چرا ایران ۱۴ سال است پشت دروازه سازمان شانگهای مانده است ؟/ ایران از ظرفیت عضویت ناظر در این سازمان استفاده کند

به گزارش خبرنگار گروه سیاست خارجی خبرگزاری برنا، نشست تخصصی با موضوع «سازمانهای بین الملل و یکجانبه گرایی آمریکا، مسئولیت همراهی یا اراده مقابله ( با تاکید بر سازمانهای همکاریهای شانگهای» در چهارم تیرماه 1398 در موسسه مطالعات و تحقیقات بین المللی ابرار معاصر تهران برگزار شد.

در این نشست که با حضور کارشناسان  برجسته حوزه آسیای مرکزی و قفقاز همچون «بهرام امیر احمدیان»، «محمود شوری» و «نوذر شفیعی» برگزار شد، نظرات و دیدگاههای کارشناسانه ای  درباره جایگاه و توان سازمان همکاری شانگهای در مقابله با سیاستهای یکجانبه گرایانه آمریکا، دلایل سیاستهای منفعلانه این سازمان در قبال عضویت دائم ایران، رویکرد چین و روسیه در قبال عضویت دائم ایران در این سازمان و رویکرد ایران به این سازمان برای مقابله با یکجانبه گرایی آمریکا ارائه شد که هر کدام از اساتید دانشگاهی و کارشناسان حاضر در این جلسه در پایان توصیه هایی برای بهبود سیاستگذاری ایران در قبال این سازمان ارائه کردند.

در این نشست کارشناسان و متخصصانی چون دکتر مجید عباسی، دکتر محمد شوری، دکتر علیرضا صانعی، دکتر بهرام امیراحمدیان، دکتر نوذر شفیعی و دکتر ولی کوزه گر کالجی  حضور داشتند که به ارائه دیدگاهها و نظرات تخصصی خود پرداختند.  

سازمان همکاری شانگهای؛جبهه ای ضد یکجانبه گرایی علیه آمریکا!

در ابتدای این نشست مجید عباسی، کارشناس و استاد روابط بین الملل دانشگاه علامه طباطبایی، با رویکردی نظری به نقش سازمانهای بین المللی و منطقه ای در کاهش آنارشی در نظام بین الملل پرداخت و سپس اهداف، جایگاه و توانمندی سازمان همکاری شانگهای را برای ایفای این نقش مورد بررسی قرار داد.

وی ضمن  اشاره به برخی ویژگیها و توانمندی های این سازمان از جمله حضور قدرتهای بزرگی مثل چین، روسیه و هند در این سازمان به ویژه میزان جمعیت و حجم اقتصادی اعضای این سازمان گفت: سازمان همکاری شانگهای یک جبهه ضد یکجانبه گرایی علیه آمریکا را شکل داده است.

روس ها تا حدودی متمایل به ورود ایران اما چین همچنان مخالف

در ادامه علیرضا صانعی، کارشناس مسائل آسیای مرکزی و قفقاز به بررسی دلایل عدم عضویت دائم ایران در سازمان همکاری شانگهای پرداخت و گفت: باید رویکرد روسیه و چین را درقبال این موضوع به طور مجزا بررسی نماییم.

وی با اشاره به نگاه امنیتی – نظامی روسیه به این سازمان به دلایل عدم تمایل  روسیه به عضویت ایران در سازمان شانگهای از جمله؛ مواضع کلان روسیه در بهبود روابط با غرب، عدم علاقه به تقویت جایگاه ایران در سازمان همکاری شانگهای، نگرانی از سیاستهای ناهمسان ایران با دیگر کشورهای عضو و تاثیر تحریم های بین المللی بر ایران  پرداخت  و افزود: در پی بحران اوکراین، تحریم های روسیه از سوی غرب و در نهایت  ورود روسیه به بحران سوریه باعث شده روس ها، انگیزه بیشتری برای تبدیل عضویت ناظر ایران به دائم داشته باشند.

این کارشناس مسائل آسیای مرکزی در ادامه طرح مباحث خود، مواضع چین را مورد بررسی قرار داد و تاکید کرد: ترس از تغییر فضای سازمان به دلیل  سیاستهای ضد آمریکایی ایران، ترس از بهم خوردن نظم اقتصادی سازمان با ورود ایران به ویژه  نقش  و تاثیر تحریم های بین المللی علیه ایران  عملا باعث شده است چینی ها تمایلی به عضویت ایران در این سازمان نداشته باشند.

دکتر صانعی در پایان عنوان کرد: سیاستهای ترامپ در برهم زدن نظم بین الملل و جنگ تجاری با چین شاید بتواند نقش محرکی برای بررسی مجدد ورود ایران به این سازمان از سوی چین گردد.

ایران در رویکرد چین و روسیه به سازمان شانگهای، جایگاهی ندارد

دکتر محمود شوری، کارشناس مسائل روسیه و پژوهشگر اوراسیا که در این نشست حضور پیدا کرده بود نیز گفت: چشم انداز حضور ایران به عنوان عضو دائم این سازمان قدرتمند نیست.

وی ضمن برشمردن دیدگاه های امنیتی روسیه و نگاه اقتصادی چین به این سازمان افزود: در واقع چین، سازمان شانگهای را در راستای طرح «یک کمربند- یک راه» در نظر گرفته است این در حالی است که  روس ها، طرح «یک کمربند- یک راه» را در قالب اوراسیای بزرگ درنظر می گیرند. بنابراین باید گفت که ایران در هیچ یک از این دو رویکرد، جایگاهی ندارد.

این تحلیلگر مسائل روسیه ادامه داد: در واقع از نظر هردو کشور روسیه و چین، ایران می تواند مزاحم آنها در این منطقه باشد.

هراس از امنیتی- نظامی شدن این سازمان، علت مخالفت با ورود ایران است

دکتر «ولی کوزه گر کالجی»، کارشناس مسائل قفقاز نیز در ابتدای سخنان خود به گسترش افقی و عمودی  سازمان شانگهای اشاره کرد و گفت: سازمان همکاری شانگهای علی رغم  اینکه از منظر اعلامی، نهادی برونگرا است اما تاکنون در سطح عملی درونگرا بوده است. بنابراین به نوعی می توان آن را  تا حدود زیادی، سازمانی امنیتی- اقتصادی دانست.

وی تاکید کرد: یکی از دلایلی که با عضویت دائم ایران در این سازمان مخالفت می شود، هراس از امنیتی- نظامی شدن این سازمان با ورود ایران است.

کوزه گر در پایان سخنانش به برخی از موانع وود ایران به این سازمان از جمله موانع داخلی و قانونی از جمله مغایرت با برخی قانون اساسی اشاره نمود.

سازمان همکاری شانگهای حاصل تفکری چینی و در پی نظم مورد نظر این کشوراست

«نوذر شفیعی»، کارشناس مسائل آسیا نیز در این نشست بیان داشت: سازمان همکاری شانگهای، حاصل تفکری چینی است و این سازمان به نوعی یک سازمان هژمونیک و نوین است.

نوذز شفیعی افزود: تعهد به ادامه سیاستهای عدم تعهد، تلاش و ضرورت اتحاد و ائتلاف برای هژمونی، پیگیری خط میانه برای پیشبرد سیاستها از جمله دلایل چین برای ایجاد سازمان  شانگهای بوده است.

وی روسیه را مهمترین گزینه چین برای ائتلاف در مقابل آمریکا دانست و تصریح کرد:  روسیه نیز برای مقابله با آمریکا به چین نیازمند است.

در واقع به اعتقاد این تحلیلگر مسائل بین الملل، چین در پی بازتولید نظم جهانی مد نظر خود در آسیا است و سازمان همکاری شانگهای به عنوان یکی از نمودهای این نظم مطرح است.

سازمان شانگهای باید به همکاری با ایران نیاز داشته باشد نه ایران به آن

آخرین سخنران، « دکتر بهرام امیراحمدیان» کارشناس برجسته حوزه آسیای مرکزی و قفقاز و استاد دانشگاه تهران بود که در ابتدای مباحث خود با بررسی سهم تعاملات تجاری میان روسیه چین با آمریکا و مقایسه آن با سهم ایران در تجارت با این دوکشور، بیان داشت: ایران نمی تواند از راه های اقتصادی مانع یکجانبه گرایی آمریکا شود.

امیر احمدیان افزود: باید بیش از آنکه ایران به سازمان همکاری شانگهای نیاز داشته باشد، این سازمان باید به همکاری با ایران نیاز پیدا کند و به سمت آن متمایل شود.

در پایان نیز شرکت کنندگان در این جلسه، راهکارهایی را برای سیاستگذاران ایرانی در قبال این سازمان ارائه نمودند. از جمله اینکه نباید در این باره که حوزه اقتصادی این سازمان می تواند پتانسیل زیادی برای ایران داشته باشد، اغراق شود.اما نکته مهم و قابل توجه این بود که تقریبا اکثر کارشناسان حاضر در نشست اعتقاد داشتند با توجه به نوع مواجهه سازمان با عضویت ایران و وجود برخی موانع داخلی، منطقه ای و بین‌المللی، شاید بهتر است ضمن ابراز اعتراض نسبت به روند 14 سال گذشته سازمان برای عضویت ایران، با موضعی روشن، تردید تهران برای ادامه اقدام به عضویت دائم در سازمان به کشورهای موثر شانگهای اعلام شود.