زیباکلام:دلواپسان برای بد جلوه‌دادن برجام حرف دهن روحانی گذاشتند/ جماعت «وا اسفا» پنهانی با یک شرکت روسی قرارداد امضا کردند/ شریعتی: در صورت لغو برجام به شرایط سال ۸۹ بازنمی‌گردیم

به گزارش گروه سیاسی خبرگزاری برنا؛ متن بخش اول نشست «صادق زیباکلام»، استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران، به همراه «سعید شریعتی»، عضو شورای مرکزی حزب اتحاد ملت، که اختصاص به موضوع برجام و اتفاقات اخیر  و آتی دارد را می خوانید:

باتوجه به نزدیک شدن به ضرب الاجل 22 اردیبهشت ماه (طرح تمدید تعلیق تحریم های ایران از سوی آمریکا) تحلیل شما از اقدامات ترامپ چیست؟

اروپایی‌ها باید ترامپ را برای ماندن در برجام متقاعد کنند

صادق زیبا کلام: با توجه به عملکرد ترامپ در چند هفته اخیر و موضع گیری های او و همکارانش به نظر می رسد که دیگر انگیزه ای برای ماندن در برجام نداشته باشد. تنها در یک صورت و در خوشبینانه ترین حالت امکان دارد که ترامپ مجددا برجام را تایید کند و آن این است که طرفین اروپایی بتوانند در همین مدت کم رییس جمهور آمریکا را متقاعد کنند تا برجام را تمدید کند و این همان چیزی است که مسئولین وزارت خارجه به آن فکر می کنند. البته با توجه به دیدارهای اخیر دونالد ترامپ این اتفاق بسیار دور از فکر است.

در صورت لغو برجام بسیار واضح است که واکنش کشورهای اروپایی به چه ترتیب است و نباید خودمان را در این رابطه فریب دهیم. جهان امروز جهان اقتصاد و تجارت است و کشورها جهت گیریشان را براساس همین اصل اولویت بندی می کنند. بزرگترین شریک تجاری اروپا در حال حاضر آمریکا است. حجم مبادلات تجاری اتحادیه اروپا با آمریکا در سال گذشته بیش از 1100 میلیارد دلار بوده است. در حالی که مبادلات تجاری اتحادیه اروپا با ایران به 20 میلیارد دلار هم نمی رسد. این اختلاف بسیار طبیعی است، جمعیت ایالات متحده آمریکا حدود 330 میلیون نفر است در حالی که جمعیت ایران 80 میلیون نفر و سطح صنعت آمریکا و ایران به هیچ وجه قابل مقایسه نیست. حال باید دید اروپایی ها به تعهدات خود در برجام باقی می مانند یا اینکه منافع اقتصادی خود را در اولویت قرار می دهند.

آمریکا جزو اصلی ترین شرکای تجاری چین قرار دارد و سال گذشته چینی ها توانستند حدود 700 میلیارد دلار صادرات به آمریکا داشته باشند؛ لذا مطمئن باشید پیش از اروپا، دوست خوبمان چین از برجام خارج خواهد شد.

پس از لغو برجام هم به دوران احمدی نژاد در سیاست خارجی برنمی‌گردیم

سعید شریعتی: ترامپ به همراه مشاورین و سیاستمداران اطراف خود معتقد هستند که برجام برنامه جامع اقدام مشترک نیست و این تنها توافقی پیرامون پرونده هسته ای است. لذا به دنبال یک برنامه جامع اقدام مشترک حول کلیه مسایل (هسته ای، موشکی، حقوق بشر، منطقه ای) هستند. در کل ترامپ به دنبال این است که هر چه سریعتر باید این مسایل به نتیجه برسد و نباید به ایران فرصت بازیابی داد؛  در حالی که اوباما (رییس جمهور اسبق آمریکا) معتقد بود توافق با ایران باید گام به گام و در یک بازه زمانی چند ساله باشد تا بتوان به تدریج روی موضوعات مختلف به نتیجه رسید.

من در کل وضعیت 22 اردیبهشت ماه و احتمال رد برجام توسط ترامپ را به گونه ای نمی دانم که ایران بخواهد مجددا به شرایط سال 89 بازگردد. در آن سال ها سیاست خارجی دولت احمدی نژاد به گونه ای بود که ایران زیر فصل هفتم منشور سازمان ملل متحد رفت و قطعنامه های پی در پی علیه جمهوری اسلامی تصویب می شدند اما موضع گیری این روزهای دستگاه سیاست خارجی کشور به گونه ایست که بعید به نظر می رسد که بخواهیم به آن روزها بازگردیم.

