرد دولت سیزدهم این دو را در راهبرد تمرکز بر همسایگی تلفیق بخشیده است. کیست که کتمان کند یکی از رهیافت‌هایی که می‌تواند اقتصاد را به سر منزل مقصود برساند، «دیپلماسی اقتصادی» است. 

رئیس‌جمهور در مراسم تحلیف خود با تبیین راه دیپلماسی ایران گفت: «من، دست دوستی و برادری به سوی همه کشورهای منطقه بخصوص همسایگان دراز می‌کنم.» از آن موقع تاکنون هم یکی از پرتکرارترین مواضع رئیس جمهور، تمرکز بر ارتباط با همسایگان بوده و هست. 

در پی این سخنرانی رئیس‌جمهور کمتر از 2 ماه بعد از آئین تحلیف عازم اولین سفر خارجی خود به مقصد تاجیکستان شد. 

مقصد اول : تاجیکستان 

اولین سفر خارجی رئیس جمهور به مقصد تاجیکستان انجام شد تا پرونده خاک خورده و باز مانده پیمان شانگهای به سرانجام برسد و ایران به صورت رسمی عضو دائم در سازمان همکاری اقتصادی شانگهای شد؛ عضویت دائم ایران در این سازمان موجب اتصال کشور به زیر ساخت های اقتصادی آسیا شد. 

یک کارشناس آسیای میانه درباره این پیمان نوشت: در جغرافیای منطقه شانگهای، ارتباط ترانزیتی و تجاری با آب‌های آزاد دارای اهمیت زیادی است که با استفاده از راه‌های ایران قابل دسترسی است، زیرا ایران مهمترین شاهراه‌های مواصلاتی در غرب آسیا را در اختیار دارد. 

مرواریدی به نام بندر چابهار 

یکی دیگر از ظرفیت‌های مغفول مانده اقتصادی بندر چابهار است؛ بندری که با توجه به موقعیت استراتژیک خود دارای ظرفیت های بالایی برای بازرگانی بین المللی است و می‌تواند یکی از پردرامدترین منابع برای ایران باشد.  بندر چابهار و دسترسی‌ آن در حوزه ریلی و جاده ای‌ برای ارتباط با شرق آسیا و اتصال به آسیای مرکزی و غرب آسیا، فرصتی کم نظیر برای اعضای سازمان همکاری شانگهای است.  

امامعلی رحمان، رئیس‌جمهور تاجیکستان در دیدار با آیت الله رئیسی با اشاره به موقعیت ممتاز و ظرفیت‌های بندر چابهار و نیز بندرعباس گفت: تاجیکستان به طور جدی علاقه‌مند به استفاده از بندر چابهار و بندرعباس از طریق خطوط ریلی و جاده‌ای است.  

مقصد دوم: ترکمنستان  

رئیس جمهور 6 آذر سال 1400 برای شرکت در اجلاس سران سازمان همکاری‌های اقتصادی (اکو) به ترکمنستان رفت. 10کشور ایران، پاکستان، ترکیه، افغانستان، تاجیکستان، ترکمنستان، ازبکستان، قزاقستان، قرقیزستان و جمهوری آذربایجان کشورهای عضو سازمان همکاری اقتصادی اکو هستند. 

حلقه تکمیل دیپلماسی اقتصادی در دولت سیزدهم با سفر به این کشور اتفاق افتاد و دومین اتفاق مهم اقتصادی در دولت سیزدهم به سرانجام رسید. 

به گفته «محمدرضا کریم‌زاده» مدیرکل دفتر اروپا و آمریکای سازمان توسعه تجارت «ایران ظرفیت افزایش 50 درصدی مبادلات تجاری با کشورهای عضو همکاری‌های اقتصادی اکو را دارد. مجموع تجارت اعضا با جهان بیش از 650 میلیارد دلار است که فرصت‌های بی‌شماری را برای افزایش حجم واردات و صادرات میان منطقه‌ای نشان می‌دهد.» 

سهم جمهوری اسلامی ایران در این سازمان اقتصادی، با تاکید بر اینکه توسعه صادرات کشور بر اساس اولویت‌بندی‌های منطقه‌ای برنامه‌ریزی شده است، به غیر از هم‌مرزان ایران، مسیر کشورهای عضو اکو از همسایگان ایران می گذرد که پیش از این بارها دولت توسعه روابط با آنها را در دستور کار قرار داده است. 

بر اساس اعلام گمرک جمهوری اسلامی ایران، در نیمه نخست امسال، حجم تجارت ایران با اعضای سازمان همکاری‌های اقتصادی اکو، 15 میلیون و 307 هزار تن کالا به ارزش هفت میلیارد و 255 میلیون دلار بود که رشد 67 درصدی در وزن و 60 درصدی در ارزش کالای تبادل شده را نسبت به مدت مشابه نشان می‌دهد. 

