هر آنچه درباره ی شهید صدر وجود دارد واقعیت است

به گزارش گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا؛مهمان این قسمت از برنامه، حجت الاسلام سید امید موذنی، معاون پژوهشی پژوهشگاه تخصصی شهید صدر در پاسخ به این سوال که هر فردی که درباره ی یک شخصیت پژوهش کرده او را برتر از بقیه می داند و نسبت خود با شهید صدر گفت: «ما برای اینکه شهید صدر را بشناسیم باید ببینیم او چه کرده و ادعاهای دیگران درباره ی او را با واقعیت ها بسنجیم. هر آنچه درباره ی شهید صدر وجود دارد واقعیت است. اگر می گوید اقتصاد اسلامی به این معنا نیست که در یک جلسه سخنرانی حرفی زده یا نقل قولی از شاگردانش به ما رسیده است بلکه کتابی می نویسد به اسم اقتصادنا که در تمام کشورهای اسلامی سال ها در تمام مقاطع پژوهشی مثل دکتری و ارشد تدریس می شده است و پایان نامه های متعددی درباره آن نوشته شده است.»

موذنی درباره ی بانکداری بدون ربا و اسلامی بیان کرد: «این که ما امروزه می توانیم از همچین عبارتی سخن بگوییم و بانکداری اسلامی وارد زبان علمی شده است و دیگر حرف زدن از آن خنده دار نیست محصول خط شکنی شهید سید محمدباقر صدر است. ولی آیا چیزی که امروز اجرا می شود همان ایده شهید صدر است، خیر. هم به شکل ساختاری تفاوت دارد هم آنکه شهید صدر کتاب خود را برای کشورهای غیر اسلامی نوشته اند و آن جزوه ای که به طور خاص برای جمهوری اسلامی نوشته شده در حد طرح و بنیان های کلی باقی ماند و به شکل و ساختار نرسید چون ایشان به شهادت رسیدند.»

حجت الاسلام موذنی درباره تفاوت شهید صدر و دیگر اندیشمندان گفت: «ما اندیشمندان بسیاری داریم که در برابر پرسش های انسان معاصر، پاسخ داده اند اما اندیشمندان بسیار کمی را داریم که در برابر این پرسش ها نظریه تولید کرده اند. در واقع یک مفهوم انتزاعی کلان تر، یک دستگاه معرفتی کلان تر که ذیل خود حجم زیادی از ساخت های معرفتی را شکل دهد و پرسش ها و پاسخ ها را سامان دهد و راهکاهای متناسب را ارائه کند. اندیشمندان بسیار بسیار کمتری را هم داریم که برای رسیدن به نظریه ها روش تولید کرده اند. به این معنا که به ما آموزش دهند که بر اساس آن سازوکار ابداعی خودمان به نظریات مختلف برسیم. در واقع ما افراد معدودی را داریم که مکتب تولید کرده باشد. مکتب یعنی مجموعه نظریه ها، مبانی، روش، سازوکارهایی که در یک حوزه معرفتی و مربوط به یک ساحت زیستی ما یک ساختار معرفتی را تولید کرده باشد که متفاوت از مکاتب نظری دیگر اندیشه ورزی کند. شهید صدر در این نقطه ایستاده است. حرفی که او در نظریه سیاسی خود می زند، چیزی است که در کلام از آن سخن گفته و در فلسفه آن را پی ریزی کرده است. وقتی کتاب رساله عملی شهید صدر و جامعه شناسی او را کنار هم می گذارید، یکدیگر را تایید و تقویت می کنند. این اتفاق در غرب حاصل تلاش علمی و هم افزایی مکرر آکادمی های مختلف است و ربطی به یک شخص خاص و صاحب مکتب ندارد و آن ادامه دهندگان هستند که آن اندیشه را پی گیری کردند و به اینجا رساندند. این دقیقا مشکلی است که ما امروز داریم. ما به جای آنکه شهید صدر را بفهمیم و اندیشه او را ادامه دهیم یا انتقاد کنیم، از کنار آن می گذریم.» 

موذنی ادامه داد: « خانم دکتر داکاستا در برزیل که مسلمان هم نیست و پایان نامه اش درباره اقتصاد اسلامی است. به دنبال این است که چطور می توان ایرادات اقتصاد لیبرالیستی را از منظر شهید صدر حل کرد. شهید صدر به چند چیز معروف است یکی از آنها اقتصاد است. یعنی از اندیشه شهید صدر در جهان لیبرال استفاده می شود اما ما هنوز با اندیشه او به درستی مواجه نشدیم.»

