خاتم هنر اصیل شیراز

هر چند خاتم سازی در بسیاری از کشورها و مناطق تولید می گردد ولی خاتم شیراز به مدد ویژگی های خاص خود از چنان شهرتی برخوردار است که نام خاتم و شیراز با هم عجین شده اند .
هنری که در آن چوب های رنگی ، استخوان و مفتول های فلزی بگونه ای زیبا و با نظم همچون قطعات موزائیک در کنار یکدیگر قرار می گیرند و با ایجاد طرح های دل انگیز سطوح چوبی اشیاء را زینت می بخشند .
خاتم سازی از دو مرحله کاملا متفاوت تشکیل شده است ،خاتم سازی یا خاتم پیچی و خاتم کاری یا خاتم چسبانی .
در مرحله اول یعنی خاتم سازی یا خاتم پیچی هنرمندان خاتم ساز با کنار هم گذاشتن انواع چوب های رنگی ) همچون چوب درختان آبنوس ، فوفل ، سرخدار ، نارنج ، گردو ،عناب و ... ( ، استخوان ) استخوان قلم دست و پای شتر یا گاو ( و فلز ) فلزاتی چون نقره ، برنج و مس ( که به صورت نوارهایی باریک و ظریف با مقطع مثلث بریده و صیقل داده شده اند به ایجاد پره ، شش ،
بغل شش ، گل ها و ... مبادرت می ورزند و سپس با کنار هم قرار دادن آنها ) ایجاد قامه ( به خلق طرح های مورد نظر خود می پردازند .
و در انتها با برش لایه به لایه قامه ، برگه های زیبای خاتم را بوجود می آورند و با گذاشتن لایه های نازک چوبی در پشت آن برگ ها ) آستری ( به آن استقامت می بخشند.
در مرحله دوم که مرحله خاتم چسبانی یا خاتم کاری است صنعتگران خاتم کار، برگ های خاتم را طبق اصولی خاص بر روی زیر ساخت های چوبی مختلفی همچون میز ، صندلی ، قاب ، جعبه و ... به کمک چسب سریشم می چسباند و در پایان پس از پالیش سطوح خاتم کاری شده با جلا دهنده هایی چون سیلر ، کیلر و پلی استر به ایجاد لایه ای شیشه ای بر روی آن می پردازند تا علاوه بر
زیبایی بخشیدن هر چه بیشتر به کار ، از خاتم هم در مقابل رطوبت محافظت کند.
خاتم سازی و خاتم چسبانی از هنرهایی هستند که در تمام مراحل تولید به مهارت ، ظرافت ، دقت و حوصله بسیار نیازمند است .
خاتم بر اساس نوع مواد بکار برده شده و همچنین عملکرد خاتم ساز وخاتم کار در تولید آن به درجات مختلف تقسیم می گردد .
ویژگی های خاتم مرغوب :
خاتم مرغوب خاتمی است که 12 مورد مهم در ساخت آن رعایت گردیده باشد .
-1 رعایت نظم در اشکال هندسی .
-2 قرینه بودن تمامی گل ها و اشکال در سطح ، زوایا و اضلاع کار .
-3 استفاده از گل هایی با اضلاعی کمتر یا بیشتر از شش .
-4 کوچک بودن مثلث های خاتم .
-5 استفاده از استخوان و مفتول های فلزی .
-6 استفاده از آستری در پشت برش های خاتم .
-7 استفاده از چسب مرغوب ) ترجیحا سریشم ( .
-8 استفاده از چوب با رنگ طبیعی .
-9 یکدست و صاف بودن سطح زیر کار .
-10 مشخص نبودن بتونه کاری در سطح کار .
-11 صاف و یکدست بودن لاک یا جلای روی خاتم .
-12 استفاده از لایه برنجی در بین پره ها ، توگلوها و لوزها .
ویژگی های خاتم شیراز :
شاید مشخصه های خاتم شیراز را بتوان در موارد زیر عنوان نمود که کمتر در مناطق دیگر
مورد استفاده قرار می گیرند .
-1 استفاده از لایه برنجی در بین پره ها ، توگلوها و لوزها .
-2 استفاده از آستر چوبی در پشت برش های خاتم .
-3 بکار بردن سریشم به عنوان چسب .
-4 استفاده از طرح های خاص خاتم سازان شیرازی .
مهم ترین خاتم هایی که امروزه در کارگاه های خاتم سازی شیراز تولید می شوند عبارتند از :
خاتم های پره وارو ، پره شش دار لایه دار ، تاجی ، طاقی ترنج ، شش پره ای ، قلوه ای ، ابری لوزی ، ابری شش گوش ، هفت شمسه ، جویی ، شش گلی تخمه ای ، شش گلی هفت شمسه ، عالم زر ، قمی ، موج ، شش گلی تاجی ، زنجیره ای .