نهضت عاشورا قابل استفاده برای جهانیان است؛ شیعه نباید آن را مصادره کند

به گزارش گروه خبر خبرگزای برنا، حجت الاسلام والمسلمین «مرتضی جوادی آملی»، استاد حوزه علمیه قم، در ششمین شب از سلسله نشست های «عاشورا و امروز ما» که به همت  انجمن  اندیشه و قلم، بنیاد احسان توحید و  خانه اندیشمندان علوم انسانی در محل این خانه برگزار شد، درباره موضوع دوگانه عقل و وحی در عاشورا گفت: برای ابی عبدالله، یاران و بنی هاشم، جنگ و شهادت در راه خدا افتخار بود و هیچ هراسی از آن نداشتند. به همین سبب چهره ایشان در روز عاشورا هر لحظه بر افروخته تر می شده است. حادثه کربلا منظر پنهانی نیز دارد و باید کربلا را از منظر عرفانی مورد بررسی قرار دهیم.

وی با اشاره به مقاله آیت الله جوادی آملی درباره نظام احسن هستی، گفت: اباعبدالله نه تنها رهبر و هدایتگر آسمانی جامعه است، خلیفه  خداست و نهضت را هم از این جایگاه تعبیر می کند.

جوادی آملی با اشاره به ماجرای دعوت  حضرت از عبیدالله حر جعفی، تصریح کرد: این فرد به امام گفت به دلیل شرایط زندگی از همراهی معذورم، اما یک اسب و شمشیر دارم که آن را در اختیار شما قرار می دهم. اباعبدالله در پاسخ گفتند «من برای نجات تو آمده ام.» یعنی در دستگاه امام حسین هیچ اشتباه و کاستی وجود ندارد و چون دستگاه عظیمی است نمی توان آن را با علم محدود امروز مورد بررسی قرار داد.

خاندان های نعل و تشت و نیزه در شام!

وی با بیان اینکه متاسفانه تاریخ نتوانسته همه جوانب این حادثه را آنگونه که هست، به جهانیان معرفی کند، افزود: تا ٣٠٠ سال بعد عاشورا امویان به کشتن سیدالشهدا افتخار می کردند و در شام گروهی به نام اولاد تشت، گروهی اولاد نیزه و گروهی اولاد نعل خوانده می شدند یعنی اجدادشان در عاشورا و قتل امام نقش داشتند و نعل را بعنوان نماد بر در خانه خود نصب می کردند.این نشان می دهد دستگاه رسانه ای پرحجم اموی و عباسی تا 300 سال بعد از عاشورا اجازه تحلیل صحیح از آن حادثه عظیم و آسمانی را نمی داد.

این استاد حوزه با اشاره به اینکه امروز، به واسطه انقلاب اسلامی و وجود جامعه فهیم، فرصت یک تحلیل صحیح از این حادثه بزرگ برای ارائه به جهانیان فراهم شده است، افزود: متأسفانه عاشورایی که امروز مطرح است، قابل ارائه به جهانیان نیست. باید  یک تفسیر درست، جامع و همراه با مبانی که آن حضرت پایه گذاری کرد ارائه کنیم. حضرت در نامه ای که به سران بصره نوشت؛ گفت «شما مدعی هستید که پیرو سنت پغمبرید اما من که فرزند پیغمبر و سنت شناسم، به شما اطمینان می دهم که سنت پیغمبر از بین رفته است.»

وی در همین راستا افزود: بنابراین می توان گفت ظرفیت نهضت اباعبدالله، یک ظرفیت جهانی است؛ نه قومی، قبیله ای، طایفه ای و نه حتی محدود به اسلام. آنچه در دستگاه ابی عبداالله وجود دارد، به مراتب وسیع تر است.

این استاد حوزه با  اشاره به  موضوع عقل و ایمان در آرای آیت الله جوادی آملی، تصریح کرد: دو گونه عقل داریم، نظری و عملی. اندیشه و تفکر در حوزه عقل نظری جای می گیرد اما ایمان در حوزه عقل عملی جای دارد. و اساسا این دو مقابله ای با یکدیگر ندارند.