موذنی در پاسخ به این سوال که چه چیزی باعث می شود شهید صدر در این مقام قرار بگیرد گفت: «یک علت آن نبوغ ذاتی اوست. شهید صدر از 4 یا 5 شروع به تحصیل می کند و در طی 2 سال دروس ابتدایی را تمام میکند و آثار مارکسیسم را می خواند. برخی از نویسندگان این آثار معلمان مدرسه شهید صدر بوده اند و آنان می گویند که ما وقتی با او گفت و گو میکردیم متوجه شدیم که او می فهمد و انتقاد هم می کند. اولین کتابش را در ده سالگی می نویسد. او مطالعه زیادی داشته است. خانواده صدر تا امام موسی بن جعفر مجتهد بوده اند و در 200 سال گذشته پدران صدر جز مراجع تراز اول بوده اند. کتاب فدک در تاریخ را شهید صدر 13 سالگی نوشته اند و گفته اند می خواستم مجموعه مطالعاتم را یک جا جمع کنم. مرحوم شرف الدین نویسنده کتاب المراجعات وقتی این کتاب را می بینند میگویند که قطعا نویسنده آن مجتهد است. این کتاب بحث های فلسفی دارد. یکی از ویژگی های شهید صدر این است که نسبت فکر و واقعیت بیرونی را لحاظ می کند. او به دنبال لذت شخصی علمی و علاقه مندی خود نبوده است. شهید صدر می خواهد وضعیت انسان امروز را تغییر دهد. او اندیشمند انقلابی است، انقلابی به معنای تحول ساحت واقعیت. او به دنبال این بود که مسدله را بفهمد و آن را به درستی به وحی عرضه کند و پاسخ حل مسئله را استنباط کند. او به بلوغ نرسیده بود ولی اجازه اجتهاد داشت. ایشان در 11 سالگی وارد درس اسفار استاد بادکوبه ای می شوند و آیت الله خویی سفارش می کنند که برای ایشان درس خصوصی بذارند که زودتر تمام کنند و شهید صدر پیشنهاد میدهند که درس به این شکل باشد که ایشان درس را آماده کنند و بیان کنند اگر اشکالی بود استاد بگوید. آیت الله حائری از ایشان درباره ی تقلید می پرسند و می گویند که من از وقتی بالغ شدم مقلد نبودم و به آرا خودم عمل می کردم.»

موذنی ادامه داد: «کسانی مثل برادرشان و دایی های ایسان که از خاندان آل یاسین هستند بر او موثر بودند. مجموعه این عوامل و ویژگی هایی که به مرور در اندیشه ایشان ایجاد می شود او را به این جایگاه میرساند. مثل شمولگرایی که در اندیشه ایشان که سعی می کنند تمام ابعاد یک مساله را ببیند.» 

حجت الاسلام موذنی درباره ی شخصیت اخلاقی شهید سید محمدباقر صدر گفت: «ایشان تنها 45 سال عمر کردند و حدود 400 نفر شاگرد داشتند. تاثیر ایشان بسیار گسترده بوده است. بسیاری از رهبران انقلابی کشورهای اسلامی شاگرد ایشان بوده اند و به سختی میتوان دربارهی ایشان سخن گفت بنابراین شخصیت اخلاقی ایشان مغفول باقی مانده است. ایشان در علم تلاش و کوشش زیادی داشتند و در این راه بسیاری از راحتی ها و رفاه را برای خود حرام کرده بودند. اساسا به همچین حالتی در نگاه دینی اخلاق گفته می شود. یکی از ویژگی های ایشان محبت بی اندازه ایشان به ویژه نسبت به خانواده است. زهد ایشان هم ویژگی دیگر ایشان است. کتاب های ایشان در کشورهای مختلف مثل مصر وعربستان در سی سالگی ایشان فروخته می شده است و قطعا آورده مالی زیادی داشتند اما ایشان تا آخر عمر خانه نخریدند. زیرا می گفتند عده ی زیادی که من را رهبر خود می دانند توانایی خرید خانه ندارند. علت زهدورزی ایشان رسیدن به مدارج علمی نبوده است. بلکه به علت مساوات و مرجع بودن ایشان است.»

