متافیزیک زیر آب

به گزارش برنا، یادداشت شهرام خرازی‌ها منتقد و نویسنده سینما درباره فیلم فیلم «به زیر آسمان و زمین» به شرح زیر است:

فیلم لبنانی "به زیر آسمان و زمین" به رغم  ضعف های دراماتیک آزار دهنده ، یکی از بهترین آثار شرکت کننده در بخش جلوه گاه شرق سی و هشتمین جشنواره فیلم فجر و نماینده شایسته ای برای فرهنگ شرق و معنویت بی پایان برخاسته از آن است.جشنواره جهانی فیلم فجر فرصت مغتنمی است برای آشنایی با آثار خوبی از جمله "به زیر آسمان و زمین" که کمتر امکان دیده شدن دارند و در هیاهوی فیلم های آمریکایی و اروپای غربی ممکن است به چشم نیایند.

 "به زیر آسمان و زمین" که محصول سال دوهزار و بیست  است به زندگی غواصی حرفه ای  به نام الن می پردازد که قصد دارد رکورد جهانی شیرجه به عمق آب را بشکند.الن از بیروت ملتهب و زخمی از بمبگذاری های انتحاری مکرر به اعماق آب پناه می برد تا در آن جا آرامشی که بر روی زمین از او دریغ شده است را به دست آورد.فیلم به خلوت آدمی می پردازد که از زندگی پرتنش روزمره گریخته و در پی کشف جهانی بی سر و صدا ، آرام و خاموش در اعماق دریا است.

کارگردان با نمایش خیابان های  ناآرام بیروت در کنار سکانس های غرق در سکوت زیر آب به مقایسه دو جهان متضاد در کنار هم برمی آید.الن ، قهرمان فیلم، بین این ناآرامی و سکوت گیر کرده است، قهرمانی که خودش هم نمی داند برای چه می خواهد رکورد جهانی شیرجه به عمق آب را بشکند.او فقط در پی راهی برای گریز از جهان در هم ریخته ای است که در آن زیست می کند.وقتی از الن می پرسند برای چه می خواهد تا عمق سیصد متری زیر آب برود؟ در پاسخ می گوید : می خوام ببینم اون زیر چه خبره؟ الن در عمیق ترین نقطه ای که امکان رفتن به آن را دارد با فضای تاریکی مواجه می شود که هر از گاهی جرقه هایی از نور در آن ظاهر می شوند .بیش از این، دیگر چیزی در اعماق دریا دیده نمی شود. گویی جهانی متافیزیکی در قعر آب وجود دارد که هیچ انسانی را به آن راه نیست.

فیلم هر چند از نظر تکنیکال قوی است اما درام محکمی ندارد و نمی تواند تماشاگر را به اندازه کافی با الن همراه کند.فیلمنامه از حد یک متن خام که فقط یک بار نوشته شده و بدون ویرایش ساختاری و محتوایی به تصویر کشیده شده است، فراتر نمی رود حال آن که داستان فیلم جای کار بسیار داشت و می شد با توجه بیشتر به کاراکترها از جمله دکتر و نامزد الن و ایجاد سوسپانس(تعلیق) در صحنه های زیر آب ، قدری از رخوت حاکم بر ماجرا کاست.متافیزیکی که کارگردان در قعر دریا با آن جرقه های نورانی خلق می کند در نوع خود عالی است اما نتیجه دراماتیک تاثیرگذاری در پی ندارد.این جهان متافیزیکی زیر آب از پتانسیل بالایی برای ایجاد تغییر در نوع نگرش الن و دوستان غواصش به مفهوم زندگی برخوردار است اما متاسفانه، فیلمنامه نویس بر این قابلیت چشم بسته و کارگردان هم فقط به تصویر کردن مختصر آن بسنده کرده است.

 "به زیر آسمان و زمین"  از نظر تکنیک فیلمبرداری زیر آب، استفاده از اسلوموشن و فیلمبرداری روی دست،  فیلم بسیار موفقی است.تصاویر شارپ و بسیار شفافی که از جهان زیر آب پیش چشم تماشاگر گذاشته می شوند صرفا کارکرد زییایی شناسانه ندارند بلکه در فضاسازی فیلم نیز سهیم هستند.دریا در "به زیر آسمان و زمین" فراتر از یک لوکیشن است و در برخی از بخش های فیلم به یک حریف اسطوره ای در مقابل قهرمان ماجرا(الن) تبدیل می شود گویی الن با رفتن به عمق آب پا به قلمرو نامکشوف خدایان می گذارد و وارد نبردی ناخواسته و پیش بینی ناپذیر با آن ها می شود.

فیلمنامه نویس عامدانه از به کار گیری کلیشه های آشنای فیلم های نبرد انسان با طبیعت گریخته و تلاش کرده تا تسلیم هیچ کدام از فرمول های امتحان پس داده این قبیل فیلم ها نشود مثلا الن هرگز با کوسه و جانوران مهاجم دریایی درگیر نمی شود، طناب نجاتی که در مسیر شیرجه او قرار گرفته هرگز پاره نمی شود و...الن حتی پیشنهاد اسپانسری که می خواهد رکوردشکنی او را ثبت و آگراندیسمان کند و به جهانیان نشان دهد، رد می کند و به دور از جنجال آفرینی ، سفر مهیج خود به جهان زیر آب را تدارک می بیند.این کلیشه شکنی های مکرر در پایان فیلم به اوج می رسد؛ آن جا که آلن پس از تلاش های مکرر برای رفتن به عمق سیصد متری دریا ، سرانجام در شیرجه نهایی، از تصمیم خود منصرف شده و به روی آب باز می گردد و از رکورد شکنی منصرف می شود.

 سکانس پایانی فیلم بسیار تاثیرگذار از آب در آمده است: الن و نامزدش خود را در آغوش آب رها می کنند و دور از اتمسفر مهاجم شهر، چشم به آسمان می دوزند.آن ها دریافته اند که نه روی زمین به آرامش دست خواهند یافت نه در قعر آب بلکه این متافیزیک عشق است که آن ها را به آرامش خواهد رساند