در صورت لغو برجام ذیل فصل 7 منشور سازمان ملل نخواهیم رفت

واکنش ایران به خروج احتمالی آمریکا از برجام باید چه چیز باشد؟

صادق زیباکلام: اساس سیاست خارجه ایران روی مسأله آمریکا ستیزی بنا شده است. حتی مسأله هسته ای نیز وسیله ای شد تا ما به هدف  اصلی یعنی آمریکا ستیزی بپردازیم. بنابراین واکنش آینده کشور نیز ارتباطی به وضعیت اقتصادی و معیشتی کشور ندارد و تنها عاملی که روی آن تاثیرگذار بوده، آمریکا ستیزی است. اتفاقا من معتقد هستم ما از لحاظ اقتصادی به سال های 89 و 90 باز می گردیم اما ذیل فصل 7 منشور سازمان ملل نخواهیم رفت و تاثیری روی وضعیت اقتصادی ندارد.

ایران و آمریکا عهدنامه مودت دارند

سعید شریعتی: نظرسنجی هایی که در سطح منطقه خاورمیانه برگزار شده نشان می دهد که افکار عمومی در ایران کمترین آمریکاستیزی را در میان کشورهای منطقه دارند. حتی آمار نشان می دهد مسئولین ایرانی بیش از سایر مسئولان کشورهای منطقه فرزندان خود را برای ادامه تحصیل به آمریکا می فرستند. علاوه بر این مهمترین نکته این است که در بحث حقوقی میان ایران و آمریکا یک عهدنامه مودت در سال 1955 تنظیم شده که در بند اول آن تاکید بر صلح میان ایران و آمریکا شده است.

این در حالی است که ایران با هیچ کشوری در دنیا عهدنامه مودت ندارد، بنابراین براساس همین عهدنامه جمهوری اسلامی ایران بارها و بارها در دادگاه های بین المللی از آمریکا شکایت کرده است. به عنوان نمونه در زمان حمله آمریکایی ها به اسکله های ایرانی در خلیج فارس و یا حمله ناو آمریکایی به هواپیمای مسافربری در خلیج فارس ما توانستیم با استدلال به همین عهدنامه 1995 علیه آمریکایی ها در دادگاه های بین المللی طرح دعوا کنیم. حتی در بحث سیاست کلان نیز بعد از پیروزی انقلاب، ایران و آمریکا تعارض چندانی در سیاست خارجه خود نداشتند، به عنوان نمونه در قضیه بالکان، جنگ اول و دوم خلیج فارس، حمله به افغانستان و عراق و ماجرای لیبی موضع ایران با آمریکا تقریبا یکسان بوده حتی در قضیه سوریه نیز ایران در چارچوب ائتلاف ضد داعش در سوریه عمل کرد و ناهماهنگی میان نظامیان آمریکا و ایران در سوریه به وجود نیامد. در واقع تفاهم ایران و آمریکا بیشتر در مقام شعار است تا عمل.

پس از هر واکنشی ما باید شرایط را به صورت کامل بررسی کنیم و درست ترین تصمیم را بگیریم. باید با جای خود بزرگ بینی و خود کم بینی، خودباوری داشته باشیم. متأسفانه در دولت آقای احمدی نژاد به دلیل خود بزرگ بینی که در عرصه سیاست خارجه داشتیم گمان می کردیم با افزایش صدور قطعنامه ها و وضع تحریم های بیشتر و بردن ایران ذیل فصل هفتم منشور سازمان ملل متحد نفت به بالای 200 دلار خواهد رفت، در حالی که دیدیم سنگین ترین تحریم ها علیه ایران وضع شد و قیمت نفت هیچ تغییری نکرد. دلیل آن هم منطقی است زیرا ایران تنها یک درصد از نفت جهان را تولید می کند و 0.005 درصد از GNP جهانی را به خود اختصاص داده است.

روحانی هیچ گاه نگفت با برجام همه مشکلات اقتصادی برطرف خواهد شد

ریشه اغتشاشات اخیر در ایران در چه چیز می دانید؟

صادق زیباکلام: اگر به یاد داشته باشید جریان تندرو در زمان مذاکرات هسته ای به بهانه های مختلف در رسانه های خود به مخالفت با مذاکره با آمریکا می‌پرداختند و در سال 92 جریان دلواپسان را به راه انداختند و از هیچ راهی برای به بن بست کشاندن مذاکرات دریغ نکردند. روحانی نیز برای اینکه تا حدودی از زیربار فشار آن رهایی پیدا کند وعده هایی را در خصوص توافق هسته ای می داد. همین باعث شد تا علاوه بر شخص رییس جمهور عده زیادی به این باور برسند که با توافق هسته ای وضعیت اقتصادی کشور تا حدی از اروپا، ژاپن، کره جنوبی و... برای انجام مذاکرات اقتصادی به ایران آمدند.