از مجموع کالای تبادل شده، 12 میلیون و 787 هزار و 839 تن کالا به ارزش چهار میلیارد و 555 میلیون و 123 هزار و 472 دلار، سهم صادرات و 2 میلیون و 428 هزار و 78 تن به ارزش 2 میلیارد و 700 میلیون و 106 هزار و 929 دلار نیز سهم واردات از 9 کشور عضو سازمان همکاری های اکو بود. 

حل یک مشکل قدیمی با سوآپ گاز سه جانبه ایران، ترکمنستان و جمهوری آذربایجان در حاشیه این اجلاس قرارداد سه جانبه ای میان ایران ترکمنستان و جمهوری آذربایجان منعقد شد که بر اساس آن سالانه انتقال 1.5 تا 2 میلیارد متر مکعب انتقال گاز ترکمنستان از طریق ایران به جمهوری آذربایجان انجام می‌شود و ایران گاز مصرفی مورد نیاز خود برای 5 استان کشور را از این انتقال برداشت می‌کند 

مقصد سوم: روسیه 

29 دی ماه آیت الله رئیسی به دعوت رسمی ولادیمیر پوتین به مسکو سفر کرد و 5 دستاورد در حوزه‌های نفت و گاز، پولی و بانکی، توسعه تجارت کشاورزی و توسعه همکاری های در حوزه ترانزیت را دارا بود. 

همکاری‌های پولی و بانکی 

عبدالعظیم ملایی پژوهشگر حوزه بانکداری بین الملل در گفتگو با ایرنا در خصوص افزایش همکاریهای پولی و بانکی ایران و روسیه گفت: در حوزه بانکداری بین‌الملل ابزارهایی وجود دارد که ریسک بازرگانان را پائین می‌آورد و درآمدزایی بانک‌ها را افزایش می‌دهد. با این حال، به خاطر فشارهای خارجی توفیق چندانی در استفاده از این ابزارها نداشتیم و سیستم بانکی برخی کشورها با ما همکاری لازم را نداشتند. در رابطه با روسیه وضعیت متفاوت است؛ یکی اینکه روسیه خود به نوعی تحریم است و از این جهت، با ایران اشتراکاتی دارد. 

وی ادامه داد: ارتباطات بانکی با روسیه در مقایسه با سایر کشورها در شرایط تحریم بهتر بوده و در این ارتباط اقداماتی از سوی بانک مرکزی و سایر بانک‌های تجاری در حال پیگیری است که یکی از آنها اتصال کارت‌های شتاب ایران در روسیه است که پروتکل‌های آن در دست بررسی است. به این معنی که کارت‌های بانکی مورد استفاده در شبکه شتاب ایران به شبکه بانکی روسیه متصل شود تا به تسهیل مبادلات مالی کمک کند. 

توسعه میادین نفت و گاز 

در این سفر جواد اوجی وزیر نفت همراه رئیس جمهور به مسکو سفر کرد و توافقنامه و تفاهنامه هایی در این زمینه امضا شد.  توسعه میادین، ازدیاد برداشت نفت و گاز و افزایش ضریب بازیافت نفت خام، تجارت نفت و گاز و سوآپ، تولید مشترک تجهیزات پیشرفته (high-tech) و انتقال تکنولوژی هم قرارداد و هم تفاهم‌هایی انجام شده است که در انتشار جزئیات آن محدودیت وجود دارد. 

توسعه همکاری های ترانزیتی 

ایران به عنوان حلقه اتصال جنوب آسیا به روسیه نقش راهبردی در این زمینه دارد؛ روسیه  هم اکنون در حال ساخت یک بندر جدید در شهر لاگان در ساحل دریای خزر به ارزش 1.6 میلیارد دلار است که ظرفیت جابجایی 12.5 میلیون تن کالا در سال را دارد و روسیه این بندر را به طور اختصاصی با هدف تجارت با ایران و هند می‌سازد. 

ایران نقش محور ترانزیتی برای روس‌ها در تجارت با هند و دیگر کشورهای حوزه خلیج فارس ایفا خواهد کرد و دو بندر انزلی در ایران و آستاراخان در روسیه نیز با خط کشتیرانی به یکدیگر متصل شده‌اند. 

مقصد چهارم: قطر 

رئیس جمهور در چهارمین سفر خارجی خود به قطر رفت و در نشست سران کشورهای صادرکننده گاز (اوپک) در دوحه شرکت کرد و راهبردهای جمهوری اسلامی ایران در حوزه‌های انرژی و گاز تبیین شد. 

