چرا «سرباز» شبکه سه با اقبال مخاطب روبرو نشد؟

به گزارش گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا، شکل روایی خاص این سریال، بی ربط بودن داستان آن با حال و هوای ماه مبارک رمضان، عدم قصه‌پردازی درست و... انتقاداتی است که به این سریال وارد شده، اما در این بین برخی منتقدان آن را اثری متفاوت برای تلویزیون دانسته‌اند و علاوه بر ضعف‌هایی که این سریال دارد به نکات مثبتی در آن نیز اشاره کرده‌اند.

صائمی: پخش «سرباز» در زمانی دیگر می‌توانست بازخورد بهتری داشته باشد/ «سرباز» یک پیشنهاد تازه برای سریال‌سازی در تلویزیون

رضا صائمی، منتقد سینما و تلویزیون، در گفت‌وگو با خبرنگار گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا، اظهار داشت: من با جهان ذهنی و سینمای هادی مقدم‌دوست آشنا هستم و می‌دانم که او به جهان درونی و ذهنی انسان‌ها علاقه‌مند است و دنبال کردن تضادها و چالش‌های درونی برای مقدم‌دوست بسیار جذاب است. بخشی از این علاقه را در آثاری که با حمید نعمت‌الله همکاری کرده می‌توان دید، آثاری مثل «وضعیت سفید» که البته چون نعمت‌الله کارگردان بوده شکل و شمایلش به «سرباز» شبیه نیست.

صائمی خاطرنشان کرد: شباهت‌هایی را بین فیلم «سر به مهر» و سریال «سرباز» می‌توان دید، جهان اثر، بازیگرانش و فرم روایی شباهت‌هایی به هم دارند و حضور آرش مجیدی در دو اثر یک نقطه مشترک دیگر است. من به شخصه روانشناسی آدم‌ها و کاراکترها را جذاب می‌دانم و از نکات جذاب یک اثر نمایشی به حساب می‌آید که به لایه‌های درونی و کشمکش‌های درونی آدم‌ها پرداخته شود و برای این کار باید نسبتی بین فرم و محتوا برقرار کرد.

او افزود: فیلم «سر به مهر» را اثر خوبی می‌دانم، فیلمی است که در مدیوم سینما دیدنش خالی از لطف نیست، به نظر من مدیوم اهمیت بالایی دارد و اینکه قرار است اثر از چه مدیومی نمایش داده شود قطعاً اهمیت ویژه‌ای دارد. رسانه و فرمی که انتخاب می‌کنید نوع آن مضامین را مشخص می‌کند و به نظرم «سرباز» چند نکته دارد که برای مدیوم تلویزیون چندان مناسب نیست چرا که تلویزیون با مخاطب عمومی سر و کار دارد و به شکل عمومی پخش می‌شود و در سینما مخاطب انتخاب می‌کند که چه فیلمی ببیند.

این منتقد اظهار داشت: وقتی شما به جهان درونی آدم‌ها می‌پردازید ریتم اثر قطعاً کند می‌شود و انتظار می‌رود که فیلم یا سریال اصطلاحاً حوصله‌سربر شود. ممکن است مخاطبان خاص؛ نه به این معنا که مخاطبان خاص مخاطبان فرهیخته‌ای هستند بلکه مخاطبان خاص به این معنی که جهانی سینمایی و داستانی سریال به علایق آن‌ها نزدیک است و با آن همذات‌پنداری می‌کنند با کلیت سریال «سرباز» ارتباط برقرار کرده و اثر را دوست داشته باشند. علی‌رغم انتقادهای بسیاری که به این سریال وارد است من نقدهای بسیاری خوانده‌ام که به تحسین «سرباز» پرداخته‌اند و مضامینی مثل آسیب‌های روابط انسانی، نگاه متفاوتش به زن در تلویزیون از نقاط قوت و مثبت این سریال قلمداد شده‌اند.

او افزود: کاراکتر علی هاشمی کاراکتر جذابی است و روی اکثر کاراکتر‌ها، شخصیت‌پردازی دقیقی صورت گرفته، مضمون و محتوا عمق بیشتری نسبت به دیگر تولیدات تلویزیون دارد ولی برای مخاطبی که حوصله کمتری دارد مناسب نیست. تلویزیون و به خصوص شبکه سه باید مخاطبان عام را مد نظر داشته باشد و قطعاً مخاطب عام از دیدن این سریال سرخورده می‌شود.

