فضای مجازی واقعا وجود ندارد!/ در بستر تولید محتوا همه چیز واقعی است/ سمن‌ها باید پیش قراول آموزش سواد رسانه‌ای باشند/ عرصه آموزش رسانه‌ای و سواد رسانه‌ای تولید ادبیات کرد

محمد رضا محبوب‌فر، عضو انجمن جامعه شناسی ایران و پژوهشگر مسائل اجتماعی، در گفتگو با خبرنگار گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا؛ در خصوص لزوم بالا بردن سواد رسانه‌ای در بین افراد جامعه گفت: طبقه اول سواد رسانه‌ای این است که همه بتوانند به اطلاعات مورد نیاز دسترسی پیدا کنند. باید دید آیا جامعه ما این توانایی را دارد یا نه. یعنی کسی که می‌خواهد به اطلاعاتی دسترسی پیدا کند باید سهل‌الوصول‌تر از گذشته بتواند این کار را انجام دهد و اینکه آیا جست‌وجو برای رسیدن به اطلاعات مورد نظر در کمترین زمان ممکن وجود دارد یا نه.

این استاد دانشگاه ادامه داد: رسانه در ایجاد جریان و جا انداختن یک روند نقش اساسی است. حتی اگر این رسانه‌ها را به دو بخش سنتی و نوین تقسیم کنیم، در عمل این نقش و جایگاه هیچ فرقی نمی‌کند. نظریه‌ای مثل دروازه‌بانی خبر و گزارش که سال‌هاست قدمت داشته است، امروز دیگر جایی برای مطرح شدن ندارد. خصوصیاتی که رسانه‌های جدید دارند و آن را تحمیل می‌کنند، خصوصیاتی است که نشأت گرفته از فضای دوم یا همان فضای مجازی است. معمولا می‌گویند فضای واقعی یا مجازی، اما واقعا فضای مجازی وجود ندارد و همه واقعیت است.

محبوب‌فر افزود: اگر بخواهیم موضوع سواد رسانه‌ای را بررسی کنیم به نظرم باید در دو جمعیت این موضوع را  بررسی کنیم. یکی جمعیتی است که خودش در کار رسانه است و مدل شناختی دارد و از طرفی جمعیتی که خودش اصحاب رسانه است حالا مدیران مسئول و صاحبان نشر، خبرنگاران و روزنامه‌نگاران و کلیه افرادی که  در کار رسانه هستند. جمعیت دیگری که ما باید در این خصوص مورد مطالعه قرار بدهیم جمعیت انسانی هستند که صرفا خواننده و ببینند رسانه هستند من اگر بخواهم به طور دقیق به این سوال جواب بدهم  باید  بگویم که سواد رسانه‌ای متولی دارد و متولی آن وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است و از طرف دیگر انجمن صنفی روزنامه نگاران مطبوعات و رسانه‌های مکتوب  آموزرش سواد رسانه‌ای را بر عهده دارند. در واقع این نهاد ها باید پیش قراول و متولی باشند .

وی با اشاره به اینکه دسته دومی هم باید در بستر آموزش سواد رسانه ای قرار بگیرند اظهار داشت :در خصوص جمعیت دوم که صرفا خواننده و ببیننده و شنونده  رسانه هستند در خصوص سواد رسانه ای  در کشورمان مخصوصا افرادی که صرفا مخاطب رسانه ها هستند در رتبه پایین تر نسبت به استاندارد های جهانی قرار دارند من این موضوع را ناشی از کم کاری و حضور کم  رنگ و غیر موثر نهاد های متولی آموزش سواد رسانه ای می دانم و هم خود رسانه ها اعم از  مطبوعات و خبرگزاری در این خصوص فعالیت  دارند به نظرم کم کاری می کنند .

 این پژوهشگر مسایل اجتماعی در ادامه با  اشاره به گستردگی فضای مجازی استفاده اقشار گوناگون از فضای مجازی چه کار کنیم سواد رسانه ای آحاد مردم بالاتر برود تا کمترین آسیب را از اخبار و محتوای جعلی تولید شده در فضای مجازی ببینند گفت ::انجام وظایف فرهنگی نیاز به یک همه گیری اجتماعی دارد مخصوصا در مقوله آموزش و فرهنگ باید در کنار دولت به سمن ها  و تشکل های مردم نهاد بها داده شود . این اصل که آدم ها از گروه های همسان و هم سن تاثیر پذیری بیشتری دارند به ویژه در بحث فضای مجازی و محتوای تولید شده در آن ملموس است.