موذنی در پاسخ به این مساله که سید صادق طباطبایی خاطره ای نقل می کند از گفت و گوی بین امام موسی صدر و شهید بهشتی پیرامون جانشین حضرت امام خمینی (ره) پیش از انقلاب و شهید بهشتی آیت الله منتظری را پیشنهاد می دهند و امام موسی صدر رد می کنند و شهید سید محمدباقر صدر را معرفی می کنند. چه ویژگی خاصی در شهید صدر وجود دارد که امام موسی صدر که چهره بین المللی اسلامی هستند او را انتخاب می کنند گفت: «امام موسی صدر هم شیفته ی شهید صدر بودند و هم آشنا به جایگاه ایشان بودند. یکی از مشاوران عمل اجتماعی امام موسی صدر، شهید صدر بوده اند. رگه هایی از اندیشه شهید صدر در عمل امام موسی صدر دیده می شود. شهید صدر در جوانی آرا سیاسی اجتماعی اندیشمندان وقت را نقد کرده اند و در رد آنها کتاب نوشته اند و حزب تشکیل داده بودند و اساسنامه نوشته بودند. امام موسی صدر به شخصیت سیاسی اجتماعی شهید صدر مسلط بودند. شخصیت شهید صدر بین المللی است و در جهان اسلام معتبر است.معروف است که حافظ اسد از امام موسی صدر می خواهد که به شهید بگویند رهبری فکری جامعه سوریه را بر عهده بگیرند. یک کتابی است به نام الحرکات الاسلامیه فی العالم العربی المعاصر که مجموعه مقالاتی در همایشی در تونس است که سال 58 برگزار شده است. یک پژوهش درباره این است که مطالعات فرهیختگان معاصر جهان اسلام چه رویکردی دارد. در این پژوهش گفته می شود که اولین کتابی که فرهیختگان می خوانند قرآن است و بعد از آن حدود 57 درصد فرهیختگان آثار شهید صدر را می خوانند و سایر اندیشمندان بعد از آن هستند. ایشان توانستند عراق آن زمان را که کمونیست ها در روستاها دفتر داشتند را از کمونیسم پاک کنند. در ایران به طور خاص، رویکرد امام خمینی (ره) همان رویکردی بود که شهید صدر برای آن تلاش می کردند، یعنی پیاده سازی اسلام در واقعیت عینی و تشکیل حکومت اسلامی. زمانی که انقلاب پیروز شد با وجود شرایط آن زمان که صدام در عراق حاکم بود و انقلابیون را تحت فشار می گذاشت، شهید صدر درس را تعطیل کردند و راهپیمایی تجلیل از انقلاب برگزار کردند. عبارت مشهور که امروز آرمان پیامبران محقق شده و خون حسین (ع) ثمر داد را ایشان گفته اند. به شاگردان تبعیدی در ایران نامه نوشتند که در این مرجعیت ذوب شوید و بر شما واجب است که همه توا خود را برای انقلاب بگذارید. اولین اساسنامه فقهی جمهوری اسلامی در 15 بهمن 57 توسط شهید صدر نوشته شده است و پاسخ هایی که در حل نیازهای جمهوری اسلامی نوشته اند.»

حجت الاسلام موئنی در پایان بیان کرد: «آقای تیجانی تعریف میکند در روزهای پایانی زندگی شهید صدر بعد از محاصره طولانی و بازداشت های متعدد به دیدار ایشان رفتم و به من گفتند سریعا از عراق خارج شو و من به فرانسه رفتم. در فرانسه اندیشمندی را دیدم و او به من گفت که به زودی صدام به دستور آمریکایی ها صدر را به شهادت می رساند. پرسیدم چرا؟ گفت که مهمترین مانع توسعه انقلاب خمینی در جهان اسلام فارسی بودن آن است و این نزاع فارسی عربی مانع میشود که انقلاب در جهان عرب توسعه پیدا کند. صدر یک اندیشمند شناخته شده عربی زبان و همراه انقلاب است و زنده بودن او باعث گسترش انقلاب در جهان اسلام می شود. شهادت ایشان و خواهرشان هم شهادت مظلومانه ای ست. پیکر بنت الهدی صدر را تحویل نداده اند و جای او معلوم نیست. شهید صدر را هم مخفیانه دفن کردند و تا سال ها معلوم نبود کجاست. سه بار قبر جا به جا شده است و من با دفان ها مصاحبه کرده ام. بعد از 14 سال پیکر شهید صدر سالم بوده است و با خون هایی که روی پنبه های روی بدن مجروح ایشان بوده است مشخص شده که واقعا پیکر ایشان است. امام خمینی (ره) هم سه روز عزای عمومی اعلام کردند.»

در میان برنامه بخش هایی مانند سرگذشت ایشان، معرفی کتاب، خاطراتی از ایشان و... پخش شد. 

مجموعه ی «مصیر» به تهیه کنندگی کاوه امیری جاوید و پژوهشگری هدی محمدی و اجرای محمدمهدی ابراهیمی نصر در گروه اجتماعی شبکه چهار سیما تولید می‌شود.این برنامه یکشنبه ها ساعت 21 از شبکه چهار پخش می شود.