صائمی تصریح کرد: یک اتفاق بد که در انتقاد از این سریال رخ داده مربوط به واکنش عوامل آن و به خصوص خانم عبدالرزاقی و هاشمی است که ادعا می‌کنند اگر برخی منتقدان از این سریال خوششان نیامده پس «سرباز» کار خود را کرده و اثر قابل قبولی است. این مواجهه با نقد، بسیار غیرمنصفانه است و علیه خود اثر عمل می‌کند. سریالی که از گفت‌وگو صحبت می‌کند، برخورد بازیگرانش با نقد نشان می‌دهد که بازیگران آن حرف اثر را نفهمیده‌اند و پیامش را درک نکرده‌اند.

این منتقد خاطرنشان کرد: به طور کل سریال «سرباز» را یک اثر خوب و دوست داشتنی ارزیابی می‌کنم که البته به مسائل و جهان ذهنی من نیز بسیار نزدیک است اما از انتقادهایی که به این اثر وارد است نباید غافل شد. «سرباز» بیش از حد دیالوگ‌محور است، به هر حال سریال یک اثر نمایشی است که باید به جای حرف زدن، نمایش دهد ولی سریال «سرباز» بیش از حد حرف می‌زند. هنوز دلیل نریشن‌ها با صدای ناصر طهماسب را نمی‌دانم و شاید قرار است کاراکتر آرش مجیدی در قصه پیر شود و ما متوجه شویم که راوی همان آرش مجیدی بوده در غیر این صورت دلیل نریشن با صدای طهماسب مشخص نیست و بی منطق خواهد بود.

صائمی درباره زمان پخش سریال «سرباز» اظهار داشت: برنامه «ماه عسل» در زمان مناسبی پخش می‌شد، مردم معمولاً پیش از افطار حال و هوایی روحانی را تجربه می‌کنند و به نوعی یک خلسه معنوی وجود دارد که پذیرش مسائل معنوی بیشتر است. در این زمان عامل فرامتنی به پذیرش پیام‌های متن «ماه عسل» کمک می‌کرد و این یکی از عوامل موفقیت این برنامه بود. امسال سریال‌های تلویزیون به لحاظ مضمونی مناسبتی با ماه رمضان ندارند. اگر «سرباز» در زمانی غیر از ماه رمضان به صورت روتین نمایش داده می‌شد فکر می‌کنم موفقیت بیشتری داشت و مخاطبان بیشتری به دیدن این سریال می‌نشستند اما به هر حال باید بپذیریم که این سریال نمی‌تواند مخاطبان عام را راضی کند و مولفه اصلی جذب مخاطب که قصه‌گویی است را ندارد.

این منتقد در پایان گفت: جاذبه و دافعه سریال «سرباز» به ذائقه مخاطب برمی‌گردد و اگر مخاطب با آن ارتباط برقرار کند قطعاً جذاب است. «سرباز» یک پیشنهاد تازه برای تلویزیون در سریال‌سازی است که ویژگی اصلی‌اش فارغ از خوب یا بد بودن متفاوت بودن آن است.

جبار آذین: «سرباز» یک امتیاز مثبت در کارنامه مقدم‌دوست و یک امتیاز منفی در کارنامه تلویزیون

جبار آذین، منتقد سینما و تلویزیون، در گفت‌وگو با خبرنگار گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا، اظهار داشت: یکی از سریال‌های متفاوت در مضمون و ساختار ماه مبارک رمضان در تلویزیون مجموعه خانوادگی اجتماعی «سرباز» است. اگر چه این سریال هم مانند دیگر سریال‌های این ایام مناسبات معنایی و محتوایی با مولفه‌های رمضانی ندارد ولی به دلایلی با استقبال گروهی و انتقادهای گروه‌های بیشتری از مخاطبان روبرو شده است.

آذین خاطرنشان کرد: هادی مقدم‌دوست و حمید نعمت‌الله در عرصه تولید آثار سینمایی و تلویزیونی به ویژه در حوزه نگارش فیلمنامه کارنامه‌ای قابل اعتنا دارند. این کارگردان جوان نواندیش که در کارنامه سینمایی او فیلم «سر به مهر» به عنوان کارگردان دیده می‌شود در تلویزیون به دنبال ذوق‌آزمایی و تجربه‌گرایی است و از همین رو سریال «سرباز» از نظر ساختار هنری و گونه پردازش محتوایی با دیگر آثار این ایام و به‌طور کل آثار تلویزیون تفاوت‌های ماهوی و تصویری دارد.