وی ادامه داد: امروز فضای مجازی رقیب فضای واقعی  و حقیقی رسانه ای در کشورمان محسوب میشود .اینکه ما ادعا کنیم که گردش کار اطلاعات در فضای مجازی غیر واقعی است به نظرم ظلم به فضای مجازی محسوب میشود و در واقع دامن زدن به فضای سانسور است . 

 این استاد دانشگاه  خاطر نشان کرد :مدیریت کردن تولید محتوا بخشی از کار است ولی همه کار نیست در این بستر بی نهایت مطلب خوب تولید میشود که بار آموزشی دارد و هم زرد خبر و شایعه حالا متولیان فرهنگی باید کاری کنند که از بین این دو غذای تولید شده غذایی را در اختیار مخاطب قرار بدهیم که هم جذابیت داشته باشد و هم اشتها بر انگیز باشد چون در خصوص محتوای تولید شده در فضای مجازی با بی نهایت محتوا روبه رو هستیم که اتفاقا رنگ و لعاب خوبی هم دارند ولی گاهی به معنای اصلی کلمه مضر و به درد نخور هستند .

اما کلا اگر ما قصد داشته باشیم روی موضوع سواد رسانه ای بهتر اندیشه کنیم ما باید همزمان به بررسی و مطالعه فضای مجازی و فضای حقیقی رسانه ای در جامعه توجه داشته باشیم .

 عضو انجمن جامعه شناسانان ایران گفت :امروز در دنیایی زندگی میکنیم که خواه ناخواه در شرایط اشباع رسانه‌ای قرار دارد، فضای پیرامون ما سرشار از اطلاعات است و وقتی به عنوان مثال تلفن همراه یک نفر به صدا درمیآید این اطلاعات موجود در فضا است که پل  ارتباط  او با تماس گیرنده شده است، یا زمانی که یک مودم میتواند افراد را به جهان بیانتهای اینترنت بکشاند، نشانه‌ای دیگر است ازهمین شرایط حاکمیت اشباع رسانه‌ای بر جهان و یا حالا که میلیون‌ها روزنامه و مجله و کتاب و خبرگزاری و شبکه تلویزیونی بر زمین و زمان میبارد همه نیاز دارند به اینکه در برابر چنین فضایی، چتری برسر بگیرند و یک رژیم مصرف اتخاذ کنند، همه نیاز دارند به اینکه در انتخاب‌هایشان بیشتر دقت کنند، درست مثل اینکه حالا مردم در مورد تغذیه خودشان عمل میکنند. 

محبوب فر افزود:چون مردم اکنون باسوادتر شده‌اند؛ مراقب هستند که در غذایی که مصرف‌میکنند چقدر کلسترول، ویتامین و یا مواد دیگر باید باشد، در فضای رسانه‌ای هم باید دانست چه مقدار باید در معرض رسانه‌های مختلف اعم از دیداری، شنیداری و نوشتاری بود و چه چیزهایی را از آن‌ها برداشت.

 این استاد دانشگاه تصریح کرد:عرصه آموزش رسانه‌ای و سواد رسانه‌ای تولید ادبیات کرد تا در گام اول مشخص شود دامنه و چارچوب بحث سواد رسانه‌ای چیست؛ باید ترجمه کرد و همزمان تالیف تا بتوان زمینه یک مطالعه تطبیقی را فراهم ساخت و به معیارهایی برای تعقیب اهداف سواد رسانه‌ای دست یافت وضعیت سواد رسانه‌ای در غرب به دلیل آنکه تکنولوژیهای مدرن تمرکز و غلظت بیشتری دارند، باعث شده تا نظریه پردازان و مخاطبان، زودتر خطر مسلح نبودن به سواد رسانه‌ای را درک کنند، بنابراین مطالعات و تجارب بسیار خوبی هم در این زمینه دارند که میشود از آنها استفاده کرد.همچنین حمایت نهادهای آموزشی از طریق گنجاندن مفاهیم سواد رسانه‌ای در کتب درسی دانش آموزان، و دروس دانشکده‌های ارتباطات میتواند مفید باشد و خود رسانه‌ها هم  با توجه به جغرافیای مخاطبان خود، میتوانند مفاهیم مرتبط با سواد رسانه‌ای را منعکس کنند./2