تلاش های ناکام ترامپ علیه ایران در روزگاری که دنیا علیه آمریکاست

آیت الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب در دیدار با کارگران در ارتباط با اقدام نامشروع کاخ سفید برای عدم تمدید معافیت خریداران نفت ایران، ضمن اشاره به توطئه های مختلف و ناکام دشمنان در چهل سال اخیر علیه «ملت ایران، انقلاب اسلامی و نظام جمهوری اسلامی» تأکید کردند: "امریکایی‌ها با تمرکز بر مسائل اقتصادی به دنبال به زانو درآوردن ملت ایران هستند اما بدانند این حرکت اخیر آنان نیز ناکام می‌ماند و ملت بزرگ و عزیز ایران در مقابل شیطان بزرگ هیچگاه به زانو در نخواهد آمد."

رهبر انقلاب درباره تلاش امریکا برای مسدود کردن راههای صادرات نفت ایران افزودند: "ملت فعال و مسئولان هوشیار ایران نشان داده اند اگر همت کنند همه بن‌بست‌ها را می‌شکنند و قطعاً این تلاش امریکایی‌ها هم به جایی نمی‌رسد و جمهوری اسلامی هر مقدار لازم داشته باشد و اراده کند، نفت صادر خواهد کرد."

ایشان با یادآوری یک نکته مهم خطاب به دشمنان ملت ایران تأکید کردند: "بدانید دشمنی‌های شما بی‌پاسخ نخواهد ماند و ملت ایران، ملتی نیست که علیه او کار و توطئه کنند و او بنشیند و تماشا کند."

دکتر حسن روحانی رئیس جمهوری نیز در جلسه هیئت دولت با اشاره به اقدام اخیر آمریکا تصریح کرد: "ما همواره مرد مذاکره و دیپلماسی بوده همانطوری که مرد جنگ و دفاع هستیم، مذاکره در صورتی میسر است که همه فشارها برداشته شده، از اقدامات غیرقانونی خود عذرخواهی کنند و احترام متقابل وجود داشته باشد."

روحانی ادامه داد: "بدون تردید قبول خواسته فرد چاقوکشی که به زور و به دروغ به دنبال مذاکره است، مطمئناً به جایی نخواهد رسید و ما با فرد چاقوکش و فرمول چاقوکشی مذاکره نمی‌کنیم و قبول چنین مذاکره‌ای به معنای ذلت و تسلیم است."

وی با تأکید بر این که مردم به خوبی آگاه باشند که آمریکا به هیچ عنوان آمادگی برای مذاکره ندارد، تأکید کرد: :اصلاً چنین نیست که برخی تبلیغ می‌کنند طرف آمریکایی، برای مذاکره آمادگی دارد، آمریکا اصلاً برای مذاکره آمادگی ندارد و اعمالی که انجام می‌دهد برای شکست ملت ایران است و قصد دارد، دومرتبه به ایران بازگردد."

بیژن نامدار زنگنه، وزیر نفت ایران نیز روز سه شنبه سوم اردیبهشت طی واکنش به اقدام ایالات متحده در عدم تمدید معافیت خریداران نفتی ایران گفت: "خواب آمریکا برای به صفر رساندن صادرات نفت ایران تعبیر نمی‌شود."

وی در مجلس شورای اسلامی خطاب به نمایندگان گفت: «آمریکا و هم پیمانانش با سیاسی کردن نفت و استفاده از آن به عنوان سلاح اشتباه بزرگی مرتکب شدند که با توجه به وضعیت بازار دودش به چشمان خیلی‌ها می‌رود.»

همزمان با اعلام تصمیم دونالد ترامپ برای عدم تمدید معافیت 8 کشور در خرید نفت از ایران و تشدید تحریم های یکجانبه واشنگتن، بازارهای جهانی با افزایش بی سابقه قیمت نفت در سالهای اخیر مواجه بوده است. بطوریکه ناظران آگاه آنرا طی دهه های اخیر رشد سه درصدی قیمت جهانی نفت ظرف مدت سه ماه را بی نظیر میدانند.