این منتقد خاطرنشان کرد: استفاده از نریشن و تصویر به صورت همزمان با آن که نوعی تجربه در ساختار آثار تصویری و هنری محسوب می‌شود به دلیل ایجاد اختلال در روند قصه‌پردازی سبب ضعیف شدن ارتباط مخاطب با کاراکترها و در نتیجه این مجموعه تلویزیونی شده که به نظر من لطمه‌ای جدی به «سرباز» مقدم‌دوست زده است.

او افزود: تجربه‌گرایی، بازی با فرم و به نوعی غرق شدن در فرم‌گرایی ضربه‌ای به مضمون و محتوای «سرباز» زده است که این اثر را به اثری از دست رفته تبدیل کرده است. «سرباز» می‌توانست به گونه‌ دیگری روایت شود تا بتواند توجه مخاطبان بیشتری را به خود جلب کند. سریال شبکه سه در ماه رمضان امسال نمی‌تواند رضایت انبوه مخاطبان را به خود جلب کند و اگر چه ممکن است برای مقدم‌دوست به عنوان یک کار تجربی امتیازی ویژه داشته باشد اما به عنوان یک اثر مخاطب‌پسند برای تلویزیون که باید به این نکات توجه کند یک امتیاز منفی دارد.

آذین تأکید کرد: تلویزیون در سال‌های دور به دلیل استفاده از هنرمندان حرفه‌ای و با تجربه با توجه به سلیقه و نیاز مخاطب آثاری همسو با معنا و محتوای ماه رمضان تولید می‌کرد که آثار خوب و جذابی بودند و همچنان از این آثار به عنوان سریال‌های دیدنی تلویزیون یاد می‌شود اما سال‌هاست که دیگر این اتفاق رخ نمی‌دهد و مناسبت‌ها فراموش شده است. تلویزیون باید برای مناسبت‌ها در طول سال برنامه‌ریزی بهتری داشته باشد و به خصوص ماه مبارک رمضان را که فضایی معنوی، مذهبی و حتی ملی دارد را در نظر بگیرد و آثارش را از این مولفه‌ها غنی کند.

این منتقد در پایان تصریح کرد: باید برای مناسبت‌های مختلف مثل ماه رمضان تولیدات خاصی در نظر گرفت و شایسته نیست برنامه‌ای که برای این ایام در نظر گرفته شده را به دلیل نبود برنامه روانه آنتن کنند. این عدم برنامه‌ریزی باعث آزردگی خاطر مخاطب شده و تلویزیون در سال‌های اخیر نشان داده که هیچ برنامه‌ریزی برای مناسبت‌ها ندارد. سریالی چون «سرباز» نیز همین وضعیت را دارد و در واقع این اثر تلویزیونی بی‌ربط به ماه رمضان است و در هر زمانی که پخش می‌شد همین وضعیت را داشت و مخاطبان کمتری می‌توانستند با آن ارتباط برقرار کنند.

 شرکا: همکاری با نیروهای مسلح به «سرباز» لطمه وارد کرد/ «سرباز» تنها اثر نمایشی که نقش فضای مجازی در زندگی افراد را نشان می‌دهد

آنتونیا شرکا، منتقد سینما و تلویزیون، در گفت‌وگو با خبرنگار گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا، اظهار داشت: سریال «سرباز» از ابتدا با این نیت که در ماه رمضان روی آنتن تلویزیون برود ساخته نشد و حال با توجه به شرایط حاضر بنا بر تصمیم مدیران سریال رمضانی شبکه سه شده است و البته از نظر من ایرادی در این مسأله وجود ندارد و نیازی نیست که یک سریال لزوماً برای پخش در ماه رمضان ساخته شود.

شرکا خاطرنشان کرد: جدا از بحث رمضانی بودن یا نبودن «سرباز»، پخش این سریال از تلویزیون را به فال نیک می‌گیرم، این سریال را می‌توان یک اتفاق متفاوت در روال معمول سریال‌سازی صداوسیما دانست. در این سریال شاهد یک شکل متفاوتی از شخصیت‌پردازی در تلویزیون هستیم، اکثر کاراکترها جوان هستند و ساختاری که مقدم‌دوست برای آن در نظر گرفته و نریشن‌ها مخاطب را به دنیای درونی کاراکترها می‌برد و به نوعی در این سریال با صدای بلند شاهد بیان درونیات کاراکترها هستیم.