این پژوهشگر دینی با اظهار تأسف از فضای تقابل میان این ایمان و عقل که در حوزه و دانشگاه وجود دارد، گفت: اصل این تقابل ناصواب است؛ هم مومنان عاقل اند و هم عاقلان مومن اند.

وی با تأکید بر اینکه  عقل مقابل ایمان نیست، افزود: این تفکر صحیح نیست که بگوییم یا باید عقل حاکم باشد یا ایمان. انبیا و اولیای الهی عاقلترین انسان ها بودند. حسین بن علی در این نهضت، در نهایت عقل و اندیشه نشان داده شد، و خود و نهضتش را این گونه معرفی کرده است.

حتی عقل مدرن ارزشها و اصول نهضت اباعبدالله را می پذیرد

این استاد حوزه در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به شعارهای نهضت ابی عبدالله، گفت: ما ارزش ها، اصول و مبانی را در این نهضت می بینیم که عقل بشری آن را تأیید می کند و حتی عقل مدرن نیز آن را می پذیرد؛ امروز می توانیم ادعا کنیم  اگر آموزه های حسین بن علی در سطح جهانی مطرح شود، عقل مدرن نیز آن را می پذیرد اما عقل نظری این اجازه را نمی دهد که وارد مرحله اقدام شود.

وی در تشریح شعارهای این نهضت گفت: آنچه پیامبر برای جامعه آورد تا به خیر و صلاح جامعه منتهی شود و در ارزش های تمدنی جلوه کرد، فروریخته بود. معیارهایی که برای انسانیت، اخلاق و ارزش های اجتماعی انسانی مطرح شده بود، به تدریج جای خود را به بدعت داد. یعنی همان طور که گفته می شود خلافت اصل قرار گرفت، در حالی که خداوند عالم ولایت را اصل قرار داده بود.

جوادی آملی در بخش دیگری از سخنان خود با طرح این پرسش که «آیا حق مورد انکار احدی است؟» تصریح کرد: ابی عبدالله باطل را کنار زد تا حق را جایگزین آن کند. حضرت آن زمان  تأکید داشتند آیا نمی بینید که جلوه های عدل فرونشسته است!؟ شخصیت هایی که معیار هستند، منزوی شده اند. معاویه ملعون بعضا زبان نیروهای علوی را از پشت سر بریده بود. آیا نمی بینید که باطل صریحا انجام می شود و کسی سخنی نمی گوید؟ کسی در مقابل باطل موضع گیری نمی کرد و در مقابل معروف نیز همه ساکت بودند. احدی جامعه را به معروف و خیر دعوت نمی کرد و کسی هم  دیگران را از منکر نهی نمی کرد. اینها جلوه هایی است که همواره مورد تأیید عقل و قلب است. وقتی جامعه را  شخصیت ننگین، جائر، فاجر و ظالمی چون یزید اداره کند، نباید مقابل او ایستاد؟ در چنین وضعیتی می توانیم بگوییم اسلام وجود دارد؟! می توانیم بگوییم  عدالت در جامعه وجود دارد؟! این ها معیارهایی است که با عقل مدرن نیز قابل پذیرش است.

وی با اشاره به خطبه های اباعبدالله پیش از عاشورا خطاب به مردم کوفه، توضیح داد: آن ها در پاسخ به این گلایه امام که شما به من نامه نوشتید، گفتند ما نمی دانیم چه می گویی اما با یزید بیعت کن، اگر چنین نکنی ما با تو جنگ خواهیم کرد. حضرت آنجا فرمودند نه دست بیعت دارم و نه پای فرار، می ایستم و می جنگم، و شهید خواهم شد و هرگز ذلت با یزید بودن را نمی پذیرم. آیا عقل انسانی و فطری این را نمی پذیرد و نسبت به آن خاضع نیست؟ امام حسین جایی از پیامبر نقل کردند که سخنرانی در مقابل حاکم ظالم از هر نوع حق طلبی برتر است.