در عین حال علاوه بر وزیر نفت ایران تحلیلگران روابط بین المللی نیز معتقدند که رویای ترامپ و دولت او برای صفر کردن صادرات نفت ایران محقق نخواهد شد. زیرا در شرایط کنونی و بخصوص بعد از بقدرت رسیدن ترامپ در کاخ سفید و افزایش تنش های مختلف ایالات متحده با سایر کشورهای دنیا همراهی و توافق آنها را نیز از دست داده است. مانند؛ خروج یکجانبه آمریکا از برجام برخلاف نظر شرکای اروپایی، جنگ تعرفه تجاری با ژاپن و چین، اختلافات تجاری با کشورهای اروپایی، اظهارات مداخله جویانه ترامپ در امور اتحادیه اروپا، نارضایتی متحدان او از عدم پایبندی ترامپ به تعهدات قبلی و ...

به همین خاطر در اولین واکنش های جهانی به عدم تمدید معافیت های خرید نفت ایران، سخنگوی وزارت امورخارجه چین با تاکید بر اینکه روابط تجاری تهران و پکن در چارچوب قوانین بین‌المللی و مشروع است از آمریکا خواست تا به منافع و نگرانی‌های چین احترام بگذارد و تصمیمی نگیرد که منافع پکن را به خطر می‌اندازد. وی اعلام کرد که به‌طور رسمی به آمریکا به دلیل این تصمیمش اعتراض کرده است.

سخنگوی وزارت امورخارجه هند نیز تصریح کرد: دولت به همکاری با کشورهای شریک خود، شامل آمریکا برای یافتن راه‌های ممکن تأمین نیازهای مشروع هند در حوزه انرژی و منافع امنیت اقتصادی خود ادامه خواهد داد. هند و چین دو کشور مهم در بین وارد کنندگان نفت ایران هستند.

سخنگوی روابط خارجی اتحادیه اروپا نیز روز سه شنبه 3 اردیبهشت از اقدام ایالات متحده در عدم تمدید معافیت خریداران نفتی ایران ابراز تاسف کرد. مایا کوتسیانچیچ سخنگوی فدریکا موگرینی نماینده روابط خارجی و امنیتی اتحادیه اروپا، با بیان این مطلب گفت: "این حرکت آمریکا می‌تواند خطر تضعیف اجرای برجام را که مورد تایید شورای امنیت سازمان ملل است و نقشی حساس در امنیت منطقه و جهان دارد، به همراه داشته باشد."

وی که در کنفرانس مطبوعاتی اتحادیه اروپا در بروکسل حضور یافته بود در ادامه افزود: "اتحادیه اروپا تا زمانی که ایران به برجام احترام بگذارد و به اجرای کامل و موثر تعهدات خود ادامه دهد از توافق اتمی تبعیت خواهد کرد."

          بنابراین کاملا مشهود است که ترامپ همراهی و همکاری جهانی گذشته را در مقابل ایران ندارد و این امر خود باعث میشود تا اهداف نامشروع او علیه ایران محقق نشود.

در همین حال آمریکا برای جبران نفت ایران در بازارهای جهانی به امارات متحده عربی و عربستان سعودی تکیه کرده است. کاخ سفید انتظار دارد که این دو کشور کمبود نفت ایران را جبران کنند. اما کارشناسان معتقدند که نه تنها امارات متحده عربی و ریاض به لحاظ فنی امکان تولید را بیشتر از ظرفیت فعلی را ندارند، بلکه به دلایل متعدد آماده برآوردن این انتظار ترامپ نیستند. یکی از دلایل آنها اینست که تولید نفت عربستان از 11 میلیون بشکه به 9 میلیون در روز بشکه کاهش یافته است و شواهد نشان میدهد که امکان تولید بیشتر از 9 میلیون را بطور مداوم و ممتد ندارد. دراین خصوص علاوه بر مشکلات فنی، میادین نفتی مشترک این کشور با کویت نیز که امکان برداشت نفت از انها فعلا میسر نیست باعث شده تا عربستان امکان تولید بیشتر نداشته باشد. دوم اینکه این کشورها لااقل فعلا نمی خواهند بیشتر و خارج از توافق اوپک تولید خود را افزایش دهند. نشست بعدی اوپک در خرداد ماه آتی (ژوئن سال جاری میلادی) خواهد بود.