یکی از کارهایی که طیف تندرو در همین مدت انجام دادند این بود که برجام را به نحو دیگری به مردم و جامعه معرفی کردند و به قول معروف حرف دهن روحانی قرار دادند زیرا رییس جمهور هیچ وقت نگفت که بعد از برجام دیگر مشکل اقتصادی باقی نخواهد ماند، در حالی که دلواپسان مدام تکرار می کردند بعد از توافق مشکلات مربوط به معیشت، بیکاری، دلار و... حل خواهد شد. این در حالیست که آنها باید وضعیت اقتصادی ایران در سال های 80 و 85 را به بیاد بیاورند. درست است که اقتصاد ایران در آن سال ها بهتر بود اما آیا ما مشکلات اقتصادی و فساد مویرگی در آن زمان نداشتیم. علاوه بر این به محض ورود یک شرکت اروپایی با ایران همین جماعت فریاد «وا اسفا» سر دادند که قرارداد با این شرکت ها ظلم به کشور است و هر طوری که بود سعی کردند مذاکرات اقتصادی دولت با شرکت های اروپایی را مورد مناقشه قرار دهند، در حالی که درست در همان زمان شرکت گاز پروم روسیه در یک سکوت خبری اقدام به بستن یک قرارداد نفتی کردند و صدایی از این جماعت به اصطلاح دلواپس در نیامد.

این که سرمایه گذاران به دلیل تصمیمات لحظه ای ارکان اقتصادی حکومت، وحشت سرمایه گذاری در ایران را دارند و یا اینکه فساد در جای جای این مملکت نفوذ کرده است و یا اقتصادی دولتی که فرصت پیشرفت را به هیچ کس نمی‌دهد آیا به برجام ارتباط دارد؟ اما جبهه تندرو به گونه ای جوسازی کرد که گویا برجام قرار است همه این مشکلات را حل کند. علاوه بر این عملکرد همین جناج در عرصه بین المللی به گونه ای بود که طرف مقابل را برای اجرای دقیق‌تر برجام دو دل می کرد. در نهایت مجموع این عوامل باعث شد تا نجات اقتصاد ایران از این وضعیت تنها به یک معجزه نیاز داشته باشد. 

سال گذشته 30 میلیارد دلار فرار سرمایه از کشور داشتیم/ نارضایتی در کشور فراگیر است

سعید شریعتی: کاملا واضح بود که جریان سیاسی مخالف دولت با تمام پتانسیل خود به میدان آمد تا از کوچک ترین دستاوردهای دولت و برجام ممانعت ورزد. به عنوان نمونه درست در روزی که حسن روحانی در عسلویه در حال بستن یکی از بزرگترین قراردادهای کشور بود و بنا شد، سرمایه گذاری 20 میلیارد دلاری در کشور صورت پذیرد، سخنگوی شورای نگهبان اعلام می کند «صلاحیت رییس جمهور فعلی تضمین نشده است». پیامی که همین یک جمله به طرف دیگر مذاکره می فرستد این است که ما با رییس جمهور مذاکره می کنیم که معلوم نیست فردا باشد یا نباشد. همین امر هراس در دل سرمایه گذار می اندازد. زمانی که ما چنین مشکلاتی در ساختار خود داریم به طور حتم سرمایه داخلی را نیز نمی تواند به خود جذب کند. در همین شرایط است که سال گذشته 30 میلیارد دلار فرار سرمایه از کشور داشتیم در حالی که کل فروش نفت ما حدود 45 میلیارد دلار است.

وقتی 40 سال از پیروزی انقلاب می گذرد و همه مردم از سطح جامعه گرفته تا شخص مقام معظم رهبری از وضعیت موجود ناراضی هستند، نشان می دهد که نارضایتی در سطح کشور فراگیر است. در کنار این زمانی که گروه های مخالف دولت سعی کردند از این نارضاتی علیه دولت استفاده کنند، بعد از مدتی کنترل از دست خودشان خارج شد و حوادث تلخ دی ماه به وقوع پیوست.

ادامه این نشست در روزهای آتی منتشر خواهد شد.