او افزود: یکی از نکات جالب توجه در این سریال، جزئیاتی است که نویسنده به آن توجه داشته. اطلاعاتی که به مخاطب داده می‌شود معمولاً از طریق نریشن‌ها، پیامک‌ها و پیام‌هایی است که کاراکترها در فضای مجازی برای هم ارسال می‌کنند، «سرباز» چیزی را به ما نشان می‌دهد که شاید برای اولین بار است در تلویزیون شاهدش بودیم. برای اولین بار در یک سریال شاهد هستیم که فضای مجازی یک عنصر مشخص‌کننده و مهم است که پیش‌تر آن را ندیده بودیم. امروز در زندگی همه ما فضای مجازی و اینترنت نقشی پر رنگ دارد و ما تا امروز این نقش پر رنگ را به وضوحی که «سرباز» نشان می‌دهد حتی در حد 10 درصد آن در آثار نمایشی‌مان ندیده بودیم. اینکه بسیاری از اتفاقات و اطلاعات با صدای راوی، پیامک‌ها و ارتباطات از سوی فضای مجازی مطرح می‌شوند می‌تواند نگاهی ویژه و دقیق‌تر به زندگی امروزی ما باشد که واقعاً بخش اعظمی از آن را چنین ابزارهایی اشغال کرده‌اند اما با این حال نمی‌توان از حجم بالای این اطلاعات و در بسیاری مواقع تکراری بودن و بیهوده بودن اطلاعات ارائه شده چشم‌پوشی کرد. پر حرفی‌هایی که در «سرباز» شاهد هستیم و اطلاعات بسیاری که از درونیات کاراکترها به مخاطب داده می‌شود ریشه در ادبیات دارد و در مدیوم یک اثر نمایشی چندان جالب نیست.

این منتقد اظهار داشت: اگر از ویژگی‌های عجیب شخصیت‌ها در روابط‌شان بگذریم می‌توانیم به طور قطع بگوییم که لایه‌بندی‌های بسیاری برای شخصیت‌پردازی کاراکترها صورت گرفته که در نوع خود بی‌نظیر است. در آثار تلویزیون و سریال‌ها معمولاً ما با شخصیت‌هایی روبرو هستیم که دلیل رفتارشان برای مخاطب مشخص است و از طرفی قابل پیش‌بینی هستند اما در «سرباز» با شخصیت‌های کامل‌تری مواجه هستیم که اینگونه نیستند. «سرباز» به طور کل از شکل‌های تعریف شده سریال‌سازی در تلویزیون فاصله دارد و برعکس بسیاری از مجموعه‌های تلویزیونی شخصیت‌هایش پیچیدگی‌های درونی بسیاری دارند.

شرکا با اشاره به اینکه پخش سریال «سرباز» در ماه مبارک رمضان برای شبکه سه همراه با ریسک بود، گفت: به نظر من مدیران این شبکه به عدم استقبال مخاطبان از سریال «سرباز» در ماه رمضان آگاهی داشتند و با آگاهی این ریسک را انجام دادند. به نظر من هیچ اشکالی در این ریسک وجود ندارد، اگر چه شبکه سه با ریزش مخاطب مواجه شده اما همین که سلیقه مخاطبان تلویزیون با این اثر به چالش کشیده شده و البته اندک مخاطبانی نیز به دیدن این سریال می‌نشینند این ریسک را ارزشمند کرده است.

او افزود: من نقدهایی بر این سریال خواندم که تأکید بر عدم مناسبت این سریال با فضای ماه رمضان داشتند. به نظر من با توجه به موضوع و مضمونی که «سرباز» دارد این سریال چندان دور از حال و هوای ماه رمضان نیست و مضامینی که در آن به چشم می‌خورند کاملاً در راستای خواسته‌های حکومت است. بحث تشویق به ازدواج و از طرفی رفتن به سربازی می‌تواند مضامینی خوشایند برای تلویزیون باشند.

این منتقد در پایان تصریح کرد: به نظر من همکاری عوامل تولید «سرباز» با نیروهای مسلح و به نوعی نقش ارتش در این سریال به کلیت سریال لطمه وارد کرده است. تا جایی که می‌دانم تعداد قسمت‌های این سریال بسیار بالا است و کم‌کم با کمبود قصه جذابیت «سرباز» کمتر می‌شود و اگر به همین شکل قصه پیش برود شاهد کاهش جذابیت خواهیم بود. برای ادامه این سریال لازم است که نویسنده فراز و فرودهایی در قصه در نظر گرفته باشد که باید ببینیم در ادامه سریال هادی مقدم‌دوست چگونه روایت می‌شود./2