سید نظام الدین موسوی با اشاره به اجلاس اوپک گازی بیان کرد: به ذهنم می رسد انرژی فسیلی هنوز نقش تاثیرگذاری در تامین انرژی جهان دارند و همبستگی کشورهای تولید کننده نفت و گاز می تواند در تضمین این بازار وارتقاء کمی و کیفی بازار گاز موثر باشد، هر چه این کشورها با هم همبستگی بیشتر و همفکری بیشتری داشته باشند در بازار با توان بهتری وارد عمل می شوند و این انرژی مهم و ارزنده رادر سطح دنیا برای فروش و تداوم و تامین با قیمت مناسب عرضه خواهند کرد. 

یک کارشناس انرژی همچنین  در خصوص تجارت گازی فی مابین ایران و قطر گفت: غیراقتصادی بودن صادرات گاز در مسافت‌های کوتاه به صورت LNG این انگیزه را برای قطر ایجاد می‌کند که از طریق شبکه خط لوله ایران اقدام به صادرات گاز کرده و سود خود را افزایش دهد. ‌از طرفی ایران نیز می‌تواند از این فرصت علاوه بر کسب مزیت اقتصادی، برای ایجاد همبستگی گازی بیشتر بین کشورها و تقویت جایگاه خود به عنوان هاب گاز منطقه استفاده کند. 

پرهام پوررمضان، کارشناس دیپلماسی اقتصادی در گفت‌وگو با برنا گفت: دولت ریل گذاری اقتصادی خوبی را  در عرصه منطقه ای انجام داده که مزایای بسیار خوبی در عرصه دیپلماسی انرژی برای کشور ما در  بحث‌های صادرات، ترانزیت و سواپ و انرژی ، و ال ان جی داراست و  قطر می‌تواند از طریق ما به کشور هند هم انتقال انرژی داشته باشد که مستلزم این است که سیاست گذاری داخلی و خارجی مان را اصلاح کنیم. 

مقصد پنجم: عمان 

آیت‌الله رئیسی در پنجمین سفر خارجی خود به عمان رفت؛ در این سفر علاوه بر دیدار با سلطان هیثم و ابراز خرسندی و امیدواری طرفین برای افزایش همکاری‌های اقتصادی، رئیس‌جمهور با فعالان تجاری و اقتصادی عمان گفت‌وگو کرد. 

 در این سفر به اذعان کارشناسان اتفاقی بی‌سابقه در حوزه انرژی افتاد؛ بهره‌برداری یکپارچه از میدان مشترک نفت و گاز هنگام که از سال 1383 تا اکنون به تعویق افتاده بود در این سفر به نتیجه رسید. 

در این سفر قراردادی به امضا رسید که بر اساس آن ما از تجهیزات عمان  استفاده و برای گاز مایع خود بازاریابی می‌کنیم که طرح بسیار هوشمندانه‌ای است. 

در این طرح برخلاف بهره‌برداری‌های رقابتی مخزن میدان مشترک آسیبی نمی‌بیند و برداشت از مخزن به‌صورت صیانتی اتفاق میفتد و در نهایت توسعه میدان دارای انتفاع اقتصادی برای هر دو کشور است. 

از نکته های دیگر این طرح ایجاد اشتغال و همکاری در حوزه فنی و مهندسی برای توسعه این میادین است؛ جواد اوجی وزیر نفت در این خصوص از دعوت وزارت نفت ایران از یک هیئت عالیرتبه فنی عمانی برای بازدید از تأسیسات نفتی و گازی ایران خبر داد و گفت: تجارت و صادرات پتروشیمی و فرآورده‌های نفتی نیز محور سومی بود که مورد مذاکره قرار گرفت و توافق‌های خوبی روی آنها انجام شد. 

در گذار به جهانی‌شدن دست‌یابی به سهمی از بازارهای تولید، تجارت و سرمایه‌ جهانی به یکی از مهم ترین دغدغه دولت‌ها تبدیل شده است؛ موفقیت در این مولفه می‌تواند به ابزاری قدرتمند برای نظام سیاسی حاکم در عرصه داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی برای پیشبرد سایر مولفه‌ها و شاخص ها تبدیل شود. 

«دیپلماسی اقتصادی» به عنوان یک ابزار برای تامین منافع اقتصادی به ما در مسیر شناسایی ظرفیت‌های داخلی و نیازهای بازارهای بین المللی کمک می‌کند تا بتوانیم صادرات خود را در سطوح مختلف گسترش دهیم؛ امری که در قراردادهای سفرهای خارجی رئیس‌جمهور اتفاق می‌افتد. 

انتهای پیام/