عملکرد بد صاحبان دین باعث شده نتوانیم به راحتی از دین در جامعه سخن بگوییم

این استاد حوزه ادامه داد: قیام ابی عبدالله زمینه ساز ظهور حقیقی حضرت بقیت الله است. متأسفانه امروز، به دلیل عملکرد بد صاحبان دین در شرق  غرب نمی توانیم از دین در جامعه سخن بگوییم. امروز به راحتی نمی توان از دین در سطوح اجتماعی سخن گفت؛ چراکه اقدامات ناصواب افراد دین خوار که باید به زشتی از آن ها یاد کرد با دین بازی کرده است. اما این نهضت، ظرفیت لازم برای احیای این شعارها، سخنان و رفتارها را دارد، هم از نظر رفتار سلبی و هم رفتاراثباتی.

جوادی آملی ادامه داد: در رفتار سلبی شاید بگویید ابی عبدالله تنها به مصاف آن ها رفته بود؛ ایشان  سه نوبت بیعت خود را از یارانش برداشت. یک بار زمانی که خبر شهادت  مسلم را شنید و گفت می توانید بروید. این درحالی است که یک سیاستمدار امروز چنین رفتاری از خود بروز نمی دهد.  

وی با اشاره به سخنی از حضرت علی مبنی بر اینکه اگر بحث نیرنگ نبود، من از معاویه زیرکتر بودم، تصریح کرد: امروز اخلاق و عقلانیتی که در جهان حاکم است، این مفاهیم را می پسندند. جامعه اخلاقی از نیرنگ و فریب استفاده نمی کند و نیرنگ باز را به عالم سیاست راه نمی دهد؛ این رویکرد پسامدرن است و فرصت مناسبی برای ارائه این مفاهیم است.

این پژوهشگر دینی با اشاره به سخنرانی اباعبدالله پس از آنکه حر مقابل ایشان را گرفت و مانع از  حضورشان در کوفه شد، گفت: امام پس از این سخنرانی برای دومین بار  بیعت خود را از یارانش برداشت و بار سوم شب عاشورا بود که جنگ قطعی شد و حضرت فرمودند از تاریکی شب استفاده کنید و با خانواده بروید اما آن ها نرفتند. این اتفاقات و رفتارها باعث شده است ما ظرفیت نهضت را بالا بدانیم و آن را مطالعه کنیم.

باید نگارش متفاوتی از نهضت عاشورا به زبان جهانیان ارائه شود

وی با بیان اینکه مداحی ها و روضه خوانی برای خودی ها شاید مناسب باشد اما برای معرفی نهضت به جهانیان  مناسب نیست، افزود: در اینجا باید به گونه دیگری و با نگارش متفاوت، با عقلانیت و اخلاق امروزی که بشر می پسندد، همراه شود تا این نهضت به جهانیان معرفی شود. برای این مهم باید شعارها استخراج و تحلیل درستی از آن، به زبان جهانیان ارائه شود.

جوادی آملی تأکید کرد: شیعه نباید این نهضت را مصادره کند؛ چراکه برای شیعه نیست. خداوند در قرآن می فرماید این کتاب تنها برای متقین نیست، برای همه بشر است. خطابه های حسین بن علی  نیز به همین شکل جهانی است و باید با زبان عقلانی بیان شود.

این استاد حوزه ادامه داد: متأسفانه جامعه امروز ما یا بر اساس عقل بدون وحی و یا نقل بدون عقل اداره می شود که وضعیت چنین است. اگر عقلانیت وحیانی به وجود بیاید، می توان این نهضت را احیا کرد.

به باور جوادی آملی، اراده خداوند زنده نگه داشتن و به پا داشتن پرچم حسین است همانگونه که خواستند مزار حسین را به آب ببندند و آب، در محدوده حرم، ایستاد و حیران شد و بدین خاطر به آنجا حائر حسینی می گویند.

وی در پایان گفت: نهضت حسینی عقلانیت را می تواند شکوفا کند، کدام شخصیت را می شناسید که پیام توحید و انسانیت را اینگونه در گودال قتلگاه بیان کند؟ تنها شخصیتی چون زینب کبری است که می تواند در گودال قتلگاه مخاطب پیکر بی سر سیدالشهدا قرار بگیرد و آن را قربانی کوچکی برای خدا بخواند و تقدیم ذات الهی کند.