ازسوی دیگر عربستان سعودی معتقد است که نفت مازاد در بازار های جهانی هنوز به اندازه ای هست که نیازی به افزایش تولید آنها نباشد. استدلال ناگفته ریاض اینست که با افزایش تولید، قیمت نفت کاهش میابد و از درآمد آنها کاسته خواهد شد. درحالیکه هم اکنون ریاض برای ادامه جنگ یمن و بلندپروازیهای محمد بن سلمان  ولیعهد جویای نام خود با کسری بودجه مواجه است.

اما کارشناسان بازارهای نفتی جهان معتقدند که مهمتر از همه این موارد، گذشته از توانایی و تصمیم عربستان و امارات متحده، بحران های جدی تری نیز در سایر کشورهای تولید کننده نفت وجود دارد. مثلا بحران نظامی لیبی که تداوم تولید نفت این کشور را با مشکل جدی مواجه و به کاهش 250 تا 300 هزار بشکه نفت در روز منجر شده است. یا کاهش تولید نفت در کشورهای آفریقایی مانند الجزایر و آنگولا که به پایین ترین میزان خود رسیده است. صاحب نظران بازارهای نفت معتقدند که این مسائل حادتر از بحث حذف نفت ایران از بازارهای جهانی هستند.

درهمین حال ناظران آگاه معتقدند که حداقل بخاطر به چند دلیل گفته زنگنه مبنی براینکه "خواب آمریکا برای به صفر رساندن صادرات نفت ایران تعبیر نمی‌شود." کاملا درست است. زیرا 620 تا 680 هزار بشکه نفت ایران روزانه از پالایشگاه تبریز به ترکیه صادر میشود که در معادلات تحریمی محاسبه نمی شود. حدود200 تا 260 هزار بشکه نفت در روز نیز از دریای خزر به روسیه صادر میشود که این هم شامل این تحریم ها نمیشود. مقداری هم به چین صادر میشود که مطابق اعلام رسمی مقامات چین، پکن از این گونه تحریم ها تبعیت نخواهد داد. علاوه بر اینها کشورهای همسایه که مرز زمینی با ایران دارند نیز میتوانند طرف صادرات نفت ایران باشند و به این ترتیب بحث صفر کردن صادرات نفتی ایران خیالی باطل بیشتر نیست.  

          علاوه برمخالفت رسمی دولتها به تصمیم ترامپ، بسیاری از دیپلماتها و شخصیت های سیاسی نیز به این اقدام کاخ سفید واکنش نشان دادند. جک استراو وزیر خارجه اسبق انگلیس رویکرد ضد ایرانی آمریکا را تلاشی برای فقیرتر کردن مردم ایران توصیف کرد و افزود: "آمریکای دونالد ترامپ، جان بولتون و مایک پمپئو سعی می‌کند تا حد ممکن به اقتصاد ایران ضربه بزند."

وی افزود: "این اقدامات به‌ندرت حاکمان جامعه را رنج داده و در عوض همواره به مردم عادی صدمه می‌زند."

پل پیلار افسر بازنشسته سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا " CIA " که اینک به تدریس در دانشگاه "جورج تاون" مشغول است، اعتقاد دارد که ایران با تحریم های آمریکا در تنگنای مالی قرار گرفته، اما شواهدی وجود ندارد که اثبات کند این تنگنا منجر به بازنگری ایران در سیاست منطقه ای آن شده است.

وی  به خبرگزاری بلومبرگ گفته است: "ایران به جای تغییر سیاست، شیوه صبر و انتظار در پیش گرفته تا این طوفان بگذرد. ایران منتظر نتایج انتخابات ۲۰۲۰ آمریکا است. سیاست ایران در خاورمیانه براساس میزان پولی که در اختیار دارد تعیین نمی شود، بلکه براساس آنچه که حکومت ایران منافع امنیتی خود تشخیص می دهد، تعیین می شود."