سینمای ایران از مظلوم‌ترین سینماهای دنیاست

به گزارش برنا، کامیار محسنین مدیر ارتباطات بین‌الملل جشنواره جهانی فیلم فجر، عصر روز یکشنبه ۹ خردادماه در قالب کارگاهی با عنوان «تجربه‌های بازار فیلم/ کشف سینمای نوظهور» به ارائه نکاتی درباره روند قرار گرفتن جشنواره فیلم فجر در مسیر جهانی شدن و مشکلاتی که سینمای ایران با آن مواجه است پرداخت.

جایگاه دبیر در جشنواره جهانی فیلم فجر

کامیار محسنین درباره جایگاه دبیر جشنواره جهانی فیلم فجر و تغییراتی که این سمت با جشنواره ملی فجر دارد، بیان کرد: از زمانی که آقای میرکریمی دبیر جشنواره جهانی شد، مقرر شد که دبیر جشنواره تسلط هنری بیشتری روی بخش‌های مختلف داشته باشد. تا قبل از آن، دبیران با خیال راحت کار را به هیئت انتخاب آثار می‌سپردند و اگر حاشیه‌ای پیش می‌آمد، اعلام می‌شد که سلیقه هیئت انتخاب بوده است. اما در روش جدید، براساس آن رویه‌ای که در مقررات فیلم برلین وجود دارد، قرار شد انتخاب‌ها توسط دبیر صورت بگیرد، ولی در این راه از همیاری و همکاری گروهی از مشاورین و برنامه‌ریزان جشنواره‌ای استفاده می‌شود.

او ادامه داد: برنامه‌ریز جشنواره‌ای، در همه جای دنیا یک مفهوم مشخص دارد ولی در کشور ما خیلی راجع به آنها و جایگاهی که دارند صحبت نشده است. این شخص، کسی است که براساس مقررات جشنواره، فیلم‌هایی که در دنیا در حال ساخت هستند یا ساخته شدند و هنوز پخش نشدند، یا در دیگر جشنواره‌های دیگر منتشر شدند پیدا کرده و بررسی می‌کند که با جشنواره‌ای که در حال برگزاری است؛ آیا همخوانی دارد یا خیر. براساس این روش، نسخه‌های بازبینی‌شده‌‌ آثار از فیلمسازان منتخب درخواست می‌شود؛ یک‌سری فیلم‌ها این نسخه را خودشان ارائه می‌دهند و در نهایت به لیستی می‌رسیم که فهرست فیلم‌هایی است که می‌تواند در جشنواره مد نظر حضور داشته باشد و نمایش داده شود.

محسنین درخصوص عدم برگزاری جشنواره در سال گذشته اظهار داشت: سال قبل، به دلیل شرایط موجود کرونایی و التهاباتی که در جامعه و به‌طور خاص در سینمای کشور (حول محور خانه سینما) وجود داشت، احساس کردیم شاید مناسب نباشد این رویداد را برگزار کنیم. موضوع دیگر؛ این بود که ما جزو اولین جشنواره‌هایی بودیم که با این شرایط مواجه شدیم و هنوز الگوی بین‌المللی در این میان مطرح نشده بود و از لحاظ فناوری اطلاعات و پخش فیلم‌ها به شکل آنلاین، پلتفرم‌های مطمئنی نداشتیم، به‌همین‌دلیل، در وهله اول، نظر دبیر؛ تعلیق جشنواره بود و در وهله دوم، به جایی رسیدیم که امکان برگزاری این رویداد وجود ندارد.

او افزود: از یازده ماه پیش وارد مرحله عملیاتی برگزاری جشنواره در سال 1400 شدیم و در طول این مدت چیزی بیشتر از 2000 فیلم در بازارها و جشنواره‌های مختلف که اکثراً به‌طور مجازی برگزار می‌شدند، بازبینی کردیم. طبعاً برگزار شدن آنلاین رویدادها، این امکان را برای ما فراهم کرد که در تعداد زیادی جشنواره و بازار شرکت کنیم و به نتیجه قابل توجهی برسیم. ما به جز این تعداد، نزدیک به هزار لینک بازبینی داشتیم، یعنی مجموعه‌ای بالغ بر سه هزار فیلم بین‌المللی به دست ما رسید که از این میان باید چیزی حدود هشتاد فیلم بلند و بیست فیلم کوتاه انتخاب می‌کردیم و در نهایت به چیزی حدود هفتاد فیلم بلند و بیست فیلم کوتاه رسیدیم که در بخش‌های مختلف سی‌وهشتمین جشنواره جهانی فیلم فجر قرار گرفتند.

مدیر ارتباطات بین‌الملل جشنواره جهانی فیلم فجر در ادامه به ارائه توضیحاتی مشروح درباره بخش‌های مختلف جشنواره سی‌وهشتم پرداخت.

سینمای ملی چیست؟

کامیار محسنین در ادامه گفت: سوزان هیوارد، فیلسوف متخصص ادبیات و سینما، کتابی به نام «سینمای ملی فرانسه» دارد و در مقدمه آن به این نکته اشاره می‌کند که هر سینمایی قطع کشور خودش را دارد و وقتی از آن قطع خارج می‌شود، دیگر نمی‌تواند جوابگو باشد. هیوارد اشاره می‌کند، هر دولتی که در فرانسه به قدرت می‌رسد، به‌ بهانه تغییر این «قطع»، سراغ ساخت فیلم‌های پرخرج می‌رود و این فیلم‌های پرخرج معمولاً در رقابت با نمونه‌های خارجی می‌بازند و آن‌وقت، دولت مجدد به این نتیجه می‌رسد که باید به قطع اصلی خود بازگردد. ما در سینمای ایران به نحو بانمکی همچنان همین مسیر را ادامه می‌دهیم و به دنبال ساخت فیلم‌های پرهزینه هستیم.

او تأکید کرد: ما اساساً به آن میزان، صندلی سینما و ظرفیت اکران نداریم که بخواهیم هزینه تولید چنین آثاری را بازگردانیم. به رغم شکست این آثار برای عرضه جهانی، بازهم بر سیاست تولید «فیلم‌های فاخر» اصرار داریم! به‌واسطه این اصرار، نقاط‌قوت خود را هم داریم از دست می‌دهیم. ما زمانی در سینمای کودک، در دنیا حرف داشتیم اما امروز چند فیلم کودک برای عرضه در خارج از کشور داریم؟

محسنین در ادامه به اهمیت و جذابیت بخش «دارالفنون» در جشنواره جهانی فیلم فجر اشاره و با ابراز تأسف از تعطیلی این بخش در این دوره از جشنواره گفت: در یکی از جشنواره‌های خارجی فیلمی بسیار درخشان دیدم. وقتی به نشست خبری رفتم، کارگردان فیلم گفت بسیاری از ایده‌های این فیلم را در کلاس‌های دارالفنون در ایران فراگرفتم، این یعنی تأثیرگذاری برای ساخت فیلم خوب در سراسر دنیا.

این کارشناس سینما درباره شائبه سفارش ساخت فیلم‌های سیاه‌نما با انگیزه توفیق در جشنواره‌های خارجی گفت: هر جشنواره، هر سال، باتوجه به ظرف آثار ارائه‌شده باید دست به یک انتخاب آبرومندانه بزند. بنابراین اگر ما دو سه فیلم از یک جشنواره را می‌بینیم، به‌هیچ‌وجه نمی‌توانیم درباره کلیت آن قضاوت کنیم. مثلاً برخی دوستان صحبت از سیاه‌نمایی در سینمای ایران می‌کنند، نمی‌دانم آیا این دوستان فیلم‌های فرانسوی اکران‌شده در کن را دیده‌اند؟

مظلومیت سینمای ایران

محسنین در ادامه تأکید کرد: سینمای ایران یکی از مظلوم‌ترین سینماهای دنیا است، نه در داخل با آن مهربانی می‌شود نه در خارج از مرزها.

این کارشناس سینما درباره تصویر برخی نسبت به «سلیقه جشنواره‌ها» گفت: زمانی جشنواره ونیز یک مدرسه فیلم راه‌اندازی کرد و می‌خواست حجم زیادی از تولیدات را در جشنواره خود رونمایی کند. در این فرآیند، حدود 20 فیلم تولید شد که از میان آ‌ن‌ها فقط دو فیلم در جشنواره ونیز آن سال پذیرفته شد. به تعبیری، چیزهایی را که خودشان با معیارهای خودشان تولید کرده بودند، نپذیرفتند. چگونه انتظار داریم برای سینمای ایران چنین برنامه‌ریزی داشته باشند؟

او با اشاره به آمدورفت مدیران سینمایی و با انتقاد از شعار «تغییر ریل‌گذاری سینما» گفت: مگر در راه‌آهن کشور، ریل‌گذاری‌ها را مدام تغییر می‌دهند؟ آنچه ساخته شده است را مگر می‌توان مدام تغییر داد؟ برخی دوستان درک نمی‌کنند که ما یک راه را چگونه آغاز کرده‌ایم و چگونه تا به امروز ادامه داده‌ایم. وقتی این جریان بخواهد جعلی شود، بلافاصله خودش را نشان می‌دهد.

شناخت مسیری که کیارستمی پیمود، با ارزش است

محسنین در بخش دیگری از صحبت‌های خود، درباره افتخارآفرینی سینماگران مطرح ایرانی در عرصه بین‌المللی گفت: کیارستمی چه زمانی فیلم‌سازی را آغاز کرد و چه زمانی در عرصه بین‌المللی مطرح شد؟ باید ببینیم چه مسیری را طی کرده است. قضیه ارزش‌گذاری صرف آثار عباس کیارستمی نیست، قضیه اصلی ارزش‌گذاری مسیری است که او طی کرده است. این مسیر، کیارستمی را تبدیل به موجودی یگانه در سینمای جهان کرد.

او در ادامه، با اشاره به اهمیت بازاریابی برای فیلم‌های تولیدشده در کشور تأکید کرد: بازار امکانی است که باید به آن فکر می‌کردیم. یکی از جاهایی که عملکرد بسیاری خوبی در حوزه بازار فیلم داشت، سیناندو بوده است. پلتفرمی که در ابتدا، بانک اطلاعاتیِ بازار فیلمِ جشنواره کن بود و بعد بازار دیگر جشنواره‌ها هم به آن افزوده شد و گسترش پیدا کرد. برای جشنواره جهانی فجر مذاکراتی انجام دادیم و به قرارداد بسیار خوبی با سیناندو رسیدیم. در دوره‌ای که تعامل و آمدوشد ما با جهان بسیار کم شده است، عده‌ای را دعوت کرده‌ایم تا از این طریق فیلم‌های سینمای ایران را ببینند.

محسنین با تأکید بر اهمیت نقش سینما در دیپلماسی فرهنگی گفت: وقتی اصغر فرهادی در زمان ترامپ، اسکار می‌گیرد و حرف‌هایی را مطرح می‌کند که حرف همه ملت ایران است و دوست داریم در مجامع بین‌المللی آن را مطرح کنیم، این دستاورد را چگونه می‌توان در بستری دیگر به‌دست آورد؟ درمجموع، معتقدم مسیر سینمای ایران به رغم تمام نامهربانی‌ها و برخی سوتفاهم‌ها همچنان ادامه دارد.

سی‌و‌هشتمین جشنواره جهانی فیلم فجر، از ۵ تا ۱۲ خرداد ۱۴۰۰ به دبیری محمدمهدی عسگرپور نویسنده، کارگردان و تهیه‌کننده سینما در تهران، در حال برگزاری است.