آئین‌های عاشورایی مردم سیستان و بلوچستان

به گزارش خبرگزاری برنا ، هیئتها، دسته‌ها و مساجد این روزها با آغاز ماه محرم، حال و هوایی دیگر دارند، پیر و جوان برای برگزاری هرچه بهتر مراسم ماه محرم و عزاداری سالار شهیدان در تکاپو هستند و حتی با نظافت مساجد و تکایا، نصب پرچم‌های سیاه و آماده کردن کتاب‌های دعا به سهم خود تلاش می‌کنند.

در سیستان و بلوچستان خواهران و برادران شیعه و سنی هر یک در تکایا و مساجد خود با حفظ حرمت ماه محرم و ایام سوگواری سرور و سالار شهیدان حسین بن علی (ع) در آیینهای ویژه شرکت می کنند.

عزاداری ماه محرم در منطقه سیستان با برگزاری مراسم گلدسته گردانی در روستاهای قدیمی منطقه سیستان آغاز می شود، این مراسم نمادی از آغاز قیام امام حسین (ع) است.

گلدسته گردانی در شب اول محرم

کارشناس میراث فرهنگی سیستان در این زمینه ابراز داشت: سیستانی‌ها روزها قبل از فرا رسیدن این ماه، خود را آماده کرده و لباس‌های سیاه بر تن می‌کنند و با این عمل خود را با بازماندگان کربلا، عاشورای حسینی و مصیبت بزرگ تاریخ همدرد و همدل کرده و با قهرمان حادثه کربلا تجدید بیعتی دوباره می‌بندند.

علیرضا خسروی ادامه داد: در شب نخست ماه محرم در بسیاری از روستاهای قدیمی منطقه سیستان مراسم مشعل و چراغ و یا گلدسته روشن می‌شود و حسینیان به نماد آغاز قیام امام حسین (ع) این گلدسته‌ها را در سطح روستا می‌گردانند.

وی با بیان اینکه حسینیان با برگزاری این مراسم هر سال بیعت خود را با امام حسین (ع) تازه می‌کنند ادامه داد: این مراسم شب گذشته در روستای چلنگ و دولت آباد منطقه سیستان برگزار شده است.

در روزهای نخست ماه محرم عزاداران هر شب پای سخنرانی‌های مختلف در این زمینه می‌نشینند و با تعریف قیام خونین کربلا در غم عزیزان اشک می‌ریزند و با برپایی مجالس سینه‌زنی، یاد تاسوعا و عاشورا را زنده می‌کنند.

شووی‌خوانی (تعزیه‌خوانی) در سیستان

کارشناس میراث فرهنگی سیستان معتقد است: از نکات برجسته و بارز محرم و به خصوص عاشورا در سیستان، شووی خوانی (تعزیه‌خوانی) بوده که یکی از سنت‌های جاودانه و ماندنی در این منطقه است.

وی گفت: البته به دلیل فنی بودن این مراسم، کسانی که نقش مخالف و موافق این جرایان را ایفا می‌کنند باید از توانایی و تسلط خاصی برخوردار باشند زیرا هر کسی نمی‌تواند این نقش‌ها را بازی کند و بیشتر افراد باذوق و خوش‌صدا، برای این کار انتخاب می‌شوند به همین دلیل است که برگزاری این مراسم در همه روستاهای سیستان امکانپذیر نیست.

خسروی افزود: همه ساله مراسم عزاداری امام حسین (ع) با شووی  آغاز می‌شده و اکنون نیز ادامه دارد که بیشتر در روستاهای قلعه‌نو، سه‌کوهه و دولت‌آباد و بنجار شهرستان زابل این آیین برگزار می‌شود.

وی اذعان داشت: از دیر‌باز مرسوم بوده است که روز هشتم محرم، تعزیه حر، در روز تاسوعا، تعزیه آقا ابوالفضل (ع) و در روز عاشورای حسینی، تعزیه شهادت امام حسین (ع) و علی‌اصغر (ع) و علی‌اکبر (ع) برگزار می‌شود.

تعزیه عاشورا در غروب آن روز برگزار می‌شود و سیستان در حزن و اندوه فراوان فرو می‌رود، به دنبال آن آتش زدن خیمه‌ها و اسارت بازماندگان کربلا از صحنه‌های دردناک تعزیه غروب عاشورا است که در آن زمان آسمان سیستان با موجی از اندوه و ماتم همراه است.

پذیرایی از عزاداران با "غلور"

ﺳﺎﻋﺖ 12 ﻇﻬﺮ درب ﺣﺴﯿﻨﯿﻪ ﺑﺎز ﻣﯽﺷﻮد و ﻣﺮدم در صف‌های ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺑﺎ ﺳﯿﻨﯽ‌ﻫﺎﯾﯽ ﺑﺮ ﺳﺮ که ﭘﺮ از ﻧﺬورات اﺳﺖ وارد حسینیه ﻣﯽ‌ﺷﻮﻧﺪ و از ﻋﺰاداران ﭘﺬﯾﺮاﯾﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ. در سیستان اکثراً تا روز دهم محرم با غذاهای نذری که بیشتر حلیم سنتی است و به آن "غلور" گفته می‌شود  سوگواران پذیرایی می‌شود.

غلور از 70 سال پیش تا به حال در ماه محرم توسط مردم منطقه سیستان طبخ می‌شود؛ این آش یا حلیم در مقادیر زیاد و در دیگ‌های بزرگ، توسط مردان از شب تا صبح طبخ و به عنوان نذر معمولاً هنگام اذان صبح توزیع می‌شود. پخت آن معمولاً اینگونه است که گندم از قبل شسته می‌شود و بعد از خشک شدن کامل به صورت نیمکوب و یا بلغور در می‌آید و بعد از آن استفاده می شود؛ یک وجه تسمیه این غذا هم همین است که گندم را به این صورت در می‌آورند که در گویش محلی به آن غلور کردن گندم می‌گویند.

البته چند سالی است که علاوه بر بلغور گندم از حبوبات ویژه‌ای مانند "ماک زابلی، عدس زابلی، نخود و یا لوبیا" هم در طبخ غلور استفاده می‌شود. نحوه استفاده از حبوبات معمولاً به 2 صورت است، یا حبوبات را هم مثل گندم بلغور می‌کنند و یا اینکه بدون خرد کردن ابتدا در آب خوب می‌پزند بعد به مجموعه اصلی اضافه می‌کنند.

"خیمه سوزان" نمایش اوج مظلومیت اهل بیت(ع)

ظهر عاشورا آیین "خیمه سوزان" نیز با حضور عزاداران و سوگواران حضرت ابا عبدالله الحسین(ع) در شهرهای مختلف منطقه سیستان برگزار می‌شود. در آیین خیمه سوزان، تعزیه حادثه عاشورا به یاد مظلومیت و غربت سید و سالار شهیدان حضرت ابا عبدالله الحسین(ع) و 72 یار باوفایش به اجرا در می‌آید و عزاداران در سوگ این حادثه عظیم اشک ماتم می‌ریزند.

در این مراسم به یاد آتش گرفتن خیمه‌های سید و سالار شهیدان در حادثه عاشورا، آیین خیمه سوزان اجرا می‌شود و خیمه‌هایی به صورت نمادین به آتش کشیده می‌شود تا اوج مظلومیت اهل بیت(ع) به نمایش درآید.

کارشناس میراث فرهنگی سیستان سپس به مراسم شب شام غریبان در سیستان اشاره کرد و افزود: این مراسم در شب یازدهم ماه محرم به یاد فرزندان آقا امام حسین (ع) برگزار می‌شود.

در این میان مردم علاوه بر شرکت در مراسم عزاداری، به اطعام دسته‌های عزاداری و توزیع نذر و نذورات پرداخته و برای رفع گرفتاری‌ها و استجابت دعاهای خود به قهرمانان حادثه کربلا متوسل می‌